Μείζον ζήτημα δημόσιας υγείας και μέτωπο διαρκούς αγώνα στο πεδίο της επιστημονικής μελέτης και έρευνας, η άνοια -με κυρίαρχη μορφή τη νόσο Αλτσχάιμερ– αλλάζει εκ βάθρων τη ζωή του ασθενούς απειλώντας τον νου και την αυτονομία του, αλλά και του περιβάλλοντός του που καλείται να σηκώσει ένα δυσβάσταχτο φορτίο -το οποίο έχει καταστεί πολύ βαρύτερο εν μέσω της πανδημίας της νόσου COVID-19.
Η 21η Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Νόσου Αλτσχάιμερ, στο πλαίσιο διεθνούς εκστρατείας για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης γύρω από την προοδευτική νευροεκφυλιστική νόσο, η οποία συνοδεύεται από διαρκή και αυξανόμενο κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο σε παγκόσμια κλίμακα -στην Ελλάδα το κόστος της άνοιας προσεγγίζει ετησίως τα 3 δισεκατομμύρια.
Σήμερα, οι πάσχοντες από άνοια υπολογίζονται σε 47 εκατομμύρια διεθνώς με τις επιστημονικές εκτιμήσεις να θέλουν έως και 135 εκατομμύρια ανθρώπους να ζουν με άνοια έως το 2050 δεδομένης της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης. Η άνοια πλήττει τον πληθυσμό σε όλες τις χώρες, με πάνω από τις μισές περιπτώσεις να καταγράφονται σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.
Στην Ελλάδα ζουν σήμερα 200.000 άνθρωποι με άνοια, αριθμός ο οποίος μέχρι το 2050 αναμένεται να ξεπεράσει τις 600.000.
Με τα αίτια της νόσου Αλτσχάιμερ να παραμένουν ευρέως «αχαρτογράφητα» και ελλείψει αποτελεσματικής θεραπευτικής προσέγγισης έως και σήμερα, η έγκαιρη διάγνωση αποτελεί «κλειδί» ως προς την αντιμετώπιση της άνοιας τόσο για τον ίδιο τον πάσχοντα με στόχο την κατά το δυνατόν καλύτερη διατήρηση της ποιότητας ζωής και αυτονομίας του, όσο και για όσους έχουν επιφορτιστεί με τη φροντίδα του, οι οποίοι καλούνται να διαχειριστούν μία νέα πραγματικότητα με πολύ μεγάλο για τους ίδιους πρωτίστως ψυχικό, αλλά και οικονομικό κόστος.
Πόσο κοντά βρισκόμαστε σε θεραπεία;
Η συγκεκριμένη νευροεκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου συνιστά επιδημία του 21ου αιώνα και ευθύνεται για το 50-60% των περιπτώσεων άνοιας σε ηλικιωμένους ανθρώπους. Χαρακτηρίζεται από την εναπόθεση στον εγκέφαλο της πρωτεΐνης του β-αμυλοειδούς και της πρωτεΐνης Ταυ (Tau), οι οποίες και προκαλούν εκφύλιση των νευρώνων, με συνέπεια την αρχική εμφάνιση διαταραχών μνήμης που ακολουθούνται με την πάροδο του χρόνου από συμπτώματα που μπορούν να καταστήσουν αδύνατη την επικοινωνία και αυτοεξυπηρέτηση.
Ως προς το πόσο κοντά μπορεί να βρισκόμαστε σε μία αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση, η Νευρολόγος – Ψυχίατρος κ. Παρασκευή Σακκά, πρόεδρος της Εταιρείας Alzheimer Αθηνών και διευθύντρια του Τμήματος Νευροεκφυλιστικών Παθήσεων Εγκεφάλου – Ιατρείου Μνήμης του Νοσοκομείου Υγεία, επισημαίνει μιλώντας στο ygeiamou.gr πως σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της Alzheimer Disease International υπάρχουν δύο «καλά νέα» που αντιμετωπίζονται με συγκρατημένη αισιοδοξία.
Η κ. Σακκά αναφέρει πως είναι γεγονός ότι νέο φάρμακο για την άνοια έχει να κυκλοφορήσει από το 2003 και την μεμαντίνη, η οποία δεν αποτελεί και ριζική θεραπεία, ενώ περίπου 100 παράγοντες έχουν έκτοτε δοκιμαστεί ανεπιτυχώς.
Τα «καλά νέα» συνίστανται πρώτον σε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα (δραστική ουσία aducanumab), το οποίο έχει λάβει άδεια από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) να υποβάλλει αίτημα για fast-track διαδικασία, καθώς συγκεντρώνει καλές μελέτες που καταδεικνύουν ότι μειώνει τη συσσώρευση του β-αμυλοειδούς στον εγκέφαλο των ασθενών και βελτιώνει την κλινική τους εικόνα, επισημαίνει η ίδια.
Σε αυτή την περίπτωση, διευκρινίζει, καταγράφεται και κλινική βελτίωση, ενώ μέχρι στιγμής σκευάσματα μείωναν το β-αμυλοειδές, αλλά δεν υπήρχε επίδραση στην πορεία του ασθενούς.
Και δεύτερον, στο τέλος το 2019 κινεζική εταιρεία υπό την ονομασία Green Valley κυκλοφόρησε ένα εκχύλισμα φυκιού που συνοδεύεται από καλές μελέτες, κατά τους ίδιους. Φέρει την ονομασία oligomannate και δρα στο μικροβίωμα του εντέρου -πρόκειται για άλλον μηχανισμό δράσης που έχει επίσης σχέση με την εκδήλωση των συμπτωμάτων σύμφωνα με πιο καινούρια ερευνητικά δεδομένα.
Στην Κίνα κυκλοφορεί επίσημα ως φάρμακο κατά της νόσου Αλτσχάιμερ, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη διεθνής μελέτη, με τη συμμετοχή και Αμερικανών ερευνητών, ώστε να επιβεβαιωθούν τα πιθανά αποτελέσματά του.
Νόσος Αλτσχάιμερ και COVID-19
Η πανδημία του κορωνοϊού κατέστησε ακόμη πιο ευάλωτους τους πάσχοντες από άνοια και τους φροντιστές τους, με μελέτη της Εταιρείας Alzheimer Αθηνών, που τελεί υπό δημοσίευση σε έγκριτο περιοδικό, να καταγράφει σοβαρή επιδείνωση της νοητικής κατάστασης των πασχόντων και παράλληλα μεγάλη αύξηση στο ψυχολογικό και πρακτικό φορτίο των φροντιστών.
Συγκεκριμένα, μελέτη σε 204 οικογένειες ατόμων με άνοια κατέδειξε ότι η πανδημία είχε ως συνέπεια τη συνολική νοητική επιδείνωση του 78% των ασθενών με άνοια στην Ελλάδα -εξέφρασαν περισσότερες ανησυχίες, είχαν χειρότερη επικοινωνία, μειωμένη διάθεση και κινητικότητα, ενώ παρατηρήθηκε και αυξημένη δυσκολία συμμόρφωσης στα μέτρα.
Παράλληλα, διαπιστώθηκε ότι οι φροντιστές των ατόμων με άνοια σε ποσοστό 64% βίωσαν αυξημένο σωματικό φορτίο και σε ποσοστό 79% αυξημένο ψυχολογικό φορτίο. Το 59% των φροντιστών δεν είχαν καμία πηγή βοήθειας, ενώ για τους υπόλοιπους, οι Εταιρείες Alzheimer ήταν η κύρια πηγή.
Η κ. Παρασκευή Σακκά, η οποία διατελεί επίσης πρόεδρος του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Άνοια και τη νόσο Αλτσχάιμερ, δηλώνει στο ygeiamou.gr αναφορικά με τη μελέτη πως η πανδημία του κορωνοϊού έχει απομονώσει πάρα πολύ και έχει επιβαρύνει τη νοητική κατάσταση ασθενών με άνοια, έχοντας εξίσου επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τους φροντιστές τους.
Εξ ου και η Εταιρεία Alzheimer Αθηνών επιδιώκει τη συγκέντρωση βοήθειας -μέσω κλήσης στον αριθμό 19832 που περιλαμβάνει μία πολύ μικρή χρέωση- για την ενίσχυση και επέκταση της υπηρεσίας της που πραγματοποιεί κατ’ οίκον επισκέψεις, αλλά και των διαδικτυακών υπηρεσιών που ήδη προσφέρει, με ζητούμενο οι μεν ασθενείς να παραμείνουν στο σπίτι τους ασφαλείς, αλλά να επωφεληθούν ταυτόχρονα από υπηρεσίες όπως η διαδικτυακή γυμναστική, και οι δε φροντιστές να μην χάσουν την πρόσβαση σε εκπαίδευση και βοήθεια.
Η παρότρυνση της κ. Σακκά προς όσους έχουν υπό τη φροντίδα τους κάποιον άνθρωπο που πάσχει από άνοια είναι να αναζητήσουν πηγές βοήθειας. «Φροντίστε τον εαυτό σας και ζητήστε βοήθεια. Ψάξτε να βρείτε βοήθεια. Υπάρχουν πηγές βοήθειας» τονίζει και αναφέρεται στις Εταιρείες Αλτσχάιμερ που υπάρχουν σε αρκετές πόλεις της Ελλάδας, αλλά και στους δικτυακούς τόπους τους που περιέχουν πολύ χρήσιμο υλικό.
Η Εταιρεία Alzheimer Αθηνών διοργανώνει δωρέαν διαδικτυακό σεμινάριο για τους φροντιστές ατόμων με άνοια στις 26 Σεπτεμβρίου για το οποίο θα χρειαστεί προεγγραφή.
Στους 200.000 πάσχοντες από άνοια στην Ελλάδα αντιστοιχούν κατά προσέγγιση 400.000 φροντιστές, στη συντριπτική πλειονότητά τους γυναίκες, οι οποίοι και έχουν τεράστια ανάγκη βοήθειας και στήριξης στο δύσκολο ρόλο που καλούνται να αναλάβουν.
Αντιμετώπιση – Πρόληψη
Η νόσος Αλτσχάιμερ συνοδεύεται από διαταραχές μνήμης και ικανότητας έκφρασης και κατανόησης του λόγου, απώλεια προσανατολισμού στο χώρο και χρόνο και έκπτωση καθημερινής λειτουργικότητας.
Παρουσιάζονται και εναλλαγές στην προσωπικότητα, ενώ μπορεί να συνυπάρχουν συχνά ψυχιατρικά συμπτώματα όπως κατάθλιψη, επιθετικότητα, ευερεθιστότητα, αρνητισμός, παραλήρημα και ψευδαισθήσεις. Πρόκειται για νόσο της οποίας η έναρξη είναι αργή και προοδευτική.
Μέχρι τη στιγμή που θα βρεθεί κάποια ριζική θεραπεία για τη νόσο, η σωστή αντιμετώπιση έγκειται στην έγκαιρη διάγνωση, τη λήψη των φαρμάκων που έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας για τον έλεγχο των συμπτωμάτων της νόσου, καθώς και στις μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις για τους ασθενείς -ασκήσεις μνήμης και νοητικής ενδυνάμωσης, γυμναστική, σωστή διατροφή, καλή διάθεση και φυσικά υποστήριξη των οικογενειών τους-, υπογραμμίζει η κ. Σακκά.
Η γενετική προδιάθεση και η ηλικία αποτελούν τους βασικούς -μη τροποποιήσιμους- παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση της νόσου Αλτσχάιμερ.
Σε ό,τι αφορά την πρόληψη δύναται να διαδραματίσει ρόλο βάσει πληθώρας τελευταίων ερευνών η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, που έγκειται κυρίως στον έλεγχο παραγόντων που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την καρδιαγγειακή υγεία (υπέρταση, διαβήτης, αυξημένη χοληστερόλη, κάπνισμα, παχυσαρκία), καθώς και στην υγιεινή διατροφή και την άσκηση.
Σύμφωνα με την Εταιρεία Alzheimer Αθηνών, ο κύριος περιβαλλοντικός παράγοντας που έχει συσχετιστεί με τη νόσο Αλτσχάιμερ είναι η διατροφή. Μεγαλύτερη πρόσληψη βιταμινών C, Ε, Β6, Β12 και φυλλικού οξέος, φλαβονοειδών, ακόρεστων λιπαρών και μέτρια κατανάλωση αλκοόλ έχουν συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης νόσου Αλτσχάιμερ. Νεότερα δεδομένα υποδηλώνουν ότι η μεσογειακή δίαιτα ενδεχομένως σχετίζεται και με μειωμένη πιθανότητα εκδήλωσης της νόσου.
Παράλληλα, ευεργετικές είναι οι δραστηριότητες που εγείρουν τις νοητικές λειτουργίες, η αποφυγή του στρες και η ενεργή κοινωνική ζωή -πνευματικές και κοινωνικές δραστηριότητες, εξάσκηση του μυαλού, άσκηση του σώματος.
Μέσω της τεχνολογίας είναι πλέον διαθέσιμες διαδικτυακά αρκετές εφαρμογές για τη νοητική ενδυνάμωση και την κατάλληλη άσκηση των ασθενών.
Ο κίνδυνος εκδήλωσης άνοιας αυξάνεται καθώς μεγαλώνουμε: 2% των ατόμων ηλικίας 65-74 ετών έχει άνοια, ποσοστό που αυξάνεται στο 19% για τις ηλικίες 75-84 ετών και στο 42% για τις ηλικίες άνω των 85 ετών.
Ωστόσο, μία συχνή παρανόηση, σύμφωνα με την Εταιρεία Alzheimer Αθηνών, είναι ότι η έκπτωση των νοητικών ικανοτήτων είναι αποτέλεσμα της φυσιολογικής διαδικασίας της γήρανσης. Σήμερα είναι γνωστό πως αυτό δεν ισχύει. Όσο μεγαλώνουμε, ορισμένοι από εμάς θα νοσήσουν από άνοια και άλλοι όχι, σύμφωνα με την Εταιρεία.
Διαβάστε επίσης
Εκδηλώσεις με αφορμή τον παγκόσμιο μήνα νόσου Αλτσχάιμερ
Νόσος Αλτσχάιμερ: Ποιες αλλαγές στη συμπεριφορά προμηνύουν τη νόσο
Νόσος Αλτσχάιμερ: Δέκα παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο και πώς να τους αντιμετωπίσετε
