*Γράφει η Κουγεμήτρου Μαρία, Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού & Σταδιοδρομίας (MSc), Φιλόλογος
Η εφηβεία αποτελεί μια από τις πιο κρίσιμες περιόδους στη ζωή ενός παιδιού. Είναι η στιγμή που αρχίζει να θέτει μεγάλα ερωτήματα που θα διαμορφώσουν το μέλλον του: «Ποιος είμαι;», «Τι μπορώ να κάνω;», «Τι θέλω να γίνω;». Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα διαμορφώνονται μέσα από διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις και κοινωνικές εμπειρίες που βιώνει στο οικογενειακό περιβάλλον, στο σχολικό πλαίσιο και στο ευρύτερο κοινωνικό του δίκτυο.
Οι κλασικές θεωρίες επαγγελματικής ανάπτυξης (όπως αυτές των Super, Roe και Ginzberg) επιβεβαιώνουν πως η πορεία προς μια επαγγελματική επιλογή περνά στάδια: από τη διερεύνηση, τη δοκιμή, τον προσδιορισμό μέχρι τη δέσμευση. Στην εφηβεία, το παιδί συνδέει τα όνειρά του με τις ικανότητές του, ανακαλύπτει τι το ελκύει και τι το φοβίζει. Όμως, αυτή η διαδικασία σπάνια είναι γραμμική. Συχνά συνυπάρχουν αμφιβολίες, αλλαγές πορείας και αντιφάσεις. Το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι αν το παιδί θα αλλάξει γνώμη, αλλά αν θα το κάνει έχοντας δίπλα του στήριξη και καθοδήγηση που αδιαμφησβήτητα χρειάζεται.
Σε αυτό το σημείο, το οικογενειακό περιβάλλον λειτουργεί ως το πρώτο και ισχυρότερο «εργαστήριο ταυτότητας». Ο διάσημος κοινωνιολόγος Pierre Bourdieu περιγράφει το «μορφωτικό κεφάλαιο» που κληροδοτούν οι γονείς, δηλαδή τις γνώσεις, τις αξίες, τις προσδοκίες και τις στάσεις που περνούν στα παιδιά τους. Έρευνες δείχνουν πως τα παιδιά τείνουν να ακολουθούν επαγγέλματα που αντικατοπτρίζουν το οικογενειακό τους υπόβαθρο, είτε μέσω κοινών αξιών είτε μέσω της απλής μίμησης.
Όμως το ζήτημα δεν είναι μόνο το «τι βλέπει» το παιδί, αλλά το πώς οι γονείς το μεταφέρουν. Οι δημοκρατικοί γονείς, που αφήνουν χώρο για πειραματισμό, για λάθη και επιλογές, δημιουργούν ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης όπου το παιδί μαθαίνει να δοκιμάζει και να ανακαλύπτει. Αντίθετα, οι αυταρχικοί γονείς που επιβάλλουν επιλογές βασισμένες σε οικογενειακές προσδοκίες, χωρίς να σέβονται τα όνειρα και τα ενδιαφέροντα του παιδιού, συχνά προκαλούν σύγχυση και απογοήτευση. Από την άλλη πλευρά, οι υπερβολικά ανεκτικοί γονείς, που αφήνουν το παιδί χωρίς κατεύθυνση και καθοδήγηση μέσα σε έναν ωκεανό από επιλογές, δημιουργούν ένα χάος που παραλύει το παιδί.
Στη σύγχρονη εποχή της πληροφορίας, οι νέοι εκτίθενται καθημερινά σε άναρχες και πολλές φορές παραπλανητικές πληροφορίες. Μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα λαμβάνουν εικόνες επιτυχίας που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, δημιουργώντας μη ρεαλιστικές προσδοκίες. Πολλοί μαθητές μπαίνουν σε σχολές απλώς για να «δοκιμάσουν» ή επειδή κάποιος τους είπε ότι «έχει καλές προοπτικές», χωρίς να έχουν κάνει ουσιαστική εσωτερική διερεύνηση. Το αποτέλεσμα είναι συχνά η αποτυχία, η εγκατάλειψη σπουδών και η απώλεια πολύτιμων δεξιοτήτων.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι Πανελλήνιες εξετάσεις είναι αναμφίβολα ένας σημαντικός σταθμός, αλλά δεν είναι ο τελικός προορισμός. Η αποτυχία ή η επιτυχία σε αυτές μπορεί να βιωθεί έντονα, ιδιαίτερα σε οικογένειες που έχουν επενδύσει συναισθηματικά και οικονομικά, όμως η πραγματική ζωή είναι γεμάτη δεύτερες και τρίτες ευκαιρίες. Η ανθεκτικότητα, δηλαδή η ικανότητα να αντέχει κανείς τις αποτυχίες, να επαναπροσδιορίζει τους στόχους του και να βλέπει τα λάθη ως ευκαιρίες μάθησης, είναι το πιο σημαντικό προσόν που μπορεί να αποκτήσει ένας νέος.
Ο ρόλος των γονέων, σε αυτό το κρίσιμο σημείο, είναι καθοριστικός. Αντί να εστιάζουν αποκλειστικά στο τελικό αποτέλεσμα, καλό είναι να δίνουν σημασία στη διαδρομή: τι έμαθε το παιδί μέσα από την εμπειρία και πώς μπορεί να προχωρήσει. Είναι σημαντικό να προσφέρουν χώρο και αποδοχή στα συναισθήματα, γιατί ο θυμός, η ντροπή και η απογοήτευση είναι φυσιολογικά και αναγκαία στάδια της ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης. Παράλληλα, όταν οι ίδιοι μιλούν ανοιχτά για τις δικές τους αποτυχίες και δυσκολίες, δείχνουν στο παιδί πως η επιτυχία δεν έρχεται χωρίς εμπόδια και ότι κάθε δυσκολία είναι μια ευκαιρία για μάθηση και μεγαλύτερη δύναμη.
Εδώ ακριβώς αναδεικνύεται η αξία του Επαγγελματικού Προσανατολισμού. Δεν πρόκειται απλώς για ένα τεστ ενδιαφερόντων ή για μια απλή συμβουλή. Είναι μια συνοδοιπορία, μια εξατομικευμένη διαδικασία που βοηθά το παιδί να ξεμπλέξει το εσωτερικό του κουβάρι, να ανακαλύψει τις δεξιότητές του, να εξερευνήσει τις επιλογές του και να λάβει συνειδητές αποφάσεις. Ο σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού δεν επιβάλλει δρόμους, αλλά βοηθά το παιδί να βρει τον δικό του, ενώ παράλληλα καθοδηγεί και τους γονείς στο πώς να το στηρίξουν με επιτυχία.
Συνοψίζοντας, το πιο σημαντικό που μπορεί να προσφέρει ένας γονιός στο παιδί του είναι η στήριξη και η εμπιστοσύνη πως, ακόμη και αν ο δρόμος δεν είναι πάντα ευθύς, υπάρχει τρόπος να ξαναδοκιμάσει και να βρει το δικό του νόημα. Ο σωστός επαγγελματικός προσανατολισμός δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαίο εργαλείο σε μια εποχή που η πληροφόρηση και οι επιλογές μπερδεύουν τους νέους και τους γονείς. Η υπομονή, η κατανόηση και η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς είναι αυτά που διασφαλίζουν πως το παιδί δεν θα χαθεί στο δικό του αδιέξοδο, αλλά θα βαδίσει σε έναν δρόμο που του ταιριάζει και τον κάνει χαρούμενο. Αυτή άλλωστε είναι η ουσία για κάθε γονιό, να βλέπει το παιδί του να βρίσκει την ευτυχία και την ικανοποίηση στη ζωή του!
«Τα παιδιά δεν είναι δοχεία που πρέπει να γεμίσουν, αλλά φωτιές που πρέπει να ανάψουν». Πλούταρχος
Διαβάστε επίσης
Φεύγει το παιδί από το σπίτι; 21 δεξιότητες που χρειάζεται για να σταθεί στα πόδια του
Αυτό είναι το ιδανικό αντίδοτο στο άγχος που βελτιώνει τη διάθεση κατά 90%
