Φανταστείτε ένα μωρό που παίζει με ένα νέο παιχνίδι, ή γελάει με τον πρώτο του ήχο ή χαμογελά σε κάποιον άγνωστο. Μπορεί μια τόσο απλή κίνηση ή βλέμμα να προβλέψει το IQ του στα 30 του χρόνια; Σύμφωνα με νέα μελέτη του Πανεπιστημίου του Κολοράντο στο Boulder, η οποία δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), η απάντηση είναι ναι, τουλάχιστον εν μέρει. Ακόμα και σε ηλικία μόλις 7 μηνών, ο τρόπος που ένα βρέφος παρατηρεί, αντιδρά και αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του φαίνεται να αφήνει γνωστικά «ίχνη» που συνδέονται με την πνευματική του απόδοση έως και 30 χρόνια αργότερα.
Από τις πρώτες φωνούλες… στο IQ στα 30
Η μελέτη αυτή στηρίχθηκε σε δεδομένα από 1.098 συμμετέχοντες στη Μελέτη Διδύμων του Κολοράντο, μία μακροχρόνια επιστημονική παρακολούθηση που ξεκίνησε το 1985 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, ακολουθώντας δίδυμα από τη βρεφική ηλικία. Οι ερευνητές, αναζητώντας πρώιμες ενδείξεις για τη γνωστική ανάπτυξη, εξέτασαν τα βρέφη από την ηλικία των 7 μηνών, αξιολογώντας τις πρώτες τους αλληλεπιδράσεις με το περιβάλλον. Τα τεστ περιλάμβαναν τη μέτρηση της φωνητικής δραστηριότητας, της ικανότητας συγκέντρωσης και της προτίμησης νέων παιχνιδιών έναντι των ήδη γνωστών.
Χρόνια αργότερα, όταν οι συμμετέχοντες της μελέτης έφτασαν στην ηλικία των 30, υποβλήθηκαν σε απαιτητικά γνωστικά τεστ. Το πιο ενδιαφέρον εύρημα; Ορισμένα από τα πρώιμα σημάδια που καταγράφηκαν όταν ήταν βρέφη, φάνηκε να προβλέπουν περίπου το 13% της μελλοντικής τους απόδοσης σε αυτές τις δοκιμασίες. Αν και αυτή η πρόβλεψη δεν ήταν τεράστια, το αποτέλεσμα είναι σίγουρα εντυπωσιακό. Οι πιο σημαντικοί παράγοντες που προέβλεπαν την απόδοση των ενηλίκων ήταν η προτίμηση για καινούρια ερεθίσματα και η ικανότητα να παραμένουν συγκεντρωμένοι σε μια εργασία.
Σύμφωνα με τον Δρα Daniel Gustavson, επικεφαλής συγγραφέα της μελέτης και ερευνητή στο Institute for Behavioral Genetics, τα αποτελέσματα αυτά δεν σημαίνουν ότι η νοημοσύνη «παγιώνεται» στους 7 μήνες. Αντίθετα, υπογραμμίζουν τη σημασία του πρώιμου περιβάλλοντος. «Το γεγονός ότι ένα απλό τεστ στην ηλικία των 7 μηνών μπορεί να προβλέψει, έστω εν μέρει, την απόδοση σε ένα πολύ πιο σύνθετο τεστ 30 χρόνια μετά, είναι εντυπωσιακό», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η ποιότητα των πρώιμων εμπειριών δείχνει να παίζει πολύ πιο σημαντικό ρόλο απ’ όσο πιστεύαμε μέχρι τώρα. Όπως εξηγεί ο Δρ. Gustavson, το 10% της ποικιλίας στην ενήλικη νοητική ικανότητα εξηγείται από εμπειρίες που συνέβησαν πριν το παιδί γίνει 2 ετών. Το ποσοστό αυτό είναι εντυπωσιακό, αν σκεφτεί κανείς πόσο νωρίς στη ζωή συμβαίνουν αυτές οι εμπειρίες.
Η δύναμη του DNA και το βάθος της εμπειρίας
Για να ξεκαθαρίσουν την επιρροή της κληρονομικότητας, οι ερευνητές σύγκριναν μονοζυγωτικούς (πανομοιότυπους) διδύμους με διζυγωτικούς (μη πανομοιότυπους). Όπως αναμενόταν, τα γονίδια επηρέαζαν περίπου το 50% της ενήλικης νοητικής απόδοσης. Όμως, η επίδραση του περιβάλλοντος στην πρώιμη παιδική ηλικία παρέμεινε καθοριστική, ιδίως πριν την έναρξη του νηπιαγωγείου.
Η καθηγήτρια Δρ. Chandra Reynolds, συν-συγγραφέας της μελέτης και ψυχολόγος, επισημαίνει ότι τα ευρήματα αυτά δεν αφορούν μόνο τη σχολική ή επαγγελματική πορεία, αλλά και τη νοητική υγεία στα γηρατειά. «Η νοητική γήρανση είναι μια διαδικασία που διαρκεί όλη μας τη ζωή. Δεν ξεκινά στη μέση ηλικία. Ίσως οι παρεμβάσεις στην πρώιμη ζωή, όπως η ποιοτική εκπαίδευση, να μπορούν να ενισχύσουν τις γνωστικές μας δεξιότητες για πολλά χρόνια», εξηγεί.
Τι ρόλο παίζουν τα γονίδιά μας;
Η μελέτη αξιοποίησε επίσης πολυγονιδιακά σκορ (polygenic scores), εργαλεία που ενσωματώνουν τις μικρές γενετικές επιρροές από χιλιάδες γονίδια για να προβλέψουν χαρακτηριστικά όπως η νοημοσύνη. Χρησιμοποιώντας δείγματα DNA και δεδομένα από τεράστιες βάσεις, οι ερευνητές υπολόγισαν αυτά τα σκορ για κάθε συμμετέχοντα. Οι προβλέψεις συμφωνούσαν σε μεγάλο βαθμό με τις πραγματικές επιδόσεις που είχαν καταγραφεί ήδη από τη βρεφική ηλικία.
Η μελέτη αυτή δεν προτείνει να αρχίσουμε να μετράμε το IQ των μωρών με βαθμολογίες από κούνια. Αντίθετα, μάς υπενθυμίζει με σαφήνεια πόσο καθοριστικά είναι τα πρώτα χρόνια της ζωής, όχι μόνο για το πώς ένα παιδί θα μάθει ή θα προοδεύσει, αλλά και για το πώς θα αντέξει νοητικά στο πέρασμα του χρόνου. Η ποιότητα του περιβάλλοντος, η επαφή με νέα ερεθίσματα και η αγάπη για εξερεύνηση από την αρχή της ζωής είναι ίσως τα πιο σημαντικά «εργαλεία» που μπορούμε να προσφέρουμε στα παιδιά πολύ πριν πάνε σχολείο ή αποκτήσουν πρώτο λεξιλόγιο.
Διαβάστε επίσης
Ευφυΐα: Το χαρακτηριστικό που προδίδει πόσο έξυπνοι είμαστε
