*Γράφει η κυρία Ανδρονίκη Πλωμαρίτογλου, Νευρολόγος, Αναπληρώτρια Διευθύντρια Νευρολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ.
Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο αποτελεί σε συχνότητα τη δεύτερη αιτία θανάτου και την τρίτη αιτία αναπηρίας, στο σύνολο των ασθενειών, παγκοσμίως. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εγκεφαλικών, κάθε χρόνο καταγράφονται περίπου 12 εκατομμύρια περιστατικά, από τα οποία το 62% αφορά άτομα κάτω των 70 ετών και το 16% άτομα ηλικίας 15 έως 49 ετών. Από αυτούς τους ασθενείς, ένας στους τρεις καταλήγει, ενώ ένας στους τρεις ζει με μόνιμη αναπηρία.
Οι συνέπειες ενός εγκεφαλικού δεν περιορίζονται μόνο στη σωματική υγεία. Επηρεάζουν σημαντικά την αυτονομία, τις γνωστικές λειτουργίες, την ικανότητα επικοινωνίας, την ψυχολογία, αλλά και την επαγγελματική, οικογενειακή και κοινωνική ζωή του ασθενούς.
Η αποκατάσταση μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι καθοριστική για την επανένταξη του ασθενούς στην καθημερινότητα. Περιλαμβάνει:
• Κινητική αποκατάσταση
• Αποκατάσταση λόγου και επικοινωνίας
• Επανεκπαίδευση γνωστικών λειτουργιών
• Ψυχολογική υποστήριξη.
Φυσικοθεραπεία
Το εγκεφαλικό επεισόδιο συχνά προκαλεί ημιπληγία ή ημιπάρεση, δηλαδή παράλυση ή μυϊκή αδυναμία στη μία πλευρά του σώματος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα δυσκολίες στην κίνηση, στην ορθοστάτηση, στη βάδιση, στη χρήση των άνω άκρων, απώλεια αισθητικότητας ή ισορροπίας.
Η αποκατάσταση θα πρέπει να ξεκινά μέσα στις πρώτες 48 ώρες ή το αργότερο εντός της πρώτης εβδομάδας, αφού σταθεροποιηθεί η κλινική κατάσταση του ασθενούς. Ξεκινά ενδονοσοκομειακά και συνεχίζεται είτε σε κέντρο αποκατάστασης είτε στο σπίτι, ανάλογα με τη βαρύτητα του περιστατικού.
Η αποκατάσταση βασίζεται στην πλαστικότητα του εγκεφάλου, δηλαδή την ικανότητά του να αναδιοργανώνει τις περιοχές γύρω από τη βλάβη και να δημιουργεί νέα νευρικά κυκλώματα, κυρίως εντός των πρώτων 6 μηνών.
Η φυσικοθεραπευτική παρέμβαση περιλαμβάνει:
• Ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης και ελέγχου της σπαστικότητας
• Επανεκπαίδευση βάδισης και καθημερινών δραστηριοτήτων (π.χ. μετακίνηση, ντύσιμο, σίτιση)
• Χρήση αισθητικών, οπτικών ή ηλεκτρικών ερεθισμάτων (π.χ. FES)
• Χρήση τεχνικών μέσων όπως με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή δημιουργία εικονικής πραγματικότητας
• Μη επεμβατικές μεθόδους διέγερσης του εγκεφάλου, όπως ο διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός (rTMS) και ο διακρανιακός ηλεκτρικός ερεθισμός (tDCS)
Οι συνεδρίες πραγματοποιούνται 2 έως 5 φορές την εβδομάδα, με διάρκεια περίπου 45 λεπτά ανά ειδικότητα (π.χ. κινησιοθεραπεία, εργοθεραπεία). Συνήθως απαιτούνται τουλάχιστον 2 μήνες συστηματικής παρέμβασης, μετά τους οποίους γίνεται επανεκτίμηση της κατάστασης. Η σωστά σχεδιασμένη φυσικοθεραπεία μπορεί να ωφελήσει τον ασθενή ακόμη και έναν χρόνο μετά το επεισόδιο.
Λογοθεραπεία
Συχνά οι ασθενείς με εγκεφαλικό εμφανίζουν δυσφαγία ή/και δυσκαταποσία, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται στην κατάποση και στη λήψη τροφής, αυξάνοντας τον κίνδυνο εισρόφησης και εμφάνισης πνευμονίας.
Ο λογοθεραπευτής θα πρέπει να παρέμβει από το πρώτο 24ωρο, αξιολογώντας την ικανότητα κατάποσης και καθοδηγώντας ως προς τη λήψη τροφής και την εφαρμογή κατάλληλων ασκήσεων επανεκπαίδευσης της κατάποσης, εφόσον το επιτρέπει η γενική κατάσταση του ασθενούς.
20-40% των ασθενών με εγκεφαλικό παρουσιάζουν:
• Αφασία, δηλαδή δυσκολία στην έκφραση, κατανόηση, γραφή ή ανάγνωση.
• Δυσαρθρία, δηλαδή διαταραχή της άρθρωσης του λόγου.
Τα δεδομένα που έχουμε από τις κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η πρώιμη και εντατική λογοθεραπευτική παρέμβαση αυξάνει τις πιθανότητες πλήρους ή μερικής αποκατάστασης. Συγκεκριμένα:
• Η θεραπεία πρέπει να ξεκινά εντός 28 ημερών.
• Να διαρκεί τουλάχιστον 4 ώρες την εβδομάδα (ιδανικά και πάνω από 9 ώρες).
• Να συνοδεύεται από ενεργή συμμετοχή της οικογένειας.
Επιπλέον, αξιοποιούνται νευροδιεγερτικές τεχνικές, όπως το rTMS και το tDCS, με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Βελτίωση μπορεί να επιτευχθεί ακόμη και αν η λογοθεραπεία ξεκινήσει έξι μήνες μετά το επεισόδιο.
Ψυχολογική Υποστήριξη
Το εγκεφαλικό αλλάζει ριζικά τη ζωή του ασθενούς και της οικογένειάς του. Ανάλογα με τη σοβαρότητα, ο ασθενής μπορεί να χρειάζεται μακροχρόνια φροντίδα και να μην είναι σε θέση να εργαστεί.
Περίπου 30–40% των ασθενών εμφανίζουν κατάθλιψη ή αγχώδη διαταραχή, ενώ 1 στους 10 ενδέχεται να παρουσιάσει ανοϊκή συνδρομή.
Ανάλογα με τη θέση της βλάβης, μπορεί να παρουσιαστούν:
• Γνωστικά ελλείμματα
• Διαταραχές μνήμης
• Δυσκολία στην αντίληψη της πραγματικότητας
• Αδυναμία λήψης αποφάσεων και επεξεργασίας πληροφοριών
Η φροντίδα των ασθενών μεταφέρεται συχνά εξ ολοκλήρου στην οικογένεια, επιβαρύνοντας ψυχολογικά τους φροντιστές και οδηγώντας σε εξουθένωση.
Η ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς και της οικογένειας από ειδικούς ψυχολόγους ή ψυχιάτρους είναι απαραίτητη και παίζει καθοριστικό ρόλο στην αποκατάσταση.
Περιλαμβάνει:
• Συμβουλευτική, υποστηρικτική, γνωστική-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία.
• Εκπαίδευση φροντιστών για τις νέες συνθήκες.
• Προγράμματα ενασχόλησης του ασθενή με την μουσική, το χορό, τη ζωγραφική.
• Εξειδικευμένα προγράμματα νευροψυχολογικής αποκατάστασης, που συμβάλλουν στη βελτίωση της μνήμης, της προσοχής και των εκτελεστικών λειτουργιών, διευκολύνοντας την κοινωνική και επαγγελματική επανένταξη.
Αποκατάσταση του εγκεφαλικού: Η δύναμη της διεπιστημονικής συνεργασίας
Η αποκατάσταση μετά από εγκεφαλικό είναι μια πολύπλευρη και σύνθετη διαδικασία, που απαιτεί στενή συνεργασία μεταξύ διαφόρων ειδικοτήτων, εάν δυνατόν, εξειδικευμένων στο εγκεφαλικό: ιατρών, φυσικοθεραπευτών, εργοθεραπευτών, λογοθεραπευτών, ψυχολόγων, νοσηλευτών και άλλων επαγγελματιών υγείας.
Η διεπιστημονική αυτή προσέγγιση οδηγεί σε:
• Μικρότερη διάρκεια νοσηλείας.
• Ταχύτερη και ποιοτικότερη ανάρρωση.
• Βελτιωμένη ποιότητα ζωής για τον ασθενή.
Διαβάστε επίσης
Εγκεφαλικό επεισόδιο: Πώς η παιδική ηλικία τριπλασιάζει τον κίνδυνο πριν τα 50
Σιωπηρό εγκεφαλικό επεισόδιο: Ποιοι το περνούν χωρίς να το καταλάβουν
