Ο δρ. Jeffrey Bernstein, παιδοψυχολόγος και οικογενειακός ψυχολόγος παρατηρεί συχνά ένα φαινόμενο: Ένα παιδί ξεκινά αρχίζει να παρουσιάζει κάποιες αλλαγές στη συμπεριφορά του π.χ. αποφεύγει τις υποχρεώσεις του, έχει συναισθηματικά ξεσπάσματα ή υπερβολικές αντιδράσεις. Οι γονείς, θορυβημένοι, αναλαμβάνουν δράση. Ξεκινούν να ασχολούνται πιο εντατικά με το παιδί, προσφέρουν συμβουλές, αυστηροποιούν τις ρουτίνες, αυξάνουν την υπευθυνότητα και διπλασιάζουν την ενθάρρυνση. Με λίγα λόγια, ξεκινάνε να πιέζουν.
Αντί, όμως, να βοηθήσουν, συμβαίνει κάτι απροσδόκητο: Το παιδί απομακρύνεται περισσότερο.
Αυτό, σύμφωνα με τον ειδικό συμβαίνει επειδή πολλοί γονείς δεν αναγνωρίζουν μια σκληρή αλήθεια: Μερικές φορές, δεν είναι το παιδί που πρέπει να αλλάξει, αλλά το συναισθηματικό του περιβάλλον.
Όταν η αγάπη μεταμορφώνεται σε πίεση
Ακόμη και οι πιο αφοσιωμένοι και καλοπροαίρετοι γονείς μπορεί να δημιουργήσουν ακούσια συναισθηματική πίεση. Η πίεση αυτή παίρνει συχνά τη μορφή φράσεων όπως:
- «Είσαι τόσο έξυπνος/η – θα έπρεπε να είσαι σε θέση να το κάνεις αυτό».
- «Θέλω απλώς να είσαι ευτυχισμένος/η».
- «Δεν υπάρχει λόγος να είσαι νευρικός/η».
- «Απλά προσπάθησε περισσότερο. Το έχεις ξανακάνει».
Αυτά τα λόγια προφέρονται συνήθως με τις καλύτερες των προθέσεων. Έχουν σκοπό να ενθαρρύνουν, να καθησυχάσουν, να παρακινήσουν. Αλλά για ένα παιδί αγχωμένο, καταβεβλημένο ή ευαίσθητο απέναντι στις προσδοκίες, τέτοια μηνύματα μπορεί να ερμηνευθούν ως πίεση, απαξίωση, ακόμη και ντροπή.
Σύμφωνα με τον δρ. Bernstein, τα παιδιά εσωτερικεύουν γρήγορα αυτά τα μηνύματα, πιστεύοντας ότι απογοητεύουν τους γονείς τους και αποκτώντας συναισθήματα κατωτερώτοτητας. Στο βιβλίο του με τίτλο «10 Days to a Less Defiant Child», ο ειδικός εξηγεί ότι αυτό που συχνά χαρακτηρίζεται ως προκλητική συμπεριφορά του παιδιού είναι στην πραγματικότητα μια ύστατη προσπάθεια να διατηρήσει την αίσθηση του εαυτού του. Δεν είναι μια πράξη εξέγερσης, αλλά μια προσπάθεια αυτοπροστασίας.
Αυτό μπορεί να εκδηλώνεται με πολλές μορφές:
- Άρνηση να ολοκληρώσει τις σχολικές εργασίες – όχι από τεμπελιά, αλλά από φόβο αποτυχίας.
- Ξεσπάσματα που απευθύνονται στους γονείς, οι οποίοι «απλώς προσπαθούν να βοηθήσουν».
- Συναισθηματική απόσταση ως απάντηση στις απαιτήσεις να «ηρεμήσουν».
Η τελειομανής υπερπροσπάθεια που οδηγεί σε εξουθένωση
Μια νεαρή ασθενής του δρ. Bernstein, η 14χρονη Ρέιτσελ, του εκμυστηρεύτηκε κάποτε: «Όσο περισσότερο πιστεύουν οι άνθρωποι σε μένα, τόσο περισσότερο πανικοβάλλομαι. Αν τα θαλασσώσω, θα καταστρέψω όλα όσα πιστεύουν ότι είμαι». Αυτό που προσπαθούσε να εξηγήσει, σύμφωνα με τον ειδικό, η έφηβη ήταν ότι καταρρέει υπό το βάρος του να θεωρείται «υπεύθυνη». Αυτή είναι μια μορφή καταπίεσης, που σπανίως αναγνωρίζεται.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Ο ειδικός συμβουλεύει: Κάντε μια παύση και σκεφτείτε. Αναλογιστείτε πόσο βαθιά επηρεάζετε τον συναισθηματικό τόνο στο σπίτι σας. Το σημαντικότερο βήμα που μπορείτε να κάνετε είναι η μετάβαση από τις προσδοκίες που βασίζονται στις επιδόσεις στη συναισθηματική εναρμόνιση.
Ο δρ. προτείνει για παράδειγμα: «Αντί να λέτε ”Πρέπει να έχεις μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση”, δοκιμάστε το ”Φαίνεσαι αβέβαιος – θέλεις να το συζητήσουμε;”. Όταν τα παιδιά αισθάνονται συναισθηματικά ασφαλή, είναι πιο πρόθυμα να δοκιμάσουν και να δοκιμαστούν, να πάρουν ρίσκα – όχι για να κερδίσουν έγκριση, αλλά επειδή γνωρίζουν ότι τα λάθη δεν αντιμετωπίζονται με ντροπή και κριτική».
«Ρωτήστε λοιπόν τον εαυτό σας: Το παιδί σας αντιστέκεται… ή προστατεύει τον εαυτό του;
Τελικά, ο στόχος δεν είναι απλώς η διαχείριση της συμπεριφοράς, αλλά η θεραπεία και η ενδυνάμωση της σχέσης. Το άγχος, η προκλητικότητα και η υπερβολική σκέψη δεν είναι τα βασικά προβλήματα – είναι ενδείξεις πως κάτι συμβαίνει.
Και όταν γινόμαστε περίεργοι για αυτά τα σήματα, όλα αρχίζουν να αλλάζουν», καταλήγει ο δρ. Bernstein.
Διαβάστε επίσης
Μεγάλες προσδοκίες για το παιδί και τον εαυτό σας; Πώς να τις διαχειριστείτε
Ποιoι δε θέλουν να γίνουν γονείς; Το βασικότερο εμπόδιο
Εθισμός των παιδιών στο διαδίκτυο – Ένας παιδίατρος δείχνει τον δρόμο της «απεξάρτησης»
