«Κέρδισα τη ζωή μου πίσω», λέει ο κ. Γιώργος Ψαράς, λήπτης νεφρικού μοσχεύματος έπειτα από 10 χρόνια αιμοκάθαρσης. Για εκείνον, η μεταμόσχευση δεν ήταν απλώς μια ιατρική πράξη, αλλά μια νέα αρχή. «Πριν, ακόμη και τα πιο απλά πράγματα, όπως να παίξω με τα παιδιά μου, ήταν δύσκολα. Τώρα, έχω μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή». Η ιστορία του, όπως και εκείνη της κυρίας Χριστίνας Παπάζογλου, δότριας μυελού των οστών που χάρισε ζωή σε μια 22χρονη γυναίκα, αποτυπώνει όσα μπορούν να πετύχουν η επιστήμη και η αλληλεγγύη.
Αυτές οι δύο φωνές ακούστηκαν στη φετινή Ευρωπαϊκή Ημέρα Δωρεάς Οργάνων, Ιστών και Κυττάρων, που φιλοξενήθηκε στην Καλαμάτα (10 & 11 Οκτωβρίου). Μια διοργάνωση όπου δεν τιμήθηκαν μόνο οι δότες και οι λήπτες, αλλά και μια ολόκληρη χώρα που αφήνει πίσω τα χρόνια της στασιμότητας.
Ένα ευρωπαϊκό ορόσημο με ελληνική υπογραφή
Η φετινή διοργάνωση, όπως σημείωσε ο Πρόεδρος της Βουλής, κ. Νικήτας Κακλαμάνης, ήταν «μια συγκυρία ορόσημο» για την Ελλάδα. Υπενθύμισε ότι 1 δότης μπορεί να σώσει έως και 8 ζωές και, ταυτόχρονα, να βοηθήσει δεκάδες ακόμη μέσω της δωρεάς ιστών.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Υπουργός Υγείας, κ. Άδωνις Γεωργιάδης χαρακτήρισε τη μεταμόσχευση «ένα μικρό θαύμα», τονίζοντας ότι είναι η στιγμή όπου «ο άνθρωπος επιλέγει να μοιραστεί τη ζωή του τη δυσκολότερη ώρα». Εξήρε τα αποτελέσματα της τελευταίας τετραετίας και ανακοίνωσε ότι στις 21 Οκτωβρίου εγκαινιάζεται το Ωνάσειο Μεταμοσχευτικό Νοσοκομείο. Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό είναι και το γεγονός ότι η μαζική αποστολή ενημερωτικών e-mail οδήγησε σε πάνω από 7.000 νέους εγγεγραμμένους δότες, αριθμό υπερτριπλάσιο σε σχέση με τον ετήσιο αριθμό του περασμένου έτους.
Υπενθυμίζεται ότι το 2024, η χώρα μας κατέγραψε ρεκόρ με 111 δότες και 361 ευεργετηθέντες, ενώ επί του παρόντος, όπως ανέφερε η κυρία Λίλιαν Βιλδιρίδη, ο αριθμός αυτός έχει ήδη ξεπεραστεί, με 113 δότες έως τις αρχές Οκτωβρίου.
Τα τρία κομβικά βήματα που άλλαξαν τα δεδομένα
Ο Υφυπουργός Υγείας, κ. Μάριος Θεμιστοκλέους, περιέγραψε τα 3 κομβικά βήματα που έφεραν την επιθυμητή στροφή. O νέος νόμος για τις μεταμοσχεύσεις, η ενίσχυση του δικτύου των Τοπικών Συντονιστών Μεταμοσχεύσεων (από 8 σε 28) – για τους οποίους ετοιμάζεται νέα προκήρυξη -και η ψηφιοποίηση του Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), που θα ενοποιήσει κάθε στάδιο: από την αναγνώριση του δότη έως τη μεταμόσχευση.
Όσον αφορά τους Τοπικούς Συντονιστές, αξίζει να αναφερθεί ότι από τους 111 δότες, οι 60 προήλθαν από νοσοκομεία όπου υπηρετούσαν, επιβεβαιώνοντας τη σημασία του θεσμού. Στο ίδιο μήκος κύματος, καθοριστική παραμένει και η συμβολή των ΜΕΘ: η αναγνώριση πιθανού δότη, η σταθεροποίηση οργάνων, η ενημέρωση και στήριξη της οικογένειας είναι το θεμέλιο κάθε επιτυχούς δωρεάς.
Η διεθνής εικόνα και η θέση της Ελλάδας
Ο Πρόεδρος του ΕΟΜ, κ. Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης, έκανε λόγο για μια ενθαρρυντική εικόνα την τελευταία τετραετία. Πέρυσι, όπως αναφέρεται αναλυτικά στον απολογισμό δραστηριότητας Μεταμοσχεύσεων Συμπαγών Οργάνων 2024, σημειώθηκαν 221 εγκεφαλικοί θάνατοι, 111 δότες, μέσος όρος 2,1 οργάνων ανά δότη και αξιοποίηση στο 50%. «Η πρόοδος είναι σημαντική, αλλά δεν υπάρχει χώρος για εφησυχασμό. Στόχος μας είναι η κανονικότητα -ένα σύστημα που θα λειτουργεί με συνέπεια, διαφάνεια και σταθερό ανθρώπινο δυναμικό» είπε.
Με τη σειρά της, η Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Συμβουλίου της Ευρώπης σε θέματα Μεταμοσχεύσεων, Beatriz Dominguez Gil, παρουσίασε την παγκόσμια εικόνα: έγιναν 174.000 μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων, αλλά οι ανισότητες ανάμεσα στις χώρες παραμένουν μεγάλες. Τα μη μεταδοτικά νοσήματα –καρδιοπάθειες, νεφρική ανεπάρκεια, διαβήτης– τροφοδοτούν ολοένα και περισσότερο τη ζήτηση για μόσχευμα. «Η πρόληψη είναι απαραίτητη», υπογράμμισε, «αλλά από μόνη της δεν αρκεί. Η μεταμόσχευση είναι η πιο ώριμη, αποδοτική και δίκαιη επένδυση στη δημόσια υγεία». Με συνεχή πρόοδο, μπορούν να αποτρέπονται έως και 290.000 θάνατοι κάθε χρόνο, ενώ αν όλες οι χώρες φτάσουν τα επίπεδα της Ισπανίας, οι σωζόμενες ζωές θα ξεπεράσουν το ένα εκατομμύριο ετησίως.
Η Ελλάδα, όπως σημείωσαν όλες οι αξιωματούχοι, βρίσκεται «στη σωστή κατεύθυνση»: διαθέτει σχέδιο, θεσμικό πλαίσιο και κοινωνική συμμετοχή που καθιστούν τη δωρεά και τη μεταμόσχευση απτή πραγματικότητα. Από τη θεσμική ανασυγκρότηση έως την ενημέρωση των πολιτών, η χώρα αλλάζει εικόνα και παρουσιάζει μια (ολοένα και πιο) ελπιδοφόρα πορεία.
Photo: Shutterstock
Τα στοιχεία ανά όργανο
Ο κ. Ιωάννης Μπολέτης, Εθνικός Εκπρόσωπος στην Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης, υπενθύμισε ότι «η τελευταία τετραετία υπήρξε παραγωγική περίοδος, χάρη στην εκπαίδευση συντονιστών, τις καμπάνιες ενημέρωσης και τις συνεργασίες με το Ίδρυμα Ωνάση, που οδήγησαν σε σταθερή αύξηση δωρητών».
Νεφρά
Η κυρία Σμαραγδή Μαρινάκη, υπογράμμισε ότι η μεταμόσχευση νεφρού «σώζει χρόνια ζωής» και παραμένει η συχνότερη μορφή μεταμόσχευσης στη χώρα μας. Οι δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού αυξήθηκαν θεαματικά, φτάνοντας τους 10,7, ενώ καταγράφεται άνοδος τόσο στις μεταμοσχεύσεις από αποβιώσαντες όσο και από ζώντες δότες. Το 2024 πραγματοποιήθηκαν 89 μεταμοσχεύσεις νεφρού από αποβιώσαντες και 61 από ζώντες, με 89-95% επιβίωση στο πρώτο έτος. Οι δείκτες έκβασης πλησιάζουν πλέον τα ευρωπαϊκά επίπεδα, επιβεβαιώνοντας ότι η χώρα διαθέτει πλέον ένα ώριμο και αξιόπιστο πρόγραμμα.
Ήπαρ
Ο κ. Γεώργιος Τσουλφάς σημείωσε ότι, αν και η Ελλάδα παραμένει σε χαμηλό προς μεσαίο επίπεδο διεθνώς, η πρόοδος είναι εμφανής. Το 2024 αποτέλεσε χρονιά-ορόσημο, με 50 μεταμοσχεύσεις ήπατος, μεταξύ αυτών και οι πρώτες από ζώντα δότη. Η μέση ηλικία ληπτών είναι 57 έτη, ο χρόνος αναμονής περίπου 6 μήνες, και η επιβίωση στον πρώτο χρόνο φτάνει το 82–83%. Η οργάνωση του ΕΟΜ, η στενή παρακολούθηση και η ταχύτερη παραπομπή ασθενών έχουν ήδη αυξήσει την πρόσβαση, ενώ όλο και περισσότερα επείγοντα περιστατικά αντιμετωπίζονται πλέον εντός Ελλάδας.
Καρδιά
Σύμφωνα με την κυρία Αγγελική Γκουζιούτα, η μεταμόσχευση καρδιάς έχει πλέον καθιερωθεί ως καθοριστική θεραπεία για την προχωρημένη καρδιακή ανεπάρκεια. Το 2024 καταγράφηκαν 21 επεμβάσεις, αριθμός-ρεκόρ για τη χώρα. Η μέση επιβίωση προσεγγίζει τα 12,5 έτη, με 2 παραδείγματα ληπτών να ζουν ενεργά για 20 και 25 χρόνια, αντίστοιχα. Για πρώτη φορά αξιολογήθηκε δότης άνω των 59 ετών, γεγονός που δείχνει τόσο τη βελτίωση της αξιολόγησης και της εμπιστοσύνης του συστήματος όσο και της ευθυγράμμισης με τα ευρωπαϊκά τεκτενόμενα.
Πνεύμονες
Το πρόγραμμα μεταμόσχευσης πνεύμονα, το πιο απαιτητικό είδος μεταμόσχευσης, κατέγραψε 12 επεμβάσεις το 2024 και συνολικά 56 από την έναρξή του, με χαμηλά ποσοστά απόρριψης μοσχευμάτων. Ο καθηγητής. κ. Ηρακλής Τσαγκάρης τόνισε ότι η επιβίωση φτάνει τα 6,5 έτη, ποσοστό ικανοποιητικό, τη στιγμή που περίπου οι μισές χώρες παγκοσμίως δεν έχουν αντίστοιχο πρόγραμμα. Αντίθετα, η χώρα μας διαθέτει πλέον σταθερό πρόγραμμα που διευρύνεται σταδιακά, προσφέροντας λύσεις ακόμη και σε δύσκολες περιπτώσεις, όπως σε παιδιά ή ασθενείς σε μηχανική υποστήριξη.
Παιδιά
Εντυπωσιακή πρόοδο σημείωσε και το παιδιατρικό πρόγραμμα. Όπως ανέφερε η κυρία Βαρβάρα Ασκητή, το 2024 πραγματοποιήθηκαν 4 μεταμοσχεύσεις νεφρού σε παιδιά κάτω των 22 κιλών στο Ωνάσειο, με άριστα αποτελέσματα, ενώ αναμένονται άλλες 2 μέσα στην εβδομάδα. «Το προσδόκιμο ζωής και η ποιότητα φροντίδας των παιδιών έχουν βελτιωθεί θεαματικά», υπογράμμισε.
Ο κ. Παύλος Κωστέας παρουσίασε το κυπριακό παράδειγμα, με 117.000 ενεργούς δότες και σχεδόν 1.000 μοσχεύματα σε 36 χώρες, επίδοση ιδιαίτερα υψηλή σε αναλογία προς τον πληθυσμό. Από την άλλη πλευρά, υπογράμμισε τη σημασία της συμμετοχής νέων δοτών ηλικίας 18-35 ετών, καθώς η γήρανση του πληθυσμού και οι μικρότερες οικογένειες «ρίχνουν» την πιθανότητα να βρεθεί συμβατός ενδοοικογενειακός δότης (90% παλαιότερα, 20% σήμερα).
Στην Ελλάδα, ο καθηγητήγς κ. Αλέξανδρος Σπυριδωνίδης παρουσίασε την πορεία του «Όραμα Ελπίδας» και του ΚΕΔΜΟΠ, που αριθμεί πλέον πάνω από 100.000 πλήρως τυποποιημένους εθελοντές και 300 μοσχεύματα που έχουν σταλεί διεθνώς: το ένα τρίτο προς Έλληνες. «Οι δότες βρίσκονται μέσα στην κοινωνία. αυτό είναι το πιο ελπιδοφόρο μήνυμα. Πάνω από 60% των ασθενών με λευχαιμία μπορούν να σωθούν μέσω μεταμόσχευσης», τόνισε.
Όσον αφορά το κομμάτι των μεταμοσχεύσεων, ο κ. Παναγιώτης Τσιριγώτης αναφέρθηκε στη σταθερή άνοδο της δραστηριότητας στη χώρα: περίπου το 1/3 των μοσχευμάτων από Έλληνες δότες, ενώ γίνεται εξαγωγή διεθνώς -ένδειξη ωρίμανσης του οικοσυστήματος. Ωστόσο, τόνισε τις προκλήσεις σε υποδομές και προσωπικό που πρέπει να αντιμετωπιστούν, ώστε οι μεταμοσχεύσεις να γίνονται όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Τέλος, η Lydia Foeken ανακοίνωσε τη συμμετοχή της Ελλάδας στη νέα παγκόσμια ψηφιακή πλατφόρμα της WMDA, που θα επιτρέπει στα κέντρα να βρίσκουν συμβατούς δότες μέσα σε λεπτά -ένα ακόμη βήμα προς μια πραγματικά διασυνδεδεμένη αλυσίδα ζωής.
Διαβάστε επίσης
Μεταμοσχεύσεις: Το 2024 χρονιά-ορόσημο για την Ελλάδα – Συνολικά ευεργετήθηκαν 361 άνθρωποι
Γιώργος Πατούλης για δωρεά οργάνων: Η συνέχιση της ζωής βρίσκεται στα χέρια μας
Δωρεά οργάνων: Περισσότεροι από 7.000 δωρητές – Πώς υπερτριπλασιάστηκαν μέσα σε ένα χρόνο
