Επιδημιολογικό συναγερμό έχει σημάνει το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) για τα κουνούπια. Τα μέχρι πρότινος καλοκαιρινά έντομα έχουν μετατραπεί σε έντομα παντός καιρού αλλά και σε δείκτη της κλιματικής, υγειονομικής και περιβαλλοντικής κρίσης.
Δύο επικίνδυνα είδη κουνουπιών (Ασιατικό κουνούπι τίγρης, κοινό κουνούπι) χαρτογραφήθηκαν και εφέτος ως τους βασικότερους διαβιβαστές τεσσάρων ιών, με τους ειδικούς ανά την Ευρώπη να επισημαίνουν αυξημένο κίνδυνο για την τρέχουσα θερινή περίοδο λόγω της πρώιμης κυκλοφορίας των πληθυσμών τους και της επακόλουθης μετάδοσης λοιμωδών νοσημάτων.
Ασθένειες που μέχρι πρότινος ακούγονταν – και ήταν – εξωτικές, όπως ο Δάγκειος Πυρετός, η λοίμωξη του ιού Τσικουνγκούνια και του ιού Ζίκα, προστέθηκαν στην ήδη εγκατεστημένη λοίμωξη του ιού του Δυτικού Νείλου.
Παράλληλα, ένα ακόμη είδος κουνουπιού, το επονομαζόμενο Aedes aegypti, έχει μπει στο μικροσκόπιο των επιστημονικών και υγειονομικών αρχών της Ευρώπης καθώς «πολιορκεί» τη Γηραιά ήπειρο από τα νοτιοανατολικά, και συγκεκριμένα από την Κύπρο, όπου έχει εντοπιστεί. Το συγκεκριμένο κουνούπι, που μεταδίδει τον Δάγκειο Πυρετό και τους ιούς Τσικουνγκούνια, Ζίκα αλλά και του κίτρινου πυρετού, κρατά σε εγρήγορση τις αρχές που βλέπουν με τρόμο το σενάριο της εισόδου του στην Ελλάδα ή σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Στο πλαίσιο, μάλιστα, της συνεχούς επιτήρησης και της πρόληψης στην Ελλάδα είναι πλέον, εδώ και μία εβδομάδα, υποχρεωτικοί οι ψεκασμοί και στα αεροπλάνα, που προέρχονται από χώρες όπου είναι εγκατεστημένο το συγκεκριμένο είδος.
Είναι χαρακτηριστικό ότι εφέτος η Γαλλία έχει αναφέρει ήδη έξι εστίες εγχώριων κρουσμάτων Τσικουνγκούνια με υπαίτιο το Ασιατικό κουνούπι-τίγρη, από τα τέλη Μαΐου, γεγονός που υποδεικνύει μια ιδιαίτερα πρώιμη έναρξη της περιόδου κουνουπιών. Σε προηγούμενα έτη, τέτοια περιστατικά εμφανίζονταν τον Ιούλιο ή Αύγουστο.
Οι τέλειες μηχανές επιβίωσης
«Η μάχη με τα κουνούπια είναι δύσκολη και πολυεπίπεδη. Κι αυτό γιατί είναι ικανοί πιλότοι (πετάνε και κρύβονται με ευκολία), άριστοι χημικοί (εντοπίζουν τους στόχους τους από τις οσμές που εκπέμπουν) και αποτελεσματικοί μικροβιολόγοι (αποσπούν αίμα χωρίς να γίνεται αντιληπτό), με δύο λόγια είναι τέλειες μηχανές επιβίωσης». Με αυτά τα λόγια περιγράφει τα ανθεκτικά αυτά παράσιτα ο Δρ Αντώνιος Μιχαηλάκης, Προϊστάμενος Εργαστηρίου Εντόμων και Παρασίτων Υγειονομικής Σημασίας στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, καθώς και αναπληρωματικό μέλος του ΔΣ του ΕΟΔΥ, έχοντας μελετήσει επισταμένως επί χρόνια τους πληθυσμούς τους.
«Στην Ελλάδα κυκλοφορεί το κοινό κουνούπι που είναι διαβιβαστής του ιού του Δυτικού Νείλου. Η χώρα μας κάθε χρόνο καταγράφει σοβαρά κρούσματα και θανάτους λόγω της λοίμωξης του ιού του Δυτικού Νείλου. Κυκλοφορεί επίσης το Ασιατικό κουνούπι-τίγρης που μπορεί να μεταδώσει σοβαρές ασθένειες με σημαντικότερη εκείνη από τον ιό του Δάγκειου πυρετού. Στην Ελλάδα μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί μόνο εισαγόμενα κρούσματα Δάγκειου σε ταξιδιώτες από ενδημικές περιοχές. Εκτός της Γαλλίας, η Ιταλία και η Ισπανία έχουν αναφέρει εγχώρια κρούσματα Δάγκειου πυρετού και Τσικουνγκούνια, η μετάδοση των οποίων οφείλεται στο Ασιατικό κουνούπι τίγρης, που μολύνθηκε από ταξιδιώτες. Αυτός ο κίνδυνος είναι ορατός και στη χώρα μας, και για το λόγο αυτό υπάρχουν ειδικά διαχειριστικά σχέδια σε εφαρμογή από το Υπουργείο Υγείας, τον ΕΟΔΥ και τις Περιφέρειες» εξηγεί ο κ. Μιχαηλάκης.
Πέρυσι, αναφέρθηκαν 304 εγχώρια κρούσματα Δάγκειου πυρετού στην Ευρώπη, τριπλάσια από το 2023 και τετραπλάσια από το 2022. Το Ασιατικό κουνούπι – τίγρης έχει εγκατασταθεί πλέον σε 16 χώρες και 369 περιοχές, σε σχέση με 114 περιοχές προ δεκαετίας.
Κουνούπια παντός καιρού
Μελέτες που έχουν γίνει στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο επιβεβαιώνουν την κυκλοφορία του ιού του Δυτικού Νείλου στους πληθυσμούς των κοινών κουνουπιών και κατά τους χειμερινούς μήνες, όπως επίσης και τη συνεχή δραστηριότητα του Ασιατικού κουνουπιού τίγρη που συνήθως σταματούσε τέλη Νοεμβρίου και αρχές Δεκεμβρίου.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; «Αυτή η αλλαγή στη συμπεριφορά τους σχετίζεται άμεσα με την αλλαγή στο κλίμα, ένα φαινόμενο που γίνεται ολοένα και πιο εμφανές τις τελευταίες δεκαετίες. Όπως όλα τα έντομα, έτσι και τα κουνούπια, μπορούν να προσαρμοστούν σε οποιοδήποτε περιβάλλον και κλιματική αλλαγή. Οι ήπιοι χειμώνες στην Ελλάδα δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για τη διατήρηση των πληθυσμών τους ακόμη και σε περιόδους, που στο παρελθόν δεν είχαμε δραστηριότητά τους» εξηγεί ο Δρ Μιχαηλάκης.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι οι βροχοπτώσεις. «Τα κουνούπια χρειάζονται νερό για να ολοκληρώσουν τον βιολογικό τους κύκλο και ως εκ τούτου οι βροχοπτώσεις δημιουργούν τις απαραίτητες εστίες αναπαραγωγής. Τα στάσιμα νερά είτε βρίσκονται στη βεράντα είτε στο πάρκο είτε σε σκουπίδια δημιουργούν το ιδανικό περιβάλλον για τους πληθυσμούς των κουνουπιών. Ο δε συνδυασμός με υψηλές θερμοκρασίες ευνοεί την αναπαραγωγή των πληθυσμών» αναφέρει.
Η επιστημονική κοινότητα είναι σε συνεχή εγρήγορση παρακολουθώντας την αυξημένη δραστηριότητα των κουνουπιών, καθώς αυτή συσχετίζεται με επιταχυνόμενους αναπαραγωγικούς κύκλους των ιών (π.χ. Δάγκειος πυρετός) και των παρασίτων (π.χ. ελονοσία) που μεταφέρουν. «Οι θερμότερες συνθήκες επιτρέπουν στα παθογόνα να αναπαράγονται ταχύτερα μέσα στα κουνούπια, αυξάνοντας τον κίνδυνο μετάδοσης για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα του έτους» εξηγεί ο ειδικός.
Οι προκλήσεις των επιστημονικών και υγειονομικών αρχών είναι μεγάλες σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των κουνουπιών.
«Ο ΕΟΔΥ συνεργάζεται σταθερά με το ECDC στην κατάρτιση των σχεδίων δράσης. Το Υπουργείο Υγείας επίσης είναι σε στενή συνεργασία με τον ΕΟΔΥ. Το Μπενάκειο συνεργάζεται με την Περιφέρεια Αττικής με στόχο την επιτήρηση και τον έλεγχο των κουνουπιών» λέει ο κ. Μιχαηλάκης και αναφέρει ενδεικτικά ένα πειραματικό πρόγραμμα που εφαρμόζεται στη χώρα σε συνεργασία με την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας για τη μείωση των κουνουπιών, πέραν της συμβατικής μεθόδου των ψεκασμών. «Πραγματοποιείται στείρωση αρσενικών κουνουπιών- τίγρη με μικρές δόσεις ακτινοβολίας και στη συνέχεια τα απελευθερώνουμε στο περιβάλλον. Στειρωμένα αρσενικά τα οποία δεν τσιμπάνε τον άνθρωπο όταν θα βρεθούν έξω στο πεδίο με τα άγρια θηλυκά, θα δώσουν μη γόνιμα αυγά» εξηγεί, συμπληρώνοντας πως τα αποτελέσματα είναι αρκετά ενθαρρυντικά.
Διαβάστε επίσης
Ο ΠΟΥ προειδοποιεί για 17 παθογόνα και ιούς που χρήζουν νέων αποτελεσματικών εμβολίων
Τσιμπήματα και δαγκώματα εντόμων: Πότε είναι επικίνδυνα; Τα συμπτώματα που δεν πρέπει να αγνοήσετε
