Αν και πολλές φορές αναζητούμε τους ναρκισσιστές στις ερωτικές σχέσεις, στην πραγματικότητα η παρουσία τους μπορεί να είναι έντονη σε κάθε έκφανση στης καθημερινής μας ζωής: από την εργασία μέχρι την οικογένειά μας.
Κορυφαίοι ψυχολόγοι έχουν εντοπίσει 5 συνηθισμένους τύπους ναρκισσιστών και εξηγούν σε άρθρο τους στο Telegraph πώς να τους αναγνωρίσουμε και να τους διαχειριστούμε, ειδικά όταν βρίσκονται στο στενό μας περιβάλλον.
Τι είναι η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας
Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας αναγνωρίζεται επίσημα στο DSM-5-TR, το διαγνωστικό εγχειρίδιο που χρησιμοποιούν οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Χαρακτηρίζεται από μοτίβα μεγαλομανίας, επίμονη ανάγκη για θαυμασμό και έλλειψη ενσυναίσθησης. Παρότι η κλινική διάγνωση συνήθως αφορά σοβαρές περιπτώσεις, οι ειδικοί λένε ότι ο ναρκισσισμός υπάρχει σε ένα φάσμα, με τα άτομα στο χαμηλότερο άκρο να έχουν μεγαλύτερη ικανότητα αλλαγής.
Σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια Kathleen Saxton, πάνω από 1 στους 10 ανθρώπους παγκοσμίως μπορεί να εμφανίζει ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά.
Ο κυριαρχικός σύντροφος
Σύμφωνα με τους ειδικούς, ένας χειριστικός σύντροφος είναι κι ένας από τους πιο επικίνδυνους νάρκισσους. Αυτά τα άτομα μπορεί να κάνουν gaslighting (να υπονομεύει δηλαδή τον τρόπο που βλέπετε ή θυμάστε τα πράγματα), να λένε ψέματα, να ρίχνουν ευθύνες, να εκμεταλλεύονται και να ελέγχουν τον σύντροφό τους, συχνά δίνοντας ψεύτικες υποσχέσεις για να διατηρούν την εξουσία στη σχέση.
Ο Sumeet Grover, ψυχοθεραπευτής και μέλος της Βρετανικής Ένωσης Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας, λέει ότι η ένταση των χαρακτηριστικών παίζει καθοριστικό ρόλο. «Όσοι βρίσκονται χαμηλότερα στο φάσμα μπορεί να παρατηρούν τα συναισθήματα του συντρόφου τους και να νιώθουν κάποια ενοχή», είπε. «Μπορεί να είναι ανοιχτοί στο να ακούσουν τη δική σου οπτική και να σκεφτούν πώς να συμπεριφερθούν διαφορετικά».
Ωστόσο, προειδοποίησε ότι άτομα με πιο σοβαρά ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά στερούνται ενσυναίσθησης και πιστεύουν ότι δεν υπάρχει τίποτα λάθος στη συμπεριφορά τους. «Δεν θα είναι ανοιχτοί στο να ζητήσουν βοήθεια ή να δεχτούν ότι κάποιος άλλος τους καταλαβαίνει καλύτερα από τους ίδιους», πρόσθεσε.
Ο Grover συμβουλεύει να καλλιεργούμε την επίγνωση των ναρκισσιστικών συμπεριφορών ώστε να μπορούμε να παίρνουμε ενημερωμένες αποφάσεις για τη δική μας ασφάλεια. «Η αγάπη μπορεί εύκολα να μας τυφλώσει, αλλά μια ρεαλιστική ματιά είναι ενδυναμωτική», είπε. «Έτσι μπορούμε να αποφασίσουμε τι είμαστε διατεθειμένοι να ανεχτούμε – ή αν το να μείνουμε σημαίνει τεράστιους συμβιβασμούς».
Ο όχι-και-τόσο- καλός φίλος
Ένας άλλος συνηθισμένος τύπος είναι ο φίλος που σε κάνει να νιώθεις χειρότερα μετά από κάθε επαφή. Αυτά τα άτομα συχνά μονοπωλούν τις συζητήσεις, υπονομεύουν τους άλλους και δυσκολεύουν τους φίλους τους να εκφράσουν τις δικές τους απόψεις.
Η Dee Johnson, σύμβουλος ψυχικής υγείας, λέει ότι αυτή η συμπεριφορά είναι συχνά υπολογισμένη και όχι απλώς τυχαία. «Στοχεύουν ευάλωτα άτομα, με λιγότερη αυτοπεποίθηση που νιώθουν ευγνωμοσύνη για τη φιλία, αλλά είναι πιο εύκολα χειραγωγήσιμα», εξήγησε. «Χρησιμοποιούν γοητεία και κολακεία για να δεθούν, αλλά απαιτούν διαρκή επιβεβαίωση σε αντάλλαγμα. Αν τους αμφισβητήσεις, θα δεχτείς την οργή τους».
Οι ειδικοί προειδοποιούν επίσης για τους λεγόμενους «κρυφούς ναρκισσιστές», που μπορεί να φαίνονται κοινωνικά αγχώδεις ή εσωστρεφείς και συχνότερα είναι γυναίκες. Παρότι μπορεί να δείχνουν εύθραυστοι, η Johnson λέει ότι εξακολουθούν να διψούν για αναγνώριση και μπορεί να αντιδράσουν με θυμό αν οι ανάγκες τους δεν ικανοποιηθούν. «Μια χρήσιμη τακτική είναι να αναγνωρίζεις αυτό που λένε, χωρίς να συμφωνείς ή να πράττεις ανάλογα», είπε. «Έτσι αφαιρείς το αίσθημα ελέγχου που έχουν».
Ο εγωκεντρικός γονέας
Μια από τις πιο επώδυνες σχέσεις που μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς είναι αυτή του ναρκισσιστή γονιού. Αντί για ανιδιοτελή αγάπη, οι ναρκισσιστές γονείς μπορεί να προσφέρουν αγάπη υπό όρους και με ανταλλάγματα. Αυτό μπορεί να είναι βαθιά τραυματικό. «Όταν συνειδητοποιείς ότι το κίνητρο του γονέα είναι εγωιστικό, νιώθεις ανασφάλεια και παραμέληση», είπε η κ. Johnson. Τα παιδιά αυτά μπορεί να αναπτύξουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος και τάσεις ευχαρίστησης των άλλων, αναζητώντας διαρκώς επιβεβαίωση.
Παρότι η διακοπή επαφής μπορεί να είναι δύσκολη, οι ειδικοί σημειώνουν ότι μερικές φορές είναι απαραίτητη αν η σχέση γίνει κακοποιητική. Αν η επαφή διατηρηθεί, τα όρια γίνονται θολά. «Περιορίστε τον χρόνο που περνάτε μαζί τους και αποφύγετε να εμπλέκεστε στη δική τους αφήγηση», είπε η κ. Johnson. «Οι ναρκισσιστές θέλουν πληροφορίες γιατί τους δίνουν έλεγχο, οπότε μοιραστείτε λιγότερα και θυμηθείτε ότι δικαιούστε ιδιωτικότητα».
Τα αδέρφια που σας κατηγορούν για όλα
Οι τσακωμοί ανάμεσα στα αδέλφια είναι συχνοί. Ωστόσο, εάν η μια μεριά κατηγορεί αδιάκοπα για κάθε πρόβλημα την άλλη, αυτή μπορεί να εμφανίζει ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά.
Η Johnson λέει ότι το πιο δύσκολο κομμάτι είναι συχνά το πένθος για τη σχέση που θα θέλαμε να έχουμε με έναν νάρκισσο αδερφό ή αδερφή. «Οι άνθρωποι κοιτούν άλλες οικογένειες και συνειδητοποιούν ότι ίσως να μη ζήσουν ποτέ αυτή την οικειότητα», είπε. «Αυτή η απώλεια χρειάζεται να αναγνωριστεί».
Πρόσθεσε ότι τα συναισθήματα θυμού, μοναξιάς και σύγχυσης είναι φυσιολογικά και ότι η στήριξη από έναν θεραπευτή ή ένα έμπιστο πρόσωπο μπορεί να είναι καθοριστική. «Αν καταφέρετε να συνυπάρξετε με ένα ναρκισσιστικό αδέλφι προστατεύοντας την ευημερία σας, είναι πιο πιθανό να δημιουργήσετε υγιείς σχέσεις αλλού», είπε. Η αλλαγή είναι δυνατή, πρόσθεσε, μόνο αν ο αδελφός ή αδελφή αναλάβει την ευθύνη της συμπεριφοράς του.
Ο τρομακτικός προϊστάμενος
Ο τελευταίος τύπος είναι το ναρκισσιστικό αφεντικό: γοητευτικό στην αρχή, αλλά απαιτητικό, αλαζονικό και συναισθηματικά ασταθές. Ο Grover είπε ότι η ανισορροπία εξουσίας κάνει αυτή τη σχέση ιδιαίτερα επιζήμια. «Μπορεί τη μία στιγμή να σε ενθαρρύνουν και την επόμενη να ξεσπούν σε θυμό», είπε. «Είναι μπερδεμένο και βαθιά αποθαρρυντικό» εξήγησε.
Ο ειδικός συμβουλεύει να μένουμε στα γεγονότα, σε περίπτωση άδικης κριτικής, και να τα επαναλαμβάνουμε για να υπερασπιστούμε τη θέση μας. «Όταν η επιβράβευση απουσιάζει, συχνά αυτό αντανακλά ζήλια και όχι την απόδοσή σας», είπε. Η Johnson πρόσθεσε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις η πιο υγιής επιλογή είναι να φύγετε. «Μερικές φορές πρέπει να πείτε “ως εδώ” και να αναζητήσετε άλλη δουλειά», είπε.
Διαβάστε επίσης
Σεξουαλικός ναρκισσισμός: 5 σημάδια για να τον αναγνωρίσετε προτού «ναυαγήσει» η σχέση σας
6 σημάδια ότι μεγαλώσατε με ναρκισσιστή γονέα – Τι αποκαλύπτουν οι ψυχολόγοι
Ναρκισσιστές: Γιατί λατρεύουν να τους μισούν και να τους κουτσομπολεύουν; Ένας καθηγητής απαντά
