Καθώς η Ευρώπη γιορτάζει την Ευρωπαϊκή Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τα Αντιβιοτικά, τα νέα στοιχεία που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) σκιαγραφούν μια ζοφερή εικόνα: Η μικροβιακή αντοχή (AMR) συνεχίζει να αυξάνεται σε ολόκληρη την ΕΕ/ΕΟΧ, απειλώντας να ανατρέψει δεκαετίες ιατρικής προόδου και θέτοντας σε κίνδυνο χιλιάδες ζωές.
Παρά τις πολυετείς συνεχείς προσπάθειες και τα ενισχυμένα εθνικά σχέδια δράσης, η ΕΕ έχει αποτύχει σε 4 από τους 5 στόχους μείωσης της μικροβιακής αντοχής που έθεσε το Συμβούλιο της ΕΕ για το 2030. Η τάση κινείται προς τη λάθος κατεύθυνση και οι ειδικοί προειδοποιούν ότι, χωρίς αποφασιστική δράση, η Ευρώπη θα έρθει αντιμέτωπη με ένα μέλλον όπου οι συνήθεις λοιμώξεις θα γίνουν και πάλι μη θεραπεύσιμες.
Μια αυξανόμενη κρίση
Η μικροβιακή αντοχή κλιμακώνεται σε μια εποχή που η ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών βρίσκεται σε στασιμότητα. Ο συνδυασμός της αυξανόμενης κρίσης και της συρρίκνωσης του «οπλοστασίου» αποτελεσματικών θεραπειών δημιουργεί αυτό που πολλοί περιγράφουν ως «τέλεια καταιγίδα» για τη δημόσια υγεία.
Η δρ. Pamela Rendi-Wagner, διευθύντρια του ECDC, υπογραμμίζει τον επείγοντα χαρακτήρα του θέματος: «Η αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής απαιτεί κρίσιμες καινοτομίες σε τρία βασικά μέτωπα:
➤ ισχυρές δράσεις για την υπεύθυνη χρήση αντιβιοτικών,
➤ βιώσιμες και τυποποιημένες πρακτικές πρόληψης και ελέγχου των λοιμώξεων, καθώς και
➤ νέα αντιβιοτικά σε φάση ανάπτυξης».
Ωστόσο, τα τρέχοντα στοιχεία δείχνουν ότι η Ευρώπη απέχει πολύ από την επίτευξη αυτών των στόχων:
- Οι λοιμώξεις του αίματος από Klebsiella pneumoniae ανθεκτική στην καρβαπενέμη έχουν αυξηθεί κατά περισσότερο από 60% από το 2019, παρά τον στόχο μείωσης κατά 5% έως το 2030.
- Η E. coli ανθεκτική στις κεφαλοσπορίνες τρίτης γενιάς έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 5%, έναντι στόχου μείωσης κατά 10%.
- Η κατανάλωση αντιβιοτικών αυξήθηκε το 2024, απομακρύνοντας ακόμη περισσότερο τον στόχο της μείωσης κατά 20%.
- Το ποσοστό των αντιβιοτικών πρώτης γραμμής παραμένει στο 60% περίπου, κάτω από τον στόχο του 65%.
Αυτές οι ανησυχητικές τάσεις υπογραμμίζουν βαθιές συστημικές προκλήσεις – από την υψηλή χρήση αντιβιοτικών και τις ασυνεπείς πρακτικές πρόληψης των λοιμώξεων έως τη διασυνοριακή μετάδοση ανθεκτικών παθογόνων.
Το ECDC εκτιμά ότι κάθε χρόνο στην ΕΕ/ΕΟΧ σημειώνονται πάνω από 35.000 θάνατοι λόγω λοιμώξεων ανθεκτικών στα αντιοβιοτικά. Πέρα από το ανθρώπινο κόστος, η μικροβιακή αντοχή ασκεί τεράστια πίεση στα συστήματα υγείας, αυξάνει το κόστος της θεραπείας και θέτει σε κίνδυνο τις σύγχρονες ιατρικές διαδικασίες, όπως χειρουργικές επεμβάσεις, μεταμοσχεύσεις οργάνων και θεραπείες καρκίνου.
Ο δρ. Διαμαντής Πλαχούρας, επικεφαλής του Τμήματος Μικροβιακής Αντοχής και Ενδονοσοκομειακών Λοιμώξεων του ECDC, υπενθυμίζει τον ευρύτερο αντίκτυπο: «Πίσω από κάθε στατιστικό στοιχείο κρύβεται ένα άτομο του οποίου οι θεραπευτικές επιλογές εξαντλούνται».
Οι συνθήκες που οδηγούν στην «τέλεια καταιγίδα»
Αρκετοί παράγοντες συμβάλλουν στην αύξηση της μικροβιακής αντοχής στην Ευρώπη:
➛ Γήρανση του πληθυσμού και αύξηση του αριθμού των ατόμων με χρόνιες παθήσεις, που είναι πιο ευάλωτα σε λοιμώξεις.
➛ Επίμονη κατάχρηση αντιβιοτικών, συμπεριλαμβανομένης της υπερβολικής εξάρτησης από φάρμακα τελευταίας λύσης.
➛ Κενά στην πρόληψη και τον έλεγχο των λοιμώξεων, ιδίως σε περιβάλλοντα υγειονομικής περίθαλψης.
➛ Διασυνοριακή μετάδοση ανθεκτικών βακτηρίων.
➛ Στασιμότητα στην ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών, με λίγες καινοτόμες θεραπείες, που στοχεύουν τα πιο επικίνδυνα ανθεκτικά παθογόνα.
Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων υπογραμμίζει την ανάγκη για συντονισμένη δράση, ισότιμη πρόσβαση σε αποτελεσματικά αντιβιοτικά και βιώσιμες στρατηγικές παραγωγής και διαχείρισης.
Οι προτάσεις του ECDC για την αντιμετώπιση του προβλήματος
Αντιμέτωπο με τις αυξανόμενες προκλήσεις, το ECDC συνεχίζει να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην ενίσχυση της ετοιμότητας και της αντίδρασης της Ευρώπης, προτείνοντας:
➠ Παρακολούθηση των τάσεων της μικροβιακής αντοχής και της κατανάλωσης αντιβιοτικών σε όλες τις χώρες της ΕΕ/ΕΟΧ.
➠ Ενίσχυση των συστημάτων επιτήρησης, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης της γονιδιακής αλληλούχισης για την έγκαιρη ανίχνευση αναδυόμενων απειλών.
➠ Ενίσχυση της εργαστηριακής ικανότητας και υποστήριξη της ψηφιακής ολοκλήρωσης στον τομέα της υγείας για καλύτερες αποφάσεις βάσει δεδομένων.
➠ Διεξαγωγή εξατομικευμένων αξιολογήσεων ανά χώρα, ώστε να μπορέσουν οι εθνικές αρχές να εντοπίσουν κενά και να βελτιώσουν τις στρατηγικές για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής και των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων.
➠ Διευκόλυνση της περιφερειακής και παγκόσμιας συνεργασίας, διασφαλίζοντας ότι η Ευρώπη συμβάλλει και επωφελείται από τις παγκόσμιες προσπάθειες για τον έλεγχο της μικροβιακής αντοχής.
Σύμφωνα με το ECDC, αυτές οι δράσεις είναι απαραίτητες για την οικοδόμηση μιας ενιαίας και αποτελεσματικής αντίδρασης σε ολόκληρη την ήπειρο.
Ένα «στενό» παράθυρο για δράση
Η αντοχή στα αντιβιοτικά εξελίσσεται ραγδαία, αλλά τα εργαλεία για την επιβράδυνση της εξάπλωσής της είναι εφικτά – αν ληφθούν μέτρα τώρα, τονίζουν οι ειδικοί του ECDC. Η υπεύθυνη χρήση αντιβιοτικών, τα ισχυρά προγράμματα πρόληψης λοιμώξεων και οι σημαντικές επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη νέων αντιμικροβιακών ουσιών είναι όλα απαραίτητα στοιχεία για την πρόοδο.
Όπως τονίζει ο δρ. Plachouras: «Η αντοχή στα αντιμικροβιακά είναι μια εξελισσόμενη πρόκληση, αλλά η Ευρώπη μπορεί ακόμα να σημειώσει πραγματική πρόοδο. Μπορούμε να χτίσουμε ένα ασφαλέστερο μέλλον, όπου θα εξακολουθεί να υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία για τις επόμενες γενιές».
Διαβάστε επίσης
SOS στην Ευρώπη για τη μικροβιακή αντοχή – Ποια η θέση της Ελλάδας
Τα ανθεκτικά μικρόβια εξαπλώνονται, τα αντιβιοτικά «λιγοστεύουν» – Ο ΠΟΥ προειδοποιεί
Αντιβιοτικά: Λανθασμένες 4 στις 10 συνταγές – SOS εκπέμπουν τα νέα στοιχεία
