Η αυτοκτονία είναι ένα θέμα που τρομάζει, ειδικά όταν αφορά εφήβους. Κι όμως, όλο και περισσότεροι γονείς καλούνται να ανοίξουν αυτή τη δύσκολη κουβέντα με τα παιδιά τους. Στοιχεία από την Αυστραλία είναι πάντως άκρως ανησυχητικά: 1 στους 3 εφήβους έχει σκεφτεί, σχεδιάσει ή επιχειρήσει να αυτοκτονήσει μέσα σε έναν χρόνο.
Σύμφωνα με την έρευνα, τα κορίτσια (38%) φαίνεται να εκφράζουν συχνότερα τέτοιες σκέψεις από τα αγόρια (31%). Οι τάσεις αυτές κορυφώνονται στις ηλικίες 16-17 ετών κι έπειτα μειώνονται στα κορίτσια, αλλά στους νέους άνδρες παραμένουν ή και αυξάνονται μέχρι τα 19.
Ένα ακόμα ανησυχητικό εύρημα είναι πως για αρκετούς εφήβους (9% αγόρια, 6% κορίτσια), η απόπειρα δεν πραγματοποιήθηκε μετά από σκέψη ή σχεδιασμό. Έγινε αυθόρμητα.
Όπως επισημαίνουν σε άρθρο τους στο The Conversation η Milena Heinsch και η Campbell Tickner από το Πανεπιστήμιο της Τασμανίας, υπάρχουν συγκεκριμένα γνωρίσματα που θα πρέπει να κινητοποιήσουν τους γονείς.
Σημάδια που δεν πρέπει να αγνοήσουν οι γονείς
Οι καθηγήτριες τονίζουν ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια τα οποία οι γονείς μπορούν να παρατηρήσουν. Ενδείξεις ότι το παιδί δυσκολεύεται είναι:
- ξαφνικές εναλλαγές στη διάθεση (π.χ. έντονος θυμός, ευερεθιστότητα)
- λόγια που δείχνουν απόγνωση ή αίσθηση μηδενικής αξίας
- φράσεις όπως «Δεν θέλω να υπάρχω πια»
- απομάκρυνση από φίλους και οικογένεια
- αδιαφορία για δραστηριότητες που άλλοτε απολάμβανε
- αλλαγές στις συνήθειες ύπνου, φαγητού ή προσωπικής υγιεινής
- αυξημένη χρήση ουσιών
- ομιλία ή γραφή για τον θάνατο
- μοίρασμα προσωπικών αντικειμένων ή προετοιμασίες «για μετά»
Εξίσου ανησυχητική είναι η αυτοτραυματική συμπεριφορά (π.χ. κόψιμο ή κάψιμο). Μπορεί να μην σημαίνει απαραίτητα επιθυμία θανάτου, αλλά αποτελεί σήμα κινδύνου που απαιτεί προσοχή.
«Να μιλήσω στο παιδί μου;»
Η απάντηση είναι ξεκάθαρη: ναι. Ακόμα κι αν ο γονιός δεν είναι σίγουρος. Η σιωπή δεν προστατεύει. Αντιθέτως, η συζήτηση μπορεί να σώσει ζωές.
Ένα πρώτο βήμα είναι μια απλή φράση όπως: «Δεν φαίνεσαι ο εαυτός σου τελευταία. Σε νοιάζομαι, θέλεις να μιλήσουμε;». Το σημαντικό είναι να ακούσουν το παιδί χωρίς κριτική, χωρίς να βιαστούν να «λύσουν» το πρόβλημα. Μόνο και μόνο η αίσθηση ότι κάποιος τους ακούει μπορεί να προσφέρει τεράστια ανακούφιση.
Κι αν η κατάσταση φαίνεται πιο σοβαρή; Οι ειδικές συστήνουν να γίνει η δύσκολη, αλλά κρίσιμη ερώτηση: «Σκέφτεσαι την αυτοκτονία;» ή «Έχεις σκεφτεί να βάλεις τέλος στη ζωή σου;». Είναι καλύτερο να τεθεί το ερώτημα ευθέως, παρά να χρησιμοποιηθούν φράσεις μειωτικές, όπως «Δεν θα κάνεις καμιά χαζομάρα, έτσι;».
Αν το παιδί απαντήσει θετικά, οι γονείς μπορούν να ρωτήσουν περισσότερα για να καταλάβουν τη σοβαρότητα:
- «Έχεις σχέδιο;»
- «Έχεις σκεφτεί πότε ή πώς;»
- «Έχεις κάνει κάποια προετοιμασία;»
Όσοι έχουν συγκεκριμένο σχέδιο θεωρούνται σε υψηλότερο κίνδυνο και χρειάζονται άμεση βοήθεια.
Τα επόμενα βήματα
Σε περίπτωση άμεσου κινδύνου: Οι γονείς πρέπει να μείνουν μαζί με το παιδί, να το διαβεβαιώσουν για την αγάπη τους και να ζητήσουν άμεσα βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας.
Όταν δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος: Μπορούν να απευθυνθούν σε γιατρό ή ψυχολόγο, ώστε να γίνει μια πρώτη εκτίμηση και να δημιουργηθεί σχέδιο θεραπείας. Μια χρήσιμη πρακτική είναι η δημιουργία ενός «σχεδίου ασφάλειας»: ένας οδηγός που περιγράφει βήμα-βήμα τι μπορεί να κάνει ο έφηβος, σε περίπτωση που έχει ξανά παρόμοιες σκέψεις.
Και οι γονείς χρειάζονται στήριξη
Η υποστήριξη ενός παιδιού με αυτοκτονικές σκέψεις είναι μια από τις πιο δύσκολες δοκιμασίες για έναν γονιό. Είναι φυσιολογικό να νιώθουν φόβο, κούραση ή αίσθημα ανημποριάς. Όμως δεν πρέπει να το περάσουν μόνοι τους. Η αναζήτηση βοήθειας από έναν φίλο, μια ομάδα στήριξης ή έναν ειδικό είναι βήμα απαραίτητο. Μέσα από τη φροντίδα του εαυτού τους, οι γονείς γίνονται πιο δυνατοί και πιο ικανοί να σταθούν δίπλα στο παιδί τους.
Διαβάστε επίσης
Αυτοχειρία: Έρευνα αποκαλύπτει την ημέρα της εβδομάδας που γίνονται οι περισσότερες αυτοκτονίες
