*Το κείμενο υπογράφει η κυρία Κλειώ Αποστολάκη, Ψυχολόγος -Ψυχοθεραπεύτρια, Οικοψυχολόγος, Επίσημη Εκπρόσωπος της Διεθνούς Εταιρίας Οικοψυχολογίας στην Ελλάδα, Ιδρύτρια της Ελληνικής Εταιρίας Οικοψυχολογίας
Ο εθελοντισμός ως πράξη προσφοράς και φροντίδας στο περιβάλλον έχει μια ευρύτερη έννοια στην Οικοψυχολογία. Είναι η ενθύμηση της αλληλεπίδρασης που έχουμε με τη φύση, ενώ η συνειδητή συμμετοχή αποτελεί έκφραση αναγνώρισης, ευγνωμοσύνης και σεβασμού όχι μόνο στο περιβάλλον αλλά και στον εαυτό μας.
Η οικοψυχολογία είναι ένας σύγχρονος διεπιστημονικός κλάδος που εξετάζει, προάγει και εφαρμόζει την άρρηκτη σχέση που έχει ο άνθρωπος με τον ευρύτερο ιστό ζωής. Βασίζεται στη διαπίστωση ότι ο δυτικός τρόπος ζωής έχει οδηγήσει τον άνθρωπο στην αποσύνδεσή του από τη φύση ως σύνολο και συνεπώς και με τον εαυτό του καθώς και ο ίδιος αποτελεί μέρος της φύσης. Αυτό έχει αποτέλεσμα σε μεγάλο βαθμό στην αντιμετώπιση του φυσικού περιβάλλοντος και ό,τι περιλαμβάνεται σε αυτό ως χρηστικό και αποκομμένο από το ανθρώπινο είδος, υιοθετώντας συμπεριφορές ελέγχου, υπερκαταναλωτισμού και κυριαρχίας, με αρνητικές συνέπειες για την ισορροπία του πλανήτη και την επιβίωση του ανθρώπου σε αυτό.
Η απομάκρυνση από την φύση επηρεάζει την ψυχική υγεία
Οι σύγχρονες συνθήκες ζωής, όπου κυριαρχούν οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι αστικές δομές έχει οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και αποξένωσης. Η καταστροφή των φυσικών οικοσυστημάτων από την ανθρώπινη παρέμβαση, η κλιματική αλλαγή και η απώλεια της βιοποικιλότητας αποτελούν παγκόσμιες προκλήσεις που εκτός των συνεπειών στο περιβάλλον, έχουν συνέπειες και στην ψυχική υγεία.
Τα τελευταία χρόνια, οι επιπτώσεις αυτές γίνονται όλο και πιο αισθητές στη συναισθηματική ανταπόκριση των ατόμων καθώς έχουν πλέον και βιωματικό χαρακτήρα στις ζωές τους. Οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες, οι αλλαγές στο κλίμα που συμβαίνουν στο άμεσο περιβάλλον γύρω τους προκαλούν ανασφάλεια για το μέλλον και επηρεάζουν την ψυχική και σωματική υγεία των ατόμων.
Αυτό ως διαπίστωση, απασχολεί ολοένα και περισσότερο την επιστημονική κοινότητα, καθώς εντοπίζονται σύγχρονες μορφές συναισθηματικών διαταραχών, όπως το Οικολογικό άγχος και η Οικολογική κατάθλιψη (eco-anxiety, eco-depression). Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες σε παγκόσμιο επίπεδο, οι συγκεκριμένες συναισθηματικές ανταποκρίσεις στα περιβαλλοντικά προβλήματα έχουν υψηλά επίπεδα εμφάνισης στον πληθυσμό, κυρίως στις νεαρότερες ηλικίες καθώς εντοπίζονται αισθήματα αβεβαιότητας, ανησυχίας και απογοήτευσης για το μέλλον του πλανήτη και των μελλοντικών γενεών. Οι συνέπειες αυτές, σε μια εποχή που οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών είναι ραγδαίες και έντονες, καθιστούν την επανασύνδεση με τη Φύση επιβεβλημένη αναγκαιότητα.
Αναγκαία η «φυσική» επαναφορά
Σήμερα, η επαναφορά του ανθρώπου στην ισορροπημένη συνύπαρξή του με τη φύση, η οποία είναι καταγεγγραμένη στο DNA του, λόγω των αλλοιώσεων που έχει υποστεί, δεν είναι πλέον απλή.
Η Οικοψυχολογία αναγνωρίζει άμυνες και πεποιθήσεις που καθιστούν την αποκατάσταση της σχέσης ένα πεδίο που χρειάζεται βαθύτερες και ουσιαστικές παρεμβάσεις. Η συμβολή του κλάδου της ψυχολογίας βοηθάει στην αναγνώριση και την αποδοχή των συναισθημάτων αυτών, στα ψυχολογικά εμπόδια που συντηρούν την απομάκρυνση του ατόμου από τη σύνδεση με τη φύση, προάγει την ενθύμηση της ισορροπημένης συνύπαρξής του με αυτή, η οποία είναι καταγεγραμένη σε κυταρρικό επίπεδο, την ενσυνειδητότητα της αποκατάστασης του δεσμού και την εμβάθυνση στην εμπειρία του στη φύση, αφυπνίζοντας την εσωτερική του σοφία καθώς αυτή βρίσκεται απλόχερα γύρω του. Μέσα από την εφαρμογή των εργαλείων της οικοθεραπείας, το άτομο οδηγείται στην αποκατάσταση της σχέσης με τον εαυτό του και κατά συνέπεια και της αποκατάστασης της σχέσης του με το φυσικό περιβάλλον.
Μια σημαντική προσέγγιση για την αποκατάσταση αυτή πραγματώνεται μέσα από τον εθελοντισμό στη φύση, καθώς καλλιεργεί τη βαθύτερη επαφή με αυτή μέσω της προσφοράς και άρα μπορεί να λειτουργήσει και ως θεραπευτικό εργαλείο.
Ο εθελοντισμός, όταν νοείται ως πράξη προσφοράς προς το περιβάλλον, έχει πολλαπλά οφέλη τόσο για τον πλανήτη όσο και για την ψυχική υγεία των ανθρώπων. Η ενεργή συμμετοχή σε περιβαλλοντικές δράσεις όχι μόνο συμβάλλει στη διατήρηση της ευζωίας της γης αλλά λειτουργεί και ως μια μορφή αυτοφροντίδας, ενισχύοντας την αίσθηση σκοπού, την κοινωνική συνοχή και τη συναισθηματική ισορροπία. Μέσα από δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως είναι η δεντροφύτευση ή ο καθαρισμός των ακτών, οι εθελοντές αισθάνονται πιο συνδεδεμένοι με τη φύση, κάτι που αποδεδειγμένα έχει θετικές επιπτώσεις στην ψυχική τους υγεία.
Στη φύση ενισχύεται η αφύπνιση των αισθήσεων που περιορίζονται στο τεχνολογικό περιβάλλον της καθημερινότητας, γεγονός που βοηθάει στην ολοκληρωμένη αντίληψη του κόσμου γύρω μας, καλλιεργείται ένα πρόσφορο έδαφος για την επαφή με τα συναισθήματά μας και τον πόνο της γης και ενισχύεται η οικολογική συνείδηση. Επιπλέον, ο εθελοντισμός δημιουργεί κοινωνικούς δεσμούς, καθώς οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε δράσεις για το περιβάλλον έρχονται σε επαφή με άλλους που μοιράζονται τις ίδιες αξίες, που συμμετέχουν σε έναν κοινό σκοπό δημιουργώντας έτσι ένα υποστηρικτικό δίκτυο. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για την ψυχική υγεία, καθώς η κοινωνική απομόνωση αποτελεί βασικό παράγοντα άγχους και κατάθλιψης.
Η αίσθηση της προσφοράς στη διατήρηση του πλανήτη δημιουργεί ένα αίσθημα ικανοποίησης και σκοπού, μειώνει το άγχος, ενισχύει την αυτοεκτίμηση και την ψυχική ανθεκτικότητα, σημαντικά στοιχεία της ψυχικής ισορροπίας. Μέσα από πράξεις σύνδεσης, δράσεων και προστασίας προς το περιβάλλον, επιτελείται και διακίνηση συναισθημάτων και τεχνικές σύνδεσης με την ίδια τη δράση σε ψυχικό επίπεδο και επίπεδο συνείδησης ώστε να καλλιεργηθεί μια βαθύτερη οικολογική συνείδηση που θα προσφέρει βιωσιμότητα στο περιβάλλον αλλά και στον εθελοντή.
Eco όπως οίκος
Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι δεν είναι τυχαίο που το πρόθεμα «eco» που χρησιμοποιείται ευρέως πλέον σε ό,τι έχει να κάνει με το φυσικό περιβάλλον, προέρχεται από την ελληνική λέξη «οίκος», που από τα αρχαία χρόνια αναφέρεται στο σπίτι. Είμαστε αναπόσπαστο κομμάτι της φύσης και αποτελούμε ένα μέρος ενός ευρύτερου συνόλου συνύπαρξης. Η συνέχιση της επιβίωσής μας εξαρτάται από τη διατήρηση της ισορροπίας στον πλανήτη και είναι μονόδρομος η αποκατάσταση της σχέσης μας με αυτόν.
Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν, δεν αναφερόμαστε μόνο στην προσφορά μας στη φύση ως συμμετοχή, αλλά ως υγιή αλληλεπίδραση μέσα από τις αξίες της αναγνώρισης, της αγάπης, της ευγνωμοσύνης και του σεβασμού. Αλλωστε όλα στη φύση διέπονται από τον θεμελιώδη νόμο της κυκλικής ροής, όπου τίποτα δεν χάνεται, αλλά όλα μεταβάλλονται και οι πράξεις μας αφήνουν το αποτύπωμά τους και επιστρέφουν με κάθε τρόπο. Μένει να ορίσουμε λοιπόν ποιες θα είναι οι δικές μας ενέργειες προς τη φύση από δω και πέρα, ώστε να συμπεριληφθούμε ως είδος σε αυτή τη συνύπαρξη και τα επόμενα χρόνια.
Διαβάστε επίσης
Ο ρόλος του εθελοντισμού στην ψυχική υγεία
Χαρά: Οι πράξεις που δίνουν και φέρνουν ευτυχία
Ο φυσικός και ανέξοδος τρόπος που μειώνει τη φλεγμονή και βελτιώνει την υγεία
