Η αποψίλωση των τροπικών δασών έχει αναγνωριστεί ως μία από τις σημαντικότερες περιβαλλοντικές προκλήσεις του πλανήτη, με επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, το κλίμα και τους οικολογικούς κύκλους. Μια νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Nature Climate Change, προσθέτει μία ακόμη σοβαρή διάσταση στο ζήτημα.
Συγκεκριμένα, αναδεικνύει τη σύνδεση μεταξύ της απώλειας δασικής έκτασης στις τροπικές περιοχές και της αυξημένης έκθεσης πληθυσμών σε υψηλές θερμοκρασίες, με συνέπεια την άνοδο της θερμικής θνησιμότητας.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Λιντς, με επικεφαλής τη Δρ. Carly Reddington και τον καθηγητή Dominick Spracklen από το Τμήμα Γης και Περιβάλλοντος.
Εξετάζοντας δορυφορικά δεδομένα και πληθυσμιακές κατανομές για την περίοδο 2001-2020, αμφότεροι εστίασαν σε περιοχές της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, της Αφρικής και της Νοτιοανατολικής Ασίας, όπου η αποψίλωση των δασών έχει λάβει σημαντικές διαστάσεις.
Τοπική (υπερ)θέρμανση και επιπτώσεις στην υγεία
Σύμφωνα με τα ευρήματα, η αποψίλωση σχετίζεται με τοπική άνοδο της θερμοκρασίας κατά μέσο όρο 0,45°C, η οποία, σε ορισμένες περιοχές, ξεπερνά τους 2°C. Η απώλεια των δασών, πέρα από την κλιματική της διάσταση, επηρεάζει άμεσα το μικροκλίμα των εκάστοτε περιοχών. Τα δέντρα λειτουργούν ως φυσικοί μηχανισμοί ψύξης, μέσω της σκίασης, της εξάτμισης της υγρασίας και της απορρόφησης του διοξειδίου του άνθρακα. Η απομάκρυνσή τους επιταχύνει τη θέρμανση της επιφάνειας, μειώνει την ατμοσφαιρική υγρασία και εντείνει τις συνθήκες θερμικής καταπόνησης.
Η ανάλυση των ερευνητών εκτιμά ότι περίπου 345 εκατομμύρια άνθρωποι εκτέθηκαν σε αυξημένη θερμοκρασία, εξαιτίας της αποψίλωσης κατά την εξεταζόμενη περίοδο, ενώ ο αριθμός των ετήσιων θανάτων που σχετίζονται με την εν λόγω έκθεση ανέρχεται σε (περίπου) 28.000.
Σε βάθος δύο δεκαετιών (2001-2020), αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 566.000 συνολικούς θανάτους. Περισσότεροι από τους μισούς καταγράφηκαν στη Νοτιοανατολική Ασία, λόγω υψηλής πληθυσμιακής συγκέντρωσης σε αποψιλωμένες περιοχές. Περίπου το 1/3 εντοπίζεται στην τροπική Αφρική, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό αφορά την Κεντρική και Νότια Αμερική.
Οι θάνατοι αποδίδονται σε αιτίες όπως τα καρδιαγγειακά ή αναπνευστικά νοσήματα, που επιδεινώνονται από τις συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας.
«Η εργασία μας αναδεικνύει την αποψίλωση των τροπικών δασών όχι μόνο ως περιβαλλοντικό ζήτημα, αλλά και ως μείζονα απειλή για τη δημόσια υγεία», δήλωσε η Δρ. Reddington. «Οι ευάλωτοι πληθυσμοί, δηλαδή όσοι έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, συστήματα ψύξης ή δυνατότητα αναπροσαρμογής, συχνά ζουν κοντά σε αποψιλωμένες περιοχές και ενδέχεται να πλήττονται δυσανάλογα. Η προστασία των τροπικών δασών μπορεί να σώσει ζωές».
Γεωγραφική κατανομή των επιπτώσεων
Τα μεγαλύτερα ποσοστά έκθεσης σε θερμική καταπόνηση παρατηρούνται σε περιοχές, όπου μεγάλοι πληθυσμοί ζουν κοντά σε αποψιλωμένες εκτάσεις. Συγκεκριμένα:
- Ινδονησία: Περίπου 49 εκατομμύρια άτομα εκτέθηκαν σε αυξημένες θερμοκρασίες λόγω αποψίλωσης.
- Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό: Περίπου 42 εκατομμύρια άτομα.
- Βραζιλία: Πάνω από 21 εκατομμύρια άτομα.
Η μεγαλύτερη επιβάρυνση παρατηρήθηκε στη Νοτιοανατολική Ασία, τόσο σε απόλυτους αριθμούς θανάτων όσο και ως προς το ποσοστό του συνολικού πληθυσμού που ζει σε αποψιλωμένες περιοχές.
Επιπλέον, το φαινόμενο πλήττει κυρίως αγροτικούς και οικονομικά ευάλωτους πληθυσμούς, οι οποίοι πολλές φορές εργάζονται σε εξωτερικούς χώρους και διαθέτουν περιορισμένη πρόσβαση σε μέσα προστασίας από τη ζέστη, όπως είναι ο κλιματισμός ή οι κατάλληλες υγειονομικές υπηρεσίες.
Πολυδιάστατες επιπτώσεις στην υγεία
Η συγκεκριμένη μελέτη έρχεται να συμπληρώσει ένα ήδη διευρυμένο σύνολο ερευνών που τεκμηριώνουν τη σύνδεση της αποψίλωσης με αρνητικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Πέρα από τη θερμική επιβάρυνση, η απώλεια των δασών έχει συσχετιστεί με:
- Υποβάθμιση της ποιότητας του αέρα, κυρίως λόγω καπνού από δασικές πυρκαγιές.
- Αύξηση των κρουσμάτων ελονοσίας, λόγω μεταβολών στους βιοτόπους των εντόμων.
- Μεταβολές στους υδρολογικούς κύκλους, με συνέπειες στην πρόσβαση σε καθαρό νερό και τη γεωργική παραγωγή.
Οι συγγραφείς επισημαίνουν ότι, υπό τις παρούσες συνθήκες, οι επιπτώσεις της αποψίλωσης ενδέχεται να ενταθούν περαιτέρω στο μέλλον, ιδίως σε συνδυασμό με την παγκόσμια κλιματική αλλαγή.
Αποψίλωση και πυρκαγιές: Δύο όψεις της ίδιας κλιματικής κρίσης
Παρότι η μελέτη επικεντρώνεται στις τροπικές περιοχές, τα ευρήματά της αναδεικνύουν μηχανισμούς που είναι αναγνωρίσιμοι και σε μεσογειακά περιβάλλοντα, όπως αυτό της Ελλάδας. Η απώλεια δασικής κάλυψης -είτε μέσω αποψίλωσης είτε λόγω επαναλαμβανόμενων πυρκαγιών -οδηγεί σε τοπική άνοδο της θερμοκρασίας, μειωμένη υγρασία και ενίσχυση της έντασης των καυσώνων, φαινόμενα που γίνονται ολοένα και συχνότερα.
Οι μεγάλες πυρκαγιές των τελευταίων ετών στη χώρα μας επιφέρουν τοπική υποβάθμιση του μικροκλίματος, παρόμοια με αυτή που καταγράφεται στα τροπικά δάση, αυξάνοντας τον κίνδυνο θερμικής καταπόνησης σε ευάλωτους πληθυσμούς. Παρά τις διαφορετικές αιτίες και οικολογικές συνθήκες, η σχέση μεταξύ δασικής υποβάθμισης και δημόσιας υγείας είναι εξίσου κρίσιμη και στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα.
Διαβάστε επίσης
Οι καρδιοαναπνευστικές επιπτώσεις από τον καπνό των πυρκαγιών επιμένουν για μήνες
Παγκοσμίως 1,5 εκατ. θάνατοι ετησίως οφείλονται σε ατμοσφαιρικούς ρύπους από πυρκαγιές
Πυρκαγιές: Πώς απειλούν την καρδιά – Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο
