Το 2016 ο διεθνώς αναγνωρισμένος νευροεπιστήμονας, καθηγητής στο Πολυτεχνείο EPFL της Ελβετίας και συν-διευθυντής του NeuroRestore, Γκρεγκουάρ Κουρτίν, παρουσίασε τα αποτελέσματα μιας (ακόμη) σημαντικής μελέτης σχετικά με την ηλεκτρική διέγερση του νωτιαίου μυελού για την αποκατάσταση της λειτουργίας του μετά από τραύμα, ακολουθώντας σταθερά τον στόχο του να «νικήσει» την παράλυση.
Το ίδιο έτος ο 18χρονος Αχιλλέας Λασκαράτος εισάγεται στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, έχοντας ήδη λάβει την απόφαση να ασχοληθεί με τη Νευροεπιστήμη, ορμώμενος από τα εφηβικά σκιρτήματα και τη δίψα της κατανόησης της λειτουργίας του… ερωτευμένου (του) εγκεφάλου.
Έξι χρόνια αργότερα οι δρόμοι τους συναντιούνται. Ο νέος Έλληνας γιατρός γίνεται δεκτός, μετά από απαιτητική διαδικασία αξιολόγησης, στην ομάδα του Ελβετού επιστήμονα, όπου και εκπονεί το διδακτορικό του.
Ο Δρ Αχιλλέας Λασκαράτος
Το ΘΕΜΑ συνομίλησε μαζί του σε ένα διάλειμμα από το ασφυκτικό πρόγραμμά του στο Εργαστήριο στη Λωζάνη, όπου διενεργεί με υπομονή, επιμονή και ενθουσιασμό πειράματα με στόχο θεραπείες για άτομα με παράλυση λόγω τραύματος στον νωτιαίο μυελό.
Παράλληλα, όμως απολαμβάνει με την ομάδα του Κουρτίν τα εντυπωσιακά αποτελέσματα της μακράς έρευνας που αποτυπώνεται πλέον σε καινοτόμες θεραπευτικές εφαρμογές, όπως η μη παρεμβατική συσκευή διέγερσης του νωτιαίου μυελού, ARC-EX, που έχει εγκριθεί από τον ρυθμιστικό φορέα των ΗΠΑ, FDA, και αναμένεται σύντομα και στην Ευρώπη.
Το σοκ της παράλυσης
«Ως φοιτητή Ιατρικής με συγκλόνισε το τραύμα στον νωτιαίο μυελό που οδηγεί σε παράλυση. Διαπίστωσα πόσο εύκολα, δυστυχώς, ένα τροχαίο ατύχημα μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη και μη αναστρέψιμη παράλυση. Νέοι άνθρωποι χάνουν την ικανότητα να περπατούν, να χρησιμοποιούν τα χέρια τους, να ρυθμίζουν την αρτηριακή τους πίεση. Ως γιατρός στις κλινικές σκεφτόμουν πως είναι δύσκολο να μιλάς σε αυτούς τους ασθενείς και να τους λες πως δεν υπάρχει λύση και πρέπει απλώς να αποδεχτούν τη νέα τους πραγματικότητα. Έθεσα λοιπόν στόχο να ασχοληθώ με τη Νευροεπιστήμη και το τραύμα του νωτιαίου μυελού, ώστε να συμβάλλω στην ανατροπή αυτού του δόγματος» λέει ο Δρ Λασκαράτος.
Η ανατροπή του δόγματος γίνεται βήμα βήμα, εξηγεί. Όπως τα μικρά και αργά βήματα που κάνουν οι ασθενείς όταν λαμβάνουν τις καινοτόμες θεραπείες της ερευνητικής ομάδας με επικεφαλής τον Καθηγητή Κουρτίν – βήματα που τους οδηγούν και πάλι σε μία ζωή με κίνηση, που τους σηκώνουν από τα αμαξίδια, που τους κινητοποιούν να προσπαθήσουν ακόμη περισσότερο για να διανύσουν τον δύσκολο αυτό δρόμο.
«Οι θεραπείες μας, αν και σε πειραματικό ακόμη στάδιο, έχουν ήδη αποκαταστήσει τη βάδιση, την κινητικότητα των άνω άκρων ή τη ρύθμιση της πίεσης σε περισσότερους από 30 ασθενείς. Στόχος μας είναι να τις καταστήσουμε διαθέσιμες ώστε να προσφέρουν λύση σε όποια και όποιον τις έχει ανάγκη» περιγράφει τον στόχο τους.
Η συσκευή ARC-EX αποτελεί την πρώτη επιτυχή θεραπεία, που βελτιώνει την κινητικότητα των χεριών σε ασθενείς με τετραπληγία. Αναπτύχθηκε από την ONWARD Medical, spin off της ερευνητικής ομάδας. «Λειτουργεί μέσω ηλεκτροδίων που τοποθετούνται στο δέρμα στην περιοχή του αυχένα στέλνοντας ηλεκτρικά σήματα στον νωτιαίο μυελό. Αυτά τα σήματα ενισχύουν τη μετάδοση των εντολών από τον εγκέφαλο στα λειτουργικά νεύρα της περιοχής και, κατόπιν, από τα νεύρα στους μυς προκειμένου να πραγματοποιηθεί η εκάστοτε κίνηση» εξηγεί. Στην κλινική δοκιμή – τα πολύ θετικά αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό «Nature Medicine»- συμμετείχαν 65 ασθενείς ηλικίας 22-75 ετών σε 14 κέντρα αποκατάστασης σε ΗΠΑ και Ευρώπη.
Μια καινοτόμος γέφυρα εγκεφάλου και σώματος
Σε εξέλιξη βρίσκεται από την ομάδα του Ελβετού επιστήμονα και άλλη κλινική δοκιμή σε ασθενείς για τη θεραπεία της «ψηφιακής γέφυρας».
Ο καθηγητής Γκρεγκουάρ Κουρτίν με την co-director της ομάδας Τζόσελιν Μπλοκ
«Η ψηφιακή γέφυρα επανασυνδέει τον εγκέφαλο με τον νωτιαίο μυελό και μετατρέπει την σκέψη σε πράξη, αποκαθιστώντας βάδιση και κινητικότητα των χεριών. Ήδη έχει δημοσιευθεί η πρώτη μελέτη για την βάδιση – το 2023. Για την κινητικότητα των χεριών η μελέτη δεν έχει δημοσιευθεί ακόμα, αλλά έχει γίνει σύντομη σχετική ανακοίνωση από την spin off της ομάδας» λέει και εξηγεί πως λειτουργεί: «Εμφυτεύονται αισθητήρες στο κρανίο του ασθενούς, οι οποίοι διαβάζουν τη δραστηριότητα της περιοχής του εγκεφάλου που ελέγχει την κίνηση. Αυτή η πληροφορία αποκωδικοποιείται με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να ξέρουμε κάθε στιγμή τι κίνηση θέλει να κάνει ο ασθενής. Με βάση αυτή την πληροφορία, διεγείρουμε με ηλεκτρισμό τον νωτιαίο μυελό κάτω από την περιοχή της βλάβης για να σταλεί το μήνυμα μέσω των νεύρων στους μύες και ο ασθενής να μπορέσει να ξαναπερπατήσει. Απαιτούνται μερικές ημέρες για να σηκωθεί ο ασθενής».
Μέσα σε 90 λέξεις ο 27χρονος επιστήμονας συμπυκνώνει το ερευνητικό έργο σχεδόν δύο δεκαετιών στο Πολυτεχνείο EPFL και στο NeuroRestore, τον συντονισμό και τον συγχρονισμό πολλών και διαφορετικών ειδικοτήτων, την αγωνία και τον ενθουσιασμό για τα πειράματα αρχικά σε ποντίκια και αρουραίους, στη συνέχεια σε πιθήκους, μετά σε μικρό αριθμό ασθενών, και τέλος σε ευρεία κλίμακα σε διάφορες χώρες του κόσμου. Και την ελπίδα ότι οι καινοτόμες αυτές θεραπείες θα αλλάξουν ριζικά των ζωή των ατόμων με παράλυση.
Η ψηφιακή γέφυρα έχει «τοποθετηθεί» σε 5 ασθενείς, νέους, από διάφορες χώρες του κόσμου. Οι προδιαγραφές για να ενταχθεί κάποιος σε αυτό το στάδιο της μελέτης είναι αυστηρές. Και ο αριθμός αυτών που τελικά συμμετέχουν είναι αντιστρόφως ανάλογος των αιτήσεων που γίνονται στο Κέντρο του Κουρτίν. Αιτήματα έχουν υποβληθεί και από Έλληνες ασθενείς, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουν περιληφθεί στη μελέτη. Όταν τα αποτελέσματα είναι καλά, όπως συμβαίνει με την συγκεκριμένη, αυξάνεται ο αριθμός των συμμετεχόντων. Στη συνέχεια ενεργοποιείται η εταιρία spin οff και δρομολογείται το τελικό ερευνητικό στάδιο. Αυτό που θα κρίνει και την έγκριση ή μη της θεραπείας από τους αρμόδιους ρυθμιστικούς φορείς.
«Ζούμε με τις προσπάθειες και τις επιτυχίες καθενός από τους ασθενείς μας, που είναι κυρίως νέοι άνθρωποι, 20 με 30 χρόνων, που είχαν κάποιο ατύχημα. Ο Μισέλ, από την Ιταλία, ο οποίος είχε καθηλωθεί μετά από τροχαίο, κατάφερε με τις θεραπείες (έλαβε την ηλεκτρική διέγερση του νωτιαίου μυελού) να σηκωθεί και να περπατήσει μισό χιλιόμετρο! Και αδημονεί να λάβει και την ψηφιακή γέφυρα!
Ο Μισέλ και ο Ντέιβιντ, δύο από τους ασθενείς που συμμετέχουν στην κλινική δοκιμή της θεραπείας με την ηλεκτρική διέγερση του νωτιαίου μυελού
«Όπως έγινε με τη Μάρθα, η οποία έλαβε πολύ πρόσφατα την ψηφιακή γέφυρα, και τώρα μπορεί να περπατήσει. Άνθρωποι που ήταν ακίνητοι και καθηλωμένοι μπορούν να κάνουν μια απόσταση, έστω με βοήθεια. Αυτό είναι μια τεράστια αλλαγή σε όσα ξέρουμε και σε όσα μπορούμε να κάνουμε για τη ζωή όσων αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα» αναφέρει.
Η Μάρθα, άλλη ασθενής που συμμετέχει στη μελέτη για την ψηφιακή γέφυρα
Η έρευνα για την αναγέννηση του νωτιαίου μυελού
Ο Δρ Λασκαράτος πέραν των καθηκόντων του στην ομάδα για τις θεραπείες και τις μελέτες που ήδη τρέχουν, εργάζεται προσωπικά επάνω στη γονιδιακή θεραπεία για την αναγέννηση του νωτιαίου μυελού μετά από τραύμα. «Τον Σεπτέμβριο του 2023 δημοσιεύσαμε τη μελέτη για την αναγέννηση τμήματος του νωτιαίου μυελού σε ποντίκια, αποκαθιστώντας βάδιση ύστερα από πλήρη παράλυση. Τα επόμενα βήματα είναι να αναγεννήσουμε άλλα μονοπάτια στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό για να αποκαταστήσουμε άλλες λειτουργίες, όπως την κινητικότητα των χεριών» λέει με ενθουσιασμό, αποκαλύπτοντας πως αυτό είναι αντικείμενο και δικής του, προσωπικής έρευνας, που έχει ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
Το Εργαστήριο του Κουρτίν έχει γίνει δεύτερο σπίτι για τον Αχιλλέα τα τελευταία τρία χρόνια. «Είμαι σε μία ομάδα που κάνει τα αδύνατα δυνατά για να αλλάξει τη ζωή ανθρώπων με παράλυση. Ξέρω πως συμμετέχω σε μία επανάσταση στην Ιατρική, που όμως θα πάρει χρόνο. Οι θεραπείες δεν προσφέρουν πλήρη ίαση από την παράλυση, αλλά αποτελούν ένα ουσιαστικό πρώτο βήμα. Βρισκόμαστε στην αρχή του δρόμου για τη νίκη ενάντια στην παράλυση. Μέσα στις επόμενες δεκαετίες θα τα καταφέρουμε, και χαίρομαι πολύ που θα έχω συμβάλλει κι εγώ» λέει ο Δρ Λασκαράτος.
Έχοντας επιλέξει να μείνει στο ερευνητικό πεδίο στην Ευρώπη – διότι είχε και την επιλογή να συνεχίσει σπουδές και έρευνα στις ΗΠΑ – αισθάνεται απόλυτα ικανοποιημένος, σχεδόν ευγνώμων από όσα αποκομίζει από τον καθηγητή Κουρτίν και την υπόλοιπη ομάδα. Όταν δεν είναι κλεισμένος στο Εργαστήριο ο 27χρονος απολαμβάνει την ποιοτική ζωή στην Ελβετία, τη μουσική (παίζει πιάνο) και τον χορό (χορεύει μπατσάτα) – με αυτά ασχολείται από τα σχολικά του χρόνια. Για τον λόγο αυτό μάλιστα το καλοκαίρι του θα έχει έντονο ελληνικό χρώμα εφέτος: εκτός από το διάστημα των διακοπών του θα επιστρέψει στη χώρα και πάλι τον Σεπτέμβριο για ένα διεθνή διαγωνισμό λάτιν χορού στην Κω, από όπου εύχεται να φύγει με βραβείο.
Διαβάστε επίσης
Κακώσεις Νωτιαίου Μυελού: Οι συχνότερες αιτίες και επιπλοκές – Τι (δεν) καλύπτει το ασφαλιστήριο
Αναπηρία: Μικροτσίπ βοηθά παράλυτους να περπατήσουν ξανά… ακόμη πιο εύκολα
