*γράφει ο Πάνος Γαρουφαλιάς
Ο θάνατος του 70χρονου κτηνοτρόφου από την Ελασσόνα από αιμορραγικό πυρετό Κριμαίας Κογκό φέρνει στην επικαιρότητα μια νόσο που είχε να μας απασχολήσει από το 2008 όταν και εμφανίστηκε το τελευταίο κρούσμα σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ.
Με την βοήθεια δύο επιστημόνων εξειδικευμένων στο αντικείμενο προσπαθούμε να απαντήσουμε σε καίρια ερωτήματα που αφορούν στον αιμοραγικό πυρετό.
Η κυρία Μαριλένα Φιλιππιτζή επίκουρη καθηγήτρια επιδημιολογίας στην Κτηνιατρική Σχολή του ΑΠΘ και ο κ. Ηλίας Μπουζαλάς Κτηνίατρος Ερευνητής στο αντικείμενο της Μικροβιολογίας και τα Λοιμώδη Νοσήματα των ζώων στο
Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών – ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, δίνουν απαντήσεις για το πώς μεταδίδεται ο ιός αλλά και πώς οι κτηνοτρόφοι θα πρέπει να πάρουν συγκεκριμένα μέτρα προφύλαξης για να προφυλαχθούν και θα πρέπει να προβούν στους κατάλληλους ψεκασμούς στις κτηνοτροφικές μονάδες τους.
Η κα Φιλλιπιζή σημειώνει πως ο ιός μπορεί να μεταδοθεί κυρίως από τσιμπούρι συγκεκριμένου γένους στον άνθρωπο, αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος μπορεί να μολυνθεί και από υγρά ζώων που έχουν νοσήσει. Επισημαίνεται όμως πως ο κίνδυνος νόσησης για τον γενικό πληθυσμό παραμένει μικρός.
Τονίζει πως τα τσιμπούρια αυτού του είδους που φέρουν τον ιό κάτω από κατάλληλες συνθήκες (θερμοκρασίας και υψηλής υγρασίας, ήπιου Χειμώνα) μπορούν να πολλαπλασιαστούν και γι’ αυτό είναι απαραίτητα τα προβλεπόμενα μέτρα και οι ψεκασμοί. Αυτό είναι ίσως, είναι μια εξήγηση για το πώς εμφανίστηκε τώρα η νόσος.
Από την πλευρά του ο κ. Μπουζαλάς σημειώνει πως «σε μικρής κλίμακας αυτοχρηματοδοτούμενη έρευνα που έκανε το Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ με συνεργάτες από την Ιατρική του ΑΠΘ παρατηρήθηκε ότι και τα προηγούμενα χρόνια ένας μικρός αριθμός ζώων έδειχναν να έχουν μολυνθεί από το συγκεκριμένο ιό, χωρίς να σημειώνονται όμως κρούσματα σε ανθρώπους». Αυτό που πρέπει να αναζητηθεί είναι αν ο ιός εκείνος είναι ίδιος με αυτόν που κυκλοφορεί στην Ελασσόνα. Κάτι που δείχνει πως ιός κυκλοφορούσε στην χώρα.
Διαβάστε ολόκληρη την συνέντευξη των δύο επιστημόνων
– Κυρία Φιλιππιτζή πρέπει να μας ανησυχεί η εμφάνιση ενός κρούσματος του αιμορραγικού πυρετού Κριμαίας Κογκό σε έναν κτηνοτρόφο στην Ελασσόνα ο οποίος δυστυχώς κατέληξε από την νόσο;
Φιλιππιτζή: Δεν πρέπει να μας ανησυχεί, για αυτό και η ενημέρωση είναι απολύτως απαραίτητη. Ο αιμορραγικός πυρετός Κριμαίας-Κονγκό είναι μια σπάνια νόσος που εκδηλώνεται με ποικίλα συμπτώματα και βαρύτητα, και η οποία προκαλείται από έναν ιό, ο οποίος μεταδίδεται κατά κύριο λόγο μέσω τσιμπουριών (κροτώνων), κυρίως ενός συγκεκριμένου γένους (Hyalomma). Σε ορισμένες πολύ σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί επίσης να μεταδοθεί στον άνθρωπο μέσω επαφής με αίμα ή ιστούς μολυσμένων ζώων (κυρίως βοοειδών, προβάτων και αιγών) ιδιαίτερα κατά τη σφαγή.
Ο κίνδυνος για το γενικό πληθυσμό είναι πολύ μικρός και ελαχιστοποιείται όταν τηρούνται βασικά μέτρα προφύλαξης. Η πλειονότητα των κρουσμάτων που έχουν καταγραφεί παγκοσμίως αφορά άτομα που ασχολούνται με την κτηνοτροφία, όπως εργαζόμενοι σε εκτροφές, σφαγεία, γεωργικοί εργάτες κλπ. Επομένως προκύπτει ένα ερώτημα που αφορά την εφαρμογή πρακτικών βιοασφάλειας και υγιεινής στους χώρους όπου είναι πιο πιθανό να πραγματοποιηθεί η μόλυνση.
Μπουζαλάς: Σε αυτά που είπε η κυρία Φιλιππιτζή θα ήθελα να προσθέσω τα εξής. Υπάρχει η δημιουργική ανησυχία και η κατασταλτική ανησυχία που συνδέεται με πανικό. Σίγουρα δε μας χρειάζεται η δεύτερη.
Η δημιουργική ανησυχία έχει να κάνει με την παιδεία που έχουμε για την αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων. Χρειάζεται διαρκής ενημέρωση και ακολουθία των οδηγιών που ορίζονται από τους ειδικούς. Χρειάζεται πλήρης καταγραφή των επιστημονικών δεδομένων που αφορούν στη συγκεκριμένη περίπτωση και όπου λείπουν δεδομένα να συμπληρωθούν με επιπλέον έρευνα. ‘Έτσι θα μπορούμε να ξέρουμε σε τι βαθμό θα πρέπει να ανησυχούμε. Αυτή τη στιγμή ανησυχούμε γιατί έχουμε μπροστά μας κάτι άγνωστο μέχρι τώρα. Αλλά αν το δούμε πιο σφαιρικά τα τελευταία χρόνια έχουμε έρθει αντιμέτωποι με αρκετές ‘’άγνωστες’’ επιδημίες και επιζωοτίες και ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης είναι η υιοθέτηση μέτρων προφύλαξης που πηγάζουν από την παιδεία που έχουμε για αυτά τα νοσήματα.
-Ο αιμοραγικός πυρετός μεταδίδεται από τα υγρά του ασθενούς από άνθρωπο σε άνθρωπο . Τι συμβαίνει όταν μολυνθούν τα ζώα τα οποία λειτουργούν ως ασυμπτωματικοί ξενιστές;
Φιλιππιτζή: Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι τα ζώα (κυρίως βοοειδή, πρόβατα και αίγες) συνήθως δεν παρουσιάζουν συμπτώματα, αλλά η μετάδοση από τα ζώα στον άνθρωπο γίνεται κυρίως με τσίμπημα από μολυσμένο τσιμπούρι (ιδιαίτερα του γένους Hyalomma).
Για αυτόν τον λόγο, συμβουλεύουμε τους κτηνοτρόφους, τους αγρότες, τους κτηνιάτρους και όσους έρχονται σε επαφή με ζώα να εφαρμόζουν μέτρα καταπολέμησης των τσιμπουριών—όπως η χρήση εντομοαπωθητικών — και να φορούν προστατευτικά ρούχα και μέσα κατά τον χειρισμό των ζώων ή την επαφή με αίμα τους, ειδικά κατά τη σφαγή ή τον τοκετό ζώων. Όπως προαναφέραμε, υπάρχει και η πιθανότητα μετάδοσης στον άνθρωπο απευθείας από τα υγρά του ζώου, όταν το ζώο βρίσκεται στη φάση της ιαιμίας, η τελευταία βέβαια διαρκεί πολύ μικρό σχετικά χρονικό διάστημα και συνεπώς, όπως καταλαβαίνετε η πιθανότητα είναι πολύ μικρή.
Επίσης να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει λόγος για θανάτωση ζώων και δεν υπάρχει κάποιος κίνδυνος που να σχετίζεται με την κατανάλωση κρέατος ή γάλατος. Ειδικά για το γάλα, ισχύει η πάγια οδηγία κατανάλωσης μόνο παστεριωμένου γάλατος και μαλακών τυριών που έχουν ωριμάσει στο προβλεπόμενο απαιτούμενο χρονικό διάστημα, δηλαδή όπως ισχύει για τα προϊόντα που βρίσκουμε διαθέσιμα στην αγορά. Η προτεραιότητά πρέπει να είναι η επιτήρηση και συλλογή δεδομένων μέσα από επιδημιολογική διερεύνηση, η καταπολέμηση των τσιμπουριών και η ενημέρωση των κτηνοτρόφων και των επαγγελματιών υγείας. Με τα κατάλληλα μέτρα, ο κίνδυνος μετάδοσης μπορεί να περιοριστεί σημαντικά.
-Οι κτηνοτρόφοι στην περιοχή της Ελασσόνας είναι ανήσυχοι . Τι μέτρα μπορούν να λάβουν για τους ίδιους και τα κοπάδια τους ;
Φιλιππιτζή: Με τα σωστά μέτρα, όπως αναφέραμε ήδη, ο κίνδυνος είναι πολύ χαμηλός. Αυτό που χρειάζεται είναι καταπολέμηση των τσιμπουριών, προστασία κατά τον χειρισμό ζώων, και σωστή ενημέρωση των πολιτών και των επαγγελματιών. Τα μέτρα που μπορούν να λάβουν οι επαγγελματίες για την αποφυγή της μετάδοσης στον άνθρωπο από τσιμπούρια ή ζώα είναι:
Αποφυγή επαφής με τσιμπούρια: Χρήση εντομοαπωθητικών στα ρούχα και τις ακάλυπτες περιοχές του δέρματος, καθώς και χρήση προστατευτικού ρουχισμού (ή ρούχα που καλύπτουν τα χέρια και τα πόδια) σε αγροτικές/κτηνοτροφικές περιοχές. Επίσης τα ανοιχτόχρωμα ρούχα κάνουν τον εντοπισμό των τσιμπουριών στα ρούχα πιο εύκολο. Σχετικές αναλυτικές πληροφορίες για την προστασία των ανθρώπων από τα τσιμπούρια είναι δημοσιευμένες και στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ.
Καταπολέμηση των τσιμπουριών στα ζώα με ασφαλή εντομοαπωθητικά και τακτικές απολυμάνσεις και ψεκασμούς, με συμβουλή του υπεύθυνου κτηνιάτρου. Από όσο γνωρίζω, προετοιμάζονται οδηγίες από την Κτηνιατρική Υπηρεσία της Περιφέρειας για τον τρόπο διαχείρισης σε επίπεδο εκτροφής κ περιοχής.
Χρήση προστατευτικών μέσων (γάντια, ποδιές) κατά τον χειρισμό, σφαγή ή τοκετό ζώων.
Αναφορά ύποπτων περιστατικών άμεσα στις αρμόδιες αρχές δημοσίας υγείας και κτηνιατρικής.
Η διαχείριση της κατάστασης βασίζεται στην πρόληψη, την παρακολούθηση και την έγκαιρη ενημέρωση.
Για την αποφυγή της μετάδοσης μεταξύ των ανθρώπων συστήνεται η ενημέρωση από τον ΕΟΔΥ και τον προσωπικό γιατρό.
Μπουζαλάς: Η κα Φιλιππιτζή, τα έθεσε πολύ σωστά. Οι κτηνοτρόφοι στην περιοχή της Ελασσόνας και της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλίας έχουν περάσει πολλά τα τελευταία χρόνια. Κατάφεραν όμως να επιβιώσουν γιατί ακολούθησαν τις οδηγίες των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών της Περιφέρειας. Για μια ακόμη φορά πρέπει να κάνουν κουράγιο και να ακολουθήσουν τις συμβουλές Κτηνιάτρων οι οποίοι από όσο ξέρω, σε συνεργασία με τον ΕΟΔΔΥ, έχουν ξεκινήσει σχέδιο μελέτης και καταστολής του νοσήματος στην περιοχή.
-Μπορούμε να μάθουμε με ποιον τρόπο έφτασε ο αιμοραγικός πυρετός στην Ελλάδα μετά το 2008 που είχαμε το πρώτο καταγεγραμμένο κρούσμα; Δηλαδή πως βρέθηκε ένα μολυσμένο τσιμπούρι σε μια στάνη στην Ελασσόνα; Πόσο χρήσιμη είναι επιστημονικά μια τέτοια διαδικασία ;
Φιλιππιτζή: Το ερώτημά σας τονίζει την ανάγκη για εκτεταμένη, οργανωμένη χρηματοδοτούμενη έρευνα πάνω στον ιό και επιδημιολογική διερεύνησή του σε επίπεδο ζώων, ανθρώπων και τσιμπουριών, δεδομένου ότι πρόκειται για ένα νόσημα «Ενιαίας Υγείας».
Να σημειωθεί επιπλέον ότι, μεταξύ άλλων, οικολογικές αλλαγές – όπως αύξηση πληθυσμού τσιμπουριών Hyalomma λόγω ευνοϊκών κλιματικών συνθηκών (π.χ. υψηλές θερμοκρασίες, ήπιος χειμώνας, υγρασία, βλάστηση) – και ανεπαρκής βιοασφάλεια σε εκτροφές (π.χ. ανεπαρκής αντιμετώπιση τσιμπουριών και χρήση μέτρων ατομικής προστασίας) θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως πιο πιθανοί λόγοι εμφάνισης του κρούσματος σε μία περιοχή όπου η νόσος είναι σπάνια.
Μπουζαλάς: Αυτό είναι και το μεγάλο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι σε μικρής κλίμακας αυτοχρηματοδοτούμενη έρευνα που έκανε το Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ με συνεργάτες από την Ιατρική του ΑΠΘ παρατηρήθηκε ότι και τα προηγούμενα χρόνια ένας μικρός αριθμός ζώων έδειχναν να έχουν μολυνθεί από το συγκεκριμένο ιό, χωρίς να σημειώνονται όμως κρούσματα σε ανθρώπους. Αν ο ιός εκείνος είναι ίδιος με αυτόν που κυκλοφορεί στην Ελασσόνα, έχουν την ίδια παθογονικότητα ή όχι, είναι ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν και είναι υπό διερεύνηση.
Επίσης, όπως είπε και η κα Φιλιππιτζή δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μια στάνη είναι ένα κομμάτι του παζλ που λέγεται περιβάλλον και οικοσύστημα. Όλοι οι παράγοντες που έρχονται σε αλληλεπίδραση με την εκτροφή, όπως άγρια ζώα, αρθρόποδα και έντομα, οικόσιτα ζώα και άνθρωποι είναι παράγοντες των οποίων η συμβολή στη μετάδοση της νόσου πρέπει να μελετηθεί.
Eιδήσεις σήμερα
Το «έξυπνο» στρώμα που προφυλάσσει το δέρμα από την κατάκλιση
Καύσωνας: 10 απλές οδηγίες προστασίας από τις υψηλές θερμοκρασίες
