Το 2024 αποτέλεσε χρονιά-ορόσημο για τη μεταμοσχευτική δραστηριότητα στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον ετήσιο απολογισμό του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), καταγράφηκαν 111 αποβιώσαντες δότες συμπαγών οργάνων, οι οποίοι χάρισαν ζωή σε 236 συνανθρώπους. Παράλληλα, 125 ζώντες δότες (123 νεφρού και 2 ήπατος) ενίσχυσαν τον αριθμό των μεταμοσχεύσεων, ανεβάζοντας το σύνολο των ασθενών που ευεργετήθηκαν σε 361.
Η αύξηση αυτή συνιστά την τέταρτη συνεχόμενη χρονιά με ανοδική πορεία και αναγνωρίζεται, διεθνώς, ως παράδειγμα επιτυχημένης στρατηγικής ανάπτυξης.
Ο ρόλος των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ)
Οι ΜΕΘ αποτέλεσαν, για ακόμη μια φορά, τον πυρήνα του συστήματος δωρεάς. Το 2024, οι περισσότερες δωρεές οργάνων πραγματοποιήθηκαν σε μεγάλα νοσοκομεία, όπως το «Αττικόν», η «Σωτηρία», το Πανεπιστημιακό Ηρακλείου, ο «Ευαγγελισμός», το ΚΑΤ και το «Παπανικολάου». Εκεί, οι γιατροί και οι συντονιστές μεταμοσχεύσεων είχαν τον πρώτο λόγο στην προσέγγιση των οικογενειών των δυνητικών δοτών.
Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι το ποσοστό άρνησης συγγενών μειώθηκε στο 26%, τιμή εφάμιλλη των ευρωπαϊκών χωρών. Το στοιχείο αυτό αποδεικνύει πως όταν υπάρχει σωστή ενημέρωση, η ελληνική κοινωνία ανταποκρίνεται θετικά και στέκεται στο ύψος των περιστάσεων, απορρίπτοντας τον μύθο ότι η «άρνηση των συγγενών» είναι ο κύριος λόγος χαμηλής δωρεάς στη χώρα μας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, οι περισσότερες προτάσεις για δωρεά έγιναν από τους ίδιους τους γιατρούς ή τους συντονιστές των ΜΕΘ, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις οι ίδιες οι οικογένειες πρότειναν αυθόρμητα τη δωρεά.
Η συμβολή των Τοπικών Συντονιστών Μεταμοσχεύσεων
Καταλυτικό ρόλο στη φετινή επιτυχία έπαιξε η θεσμοθέτηση των Τοπικών Συντονιστών Μεταμοσχεύσεων (ΤΣΜ). Το 2024, οι συντονιστές αυτοί λειτούργησαν σε μεγάλα νοσοκομεία, εντοπίζοντας έγκαιρα δυνητικούς δότες και υποστηρίζοντας τις οικογένειές τους στη δύσκολη απόφαση της δωρεάς. Από τους 111 δότες, οι 60 προήλθαν από νοσοκομεία στα οποία υπηρετούσαν ΤΣΜ.
Μέσα στη χρονιά, οι συντονιστές πραγματοποίησαν 89 εκπαιδευτικές και ενημερωτικές δράσεις σε 61 νοσοκομεία σε όλη την επικράτεια. Μεταξύ άλλων, οργάνωσαν ημερίδες, σεμινάρια και παρουσιάσεις καλών πρακτικών για επαγγελματίες υγείας, ενώ συμμετείχαν σε καμπάνιες ενημέρωσης του κοινού, φέρνοντας τη συζήτηση για τη δωρεά πιο κοντά στην κοινωνία.
Η επέκταση του θεσμού σε 20 ΤΣΜ μέχρι το τέλος του έτους θεωρείται κρίσιμη για τη μελλοντική βιωσιμότητα του συστήματος. Η παρουσία τους στα μεγαλύτερα νοσοκομεία της χώρας διασφαλίζει ότι κανένας δυνητικός δότης δεν θα χαθεί λόγω ελλιπούς συντονισμού ή καθυστέρησης, ενισχύοντας έτσι τη συνολική αξιοποίηση των μοσχευμάτων.
Αναλυτικά οι μεταμοσχεύσεις ανά όργανο
Η αύξηση της δραστηριότητας αποτυπώνεται σε όλα τα όργανα. Το 2024 πραγματοποιήθηκαν 275 μεταμοσχεύσεις νεφρού, εκ των οποίων 152 από αποβιώσαντες και 123 από ζώντες δότες. Οι αριθμοί δείχνουν ότι η Ελλάδα παραμένει ισχυρή στη ζώσα δωρεά νεφρού, η οποία αντιπροσωπεύει σχεδόν το ήμισυ των επεμβάσεων.
Παράλληλα, έγιναν 50 μεταμοσχεύσεις ήπατος από αποβιώσαντες δότες και 2 από ζώντες, επιβεβαιώνοντας ότι η συγκεκριμένη κατηγορία κερδίζει έδαφος. Στην καρδιά, καταγράφηκαν 22 μεταμοσχεύσεις, ενώ στους πνεύμονες 12 επεμβάσεις, αριθμός που διατηρεί τη συνεχή ανοδική πορεία των τελευταίων ετών. Συνολικά, ο αριθμός των ασθενών που έλαβαν τουλάχιστον 1 μόσχευμα ανήλθε σε 362, αριθμό-ρεκόρ για τη χώρα μας.
Σύμφωνα με τον απολογισμό, οι μεταμοσχεύσεις δεν περιορίστηκαν μόνο σε μεμονωμένα όργανα, αλλά πραγματοποιήθηκαν και συνδυασμένες επεμβάσεις (όπως νεφρού-παγκρέατος ή νεφρού-ήπατος), οι οποίες απαιτούν υψηλή εξειδίκευση και προσεγγίζουν τα επίπεδα κέντρων του εξωτερικού. Αυτό αναδεικνύει ότι η Ελλάδα πλέον διαθέτει την τεχνογνωσία και το προσωπικό για να ανταποκριθεί σε σύνθετα περιστατικά.
Ποιότητα και έκβαση
Η αύξηση του αριθμού δεν έγινε εις βάρος της ποιότητας. Στις μεταμοσχεύσεις καρδιάς και πνευμόνων, η Ελλάδα σημείωσε ποσοστά επιβίωσης που ξεπερνούν διεθνείς δείκτες, παρά το γεγονός ότι οι συγκεκριμένες επεμβάσεις είναι εξαιρετικά απαιτητικές. Στις μεταμοσχεύσεις νεφρού και ήπατος, η χώρα διατήρησε σταθερά υψηλά επίπεδα, με ποσοστό αξιοποίησης νεφρικών μοσχευμάτων 69%, πολύ κοντά στον μέσο όρο του Eurotransplant (74%).
Το στοιχείο αυτό αποδεικνύει ότι το ελληνικό σύστημα όχι μόνο αυξάνει τον αριθμό των μεταμοσχεύσεων, αλλά ταυτόχρονα ενισχύει και την αποτελεσματικότητά του.
Εξίσου σημαντικό είναι ότι οι χρόνοι αναμονής για μεταμόσχευση νεφρού ή ήπατος παραμένουν σε λογικά πλαίσια, με στόχο τη μείωση στο μέλλον. Αυτό σημαίνει ότι ολοένα και περισσότεροι ασθενείς έχουν ρεαλιστική πιθανότητα να λάβουν μόσχευμα εγκαίρως, χωρίς να εξαντλούνται από την πολύχρονη αναμονή.
Συνεργασία με το εξωτερικό
Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε και στη διεθνή συνεργασία. Το 2024, δεκάδες Έλληνες ασθενείς μετακινήθηκαν στην Ιταλία για μεταμόσχευση ήπατος ή καρδιάς, στο πλαίσιο διμερούς συμφωνίας. Συγκεκριμένα, πραγματοποιήθηκαν 18 τακτικές μεταβάσεις για προγραμματισμένες μεταμοσχεύσεις και 35 επείγουσες μετακινήσεις για ασθενείς σε κρίσιμη κατάσταση.
Η Ελλάδα, ταυτόχρονα, αντάλλαξε μοσχεύματα με άλλες χώρες, συμμετέχοντας ενεργά σε ένα δίκτυο διακρατικής αλληλεγγύης που σώζει ζωές πέρα από τα εθνικά σύνορα. Η συνεργασία αυτή έχει στρατηγική σημασία, καθώς διασφαλίζει ότι κανένα πολύτιμο μόσχευμα δεν θα πάει χαμένο και ότι οι Έλληνες ασθενείς έχουν πρόσβαση σε διεθνή δίκτυα, ειδικά όταν η εγχώρια διαθεσιμότητα δεν επαρκεί. Παράλληλα, ενισχύει την εικόνα της χώρας μας ως αξιόπιστου εταίρου στον ευρωπαϊκό χάρτη των μεταμοσχεύσεων.
Η επιχειρησιακή συμβολή
Καθοριστική ήταν και η επιχειρησιακή υποστήριξη. Το ΕΚΑΒ πραγματοποίησε 44 αεροδιακομιδές μοσχευμάτων, χειρουργικών ομάδων και ασθενών, επιβεβαιώνοντας τον ρόλο του ως κρίσιμου κρίκου στην αλυσίδα των μεταμοσχεύσεων. Παράλληλα, το Γραφείο Συντονισμού Μεταμοσχεύσεων του ΑΧΕΠΑ στη Θεσσαλονίκη συνέβαλε σε 18 περιστατικά δυνητικών δοτών, εκ των οποίων αξιοποιήθηκαν τα 11.
Η άρτια συνεργασία ανάμεσα σε ΕΚΑΒ, νοσοκομεία και ΕΟΜ καταδεικνύει ότι η επιτυχία των μεταμοσχεύσεων δεν είναι μόνο θέμα ιατρικής πράξης, αλλά και συντονισμού σε επίπεδο υποδομών και logistics. Οι μεταφορές μοσχευμάτων σε χρόνο-ρεκόρ αποδείχθηκαν καθοριστικές για την επιτυχία πολλών επεμβάσεων.
Προοπτικές και στόχοι
Παρά τα θετικά αποτελέσματα, ο ΕΟΜ επισημαίνει πως η χώρα μας δεν μπορεί να εφησυχάζει. Ο στρατηγικός στόχος παραμένει η προσέγγιση του ευρωπαϊκού μέσου όρου, δηλαδή η αξιοποίηση οργάνων από τουλάχιστον 200 δότες ετησίως. Για να επιτευχθεί αυτό, απαιτείται συνέχιση της ενίσχυσης των υποδομών, επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό και διατήρηση της εμπιστοσύνης της κοινωνίας.
Η πορεία αυτή προϋποθέτει και την ενδυνάμωση των μεταμοσχευτικών μονάδων, με επιπλέον πόρους και στελέχωση, ώστε να ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες. Η διαρκής εκπαίδευση του προσωπικού και η ενίσχυση της έρευνας θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό το μέλλον του συστήματος.
Η ανθρώπινη διάσταση
Πίσω από τους αριθμούς βρίσκονται αμέτρητες ανθρώπινες ιστορίες. Ο απολογισμός του ΕΟΜ τονίζει ότι κάθε δότης και κάθε λήπτης αντιπροσωπεύουν μια μοναδική πορεία: ζωές που χάθηκαν αλλά χάρισαν υστεροφημία και ζωές που κερδήθηκαν χάρη στο μεγαλείο της δωρεάς. Όπως σημείωσε ο πρόεδρος του ΕΟΜ, καθ. Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης, η επιτυχία αυτή «είναι αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας, συνεργασίας και αλληλεγγύης, με επίκεντρο τον άνθρωπο».
Σε κάθε περίπτωση, το 2024 καταγράφεται ήδη ως μια χρονιά-σταθμός. Η Ελλάδα δείχνει ότι μπορεί να ξεπεράσει τις χρόνιες αδυναμίες της και να σταθεί με αξιώσεις δίπλα σε χώρες με μακρά παράδοση στις μεταμοσχεύσεις, εδραιώνοντας σταδιακά μια κουλτούρα ζωής και αλληλεγγύης.
Ακολουθεί ολόκληρο το εισαγωγικό μήνυμα του Προέδρου ΕΟΜ, Καθ. Γεώργιου Παπαθεοδωρίδη:
«Αξιότιμοι Ασθενείς,
Αξιότιμοι Συνεργάτες,
Συνεπείς στην εκ του νόμου, αλλά και στην ηθική υποχρέωση της δημοσιοποίησης των δεδομένων της ετήσιας μεταμοσχευτικής δραστηριότητας της χώρας μας, είμαστε στην ευχάριστη θέση να παρουσιάσουμε τα αποτελέσματα για το 2024, μιας χρονιάς «ρεκόρ» για τη δωρεά και τις μεταμοσχεύσεις οργάνων στην Ελλάδα. O απολογισμός αυτός δεν αποτελεί μόνο μια καταγραφή των δωρηθέντων και των μεταμοσχευθέντων οργάνων, αλλά και μια ποιοτική ανάλυση του συστήματος που διαχειρίζεται και αξιοποιεί την υπέρτατη προσφορά προς τον συνάνθρωπο, με σκοπό την αξιολόγηση και τη διαρκή βελτίωση.
Το 2024 υπήρξε η 4η συνεχόμενη χρονιά με αυξητικό αποτύπωμα, στο πλαίσιο της Εθνικής μας Προσπάθειας για την ανάπτυξη των Μεταμοσχεύσεων, και μια χρονιά, όπου η περίπτωση της Ελλάδας συζητήθηκε στα διεθνή forα των μεταμοσχεύσεων ως παράδειγμα επιτυχημένης στρατηγικής ανάπτυξης. Η χρονιά έκλεισε με 111 αποβιώσαντες δότες συμπαγών οργάνων να χαρίζουν ζωή σε 236 συνανθρώπους μας, ενώ εάν σε αυτούς προσθέσουμε και τους 125 γενναιόδωρους ζώντες δότες νεφρού (123) και ήπατος (2), οι ευεργετηθέντες ασθενείς φθάνουν τους 361.
Θεμέλιος λίθος της αλυσίδας προσφοράς ζωής, είναι οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) της χώρας μας, με προεξάρχουσες στη δωρεά το 2024 τις ΜΕΘ των Νοσοκομείων ΠΓΝΑ «Αττικό», ΓΝΘΘ «Σωτηρία», ΠΑΓΝ Ηρακλείου, ΓΝΑ «Ευαγγελισμός», ΓΝΑ ΚΑΤ και ΓΝΘ «Παπανικολάου». Αξιοσημείωτο είναι ότι η πλειονότητα των προτάσεων προς τους συγγενείς των υποψηφίων δοτών προέρχεται από τους ίδιους τους ιατρούς ή τους Συντονιστές Μεταμοσχεύσεων, ενώ η «άρνηση των συγγενών» έχει πέσει στο 26%, ποσοστό εφάμιλλο των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών. Αυτό και μόνο αποδεικνύει ότι οι πολίτες συναινούν στη δωρεά οργάνων, αρκεί να ενημερωθούν σωστά, ενώ «η άρνηση των συγγενών» δεν αποτελεί βασικό αίτιο υστέρησης της χώρας μας στη δωρεά οργάνων.
Επιπρόσθετα, ο θεσμός του «Τοπικού Συντονιστή Μεταμοσχεύσεων» (ΤΣΜ) στα μεγάλα Νοσοκομεία της χώρας μας, αποδεικνύεται ότι λειτουργεί αποτελεσματικά και αποτελεί σημαντικό συνεργάτη των ΜΕΘ, αφού 60 από τους 111 δότες προήλθαν από τα Νοσοκομεία των πρώτων 7 ΤΣΜ, που προσλήφθηκαν με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Ωνάση. Τον Οκτώβριο του 2024, οι 7 ΤΣΜ, έγιναν 20, σχεδόν δηλ. όσοι χρειάζονται για την Πανελλαδική κάλυψη των μεγαλύτερων Νοσοκομείων της χώρας, με την υποστήριξη του Υπουργείου Υγείας και του Ταμειακού Προγράμματος Ανάκαμψης. Είναι αυτονόητο ότι η αύξηση και η διατήρηση ικανοποιητικών δεικτών δωρεάς, είναι άρρηκτά συνδεδεμένη με τον θεσμό αυτό, ο οποίος αποτελεί και βασικό στόχο του ΕΟΜ, ως προς τη διαχρονική δραστηριοποίησή του πλέον στα Νοσοκομεία .
Η αύξηση των δοτών και μεταμοσχεύσεων οργάνων δεν μας επιτρέπει να εφησυχάσουμε, καθώς εύλογα προσελκύει περισσότερους ασθενείς στο Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Ληπτών και απαιτεί περαιτέρω προσπάθεια από τον Ελληνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) και κυρίως τις Μεταμοσχευτικές Μονάδες. Οφείλουμε να συνεχίσουμε και να εντατικοποιήσουμε τη προσπάθειά μας, μένοντας προσηλωμένοι στον στόχο μας, ούτως ώστε να προσεγγίσουμε τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο, αξιοποιώντας όργανα από τουλάχιστον 200 δότες ετησίως.
Η αύξηση των μεταμοσχεύσεων δημιουργεί επίσης την υποχρέωση να εστιάσουμε ακόμα περισσότερο και στην ποιότητα αυτών. Είναι ιδιαίτερα ευχάριστο το γεγονός, ότι μια μικρή πληθυσμιακά χώρα σαν την Ελλάδα, με μικρότερη, σχετικά με άλλες χώρες, εμπειρία και δραστηριοποίηση στον τομέα τον μεταμοσχεύσεων, έχει επιτύχει να έχει εξαίρετα αποτελέσματα στις μεταμοσχεύσεις καρδιάς και πνευμόνων, που ξεπερνούν αριθμητικά αρκετούς διεθνείς δείκτες επιβίωσης, ενώ διατηρεί ένα πολύ καλό επίπεδο αποτελεσμάτων στις μεταμοσχεύσεις νεφρού και ήπατος. Η επιτυχία όλων των μεταμοσχεύσεων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και με τα μέσα και τους πόρους που παρέχονται από το Σύστημα Υγείας μας προς τις Μονάδες Μεταμοσχεύσεων και γι’ αυτό αποτελεί πάγια και διαχρονική προτεραιότητα του ΕΟΜ η ανάδειξη των αναγκών όλων των Μονάδων και η υποστήριξή τους από το Υπουργείο Υγείας.
Πίσω από την αύξηση της δωρεάς οργάνων και των μεταμοσχεύσεων, υπάρχει ένα πολυσυλλεκτικό σύνολο ανθρώπων, με προεξάρχοντες τους δότες μας και τις σπουδαίες οικογένειές τους, καθώς και φορέων και πολλών επαγγελματιών υγείας, με τον ρόλο του κάθε ενός εξ αυτών να είναι κρισιμότατος για τη μετουσίωση της δωρεάς του δότη σε σωτηρία για τον λήπτη. Ομοίως, πίσω από τους αριθμούς που θα μελετήσετε στον απολογισμό που κρατάτε στα χέρια σας, βρίσκονται ανθρώπινες ζωές. Ζωές «χαμένες» που κέρδισαν την υστεροφημία τους και ζωές κερδισμένες λόγω του μεγαλείου της ανθρώπινης ύπαρξης που υπερβαίνει τον πόνο για να χαρίσει ζωή.
Συνεχίζουμε εντατικά με συνέπεια, συνεργασία, διαφάνεια και όραμα, σε ένα από τα πλέον απαιτητικά, πολύπλοκα και κρίσιμα πεδία του Συστήματος Υγείας μας».
Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο τον απολογισμό δραστηριότητας Μεταμοσχεύσεων Συμπαγών Οργάνων 2024, εδώ.
Ειδήσεις σήμερα
Η άγνωστη πάθηση που αφορά 4.000 άτομα στην Ελλάδα
Διατροφικές διαταραχές: Αυξημένος ο κίνδυνος για αυτούς τους εφήβους
Καρκίνος: Η συμμετοχή των ασθενών στη θεραπεία βελτιώνει την ποιότητα της φροντίδας
