Το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι μία από τις κύριες αιτίες αναπηρίας παγκοσμίως, επιβαρύνοντας σημαντικά τα άτομα, τις οικογένειες και τα συστήματα υγείας. Παρ’ όλο που κάποτε θεωρούνταν πάθηση των ηλικιωμένων, τα στοιχεία δείχνουν ότι επηρεάζει όλο και περισσότερους νέους ανθρώπους -συχνά στα πιο παραγωγικά χρόνια της ζωής τους- διαταράσσοντας την καριέρα, την οικογενειακή ζωή και τη μακροπρόθεσμη ευημερία τους.
Η «προτίμηση» στις γυναίκες
Όπως και τα αυτοάνοσα, έτσι και στο εγκεφαλικό παρατηρείται ένα χάσμα μεταξύ φύλων: Μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, κάθε χρόνο οι γυναίκες που παθαίνουν εγκεφαλικό είναι περίπου 55.000 περισσότερες από τους άνδρες. Ένα μέρος αυτής της διαφοράς οφείλεται στο μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής των γυναικών – ωστόσο οι γυναίκες τείνουν επίσης να έχουν χειρότερη ανάρρωση και χαμηλότερη ποιότητα ζωής μετά από ένα επεισόδιο.
Το βιολογικό και ορμονικό «τοπίο» του κινδύνου
Καθ’ όλη τη διάρκεια της αναπαραγωγικής τους ηλικίας, ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου στις γυναίκες διαμορφώνεται από μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση βιολογικών και ορμονικών παραγόντων, εξηγεί στο The Conversation η Siobhan McLernon, Λέκτορας στη Νοσηλευτική Ενηλίκων στο Πανεπιστήμιο London South Bank.
Ένας σημαντικός παράγοντας είναι η υψηλή αρτηριακή πίεση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπως η προεκλαμψία, που εμφανίζεται συνήθως μετά τις 20 εβδομάδες της κύησης και συνοδεύεται από βλάβη σε όργανα, όπως οι νεφροί και το ήπαρ, αλλά και στα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν τον εγκέφαλο, αυξάνοντας τον κίνδυνο πρόκλησης ενός επεισοδίου.
Γενικά, η εγκυμοσύνη κάνει το καρδιαγγειακό σύστημα να «δουλεύει» σκληρά: Ο όγκος και η ικανότητα πήξης του αίματος αυξάνονται, οι ορμόνες κυμαίνονται – όλα αυτά καθιστούν την περίοδο της εγκυμοσύνης και της λοχείας ιδιαίτερα επικίνδυνες για την εμφάνιση ενός εγκεφαλικού επεισοδίου, σύμφωνα με την American Heart and Stroke Association.
Η αντισύλληψη μπορεί επίσης να επηρεάσει τον κίνδυνο. Το κύριο πρόβλημα σχετίζεται με τη λήψη αντισυλληπτικών που περιέχουν τόσο οιστρογόνα όσο και προγεστερόνη, ο συνδυασμός των οποίων προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης και ενισχύει την πιθανότητα θρόμβωσης. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος στις γυναίκες άνω των 35 ετών, τις καπνίστριες και όσες πάσχουν από ημικρανίες με αύρα. Αντίθετα, τα αντισυλληπτικά που περιέχουν μόνο προγεστερόνη δεν ενέχουν τον ίδιο κίνδυνο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περίπου 248 εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως χρησιμοποιούν ορμονική αντισύλληψη.
Ο ρόλος της εμμηνόπαυσης
Η εμμηνόπαυση σηματοδοτεί ένα άλλο σημείο καμπής. Καθώς τα επίπεδα οιστρογόνων μειώνονται, περιορίζεται ο προστατευτικός τους ρόλος στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων και τη ρύθμιση της χοληστερόλης. Η αγγειακή «ακαμψία» και η βλάβη που προκύπτουν αυξάνουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού. Η ορμονική θεραπεία υποκατάστασης (HRT) -που συχνά συνταγογραφείται για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης- μπορεί να αυξήσει ελαφρώς τον κίνδυνο, ιδίως στις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας ή όσες ξεκινούν τη θεραπεία χρόνια μετά την εμμηνόπαυση.
Πρόσθετοι παράγοντες: Ημικρανίες, ανοσία και φλεγμονή
Επιπροσθέτως, οι γυναίκες επηρεάζονται δυσανάλογα από τις ημικρανίες, ειδικά εκείνες που συνοδεύονται από αύρα και συνεπάγονται προσωρινές διαταραχές της εγκεφαλικής ροής του αίματος, αυξάνοντας τον κίνδυνο. Επιπλέον, αυτοάνοσες παθήσεις όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα -που εμφανίζονται συχνότερα στις γυναίκες- δημιουργούν χρόνια φλεγμονή, που βλάπτει τα αιμοφόρα αγγεία και προάγει τη στένωση, αυξάνοντας την πιθανότητα εγκεφαλικού επεισοδίου. Οι έρευνες δείχνουν με συνέπεια ότι ο συνδυασμός των αναπαραγωγικών παραγόντων, των ορμονικών αλλαγών και των διαφορών στο ανοσοποιητικό σύστημα ευθύνεται για την αυξημένη ευπάθεια των γυναικών.
Όταν η διάγνωση αργεί
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στη διάγνωση του εγκεφαλικού επεισοδίου στις γυναίκες είναι ότι συχνά τα συμπτώματα δεν αναγνωρίζονται. Κύρια σημάδια -πτώση προσώπου, αδυναμία χεριών και δυσκολία στην ομιλία- είναι κοινά και στα δύο φύλα, ωστόσο οι γυναίκες αναφέρουν συχνότερα μη παραδοσιακά συμπτώματα, όπως πονοκέφαλο, κόπωση, ναυτία ή σύγχυση. Αυτά μπορεί να αποδοθούν εσφαλμένα σε άγχος και άλλους «αθώους» παράγοντες, καθυστερώντας τη θεραπεία και αυξάνοντας τον κίνδυνο μόνιμης αναπηρίας ή ακόμη και θανάτου.
Οι γυναίκες φέρουν ένα δυσανάλογο μερίδιο του παγκόσμιου φορτίου των εγκεφαλικών επεισοδίων, το οποίο διαμορφώνεται από ορμονικούς, αναπαραγωγικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Αυτό οφείλεται εν μέρει στα σημαντικά κενά γνώσης που παραμένουν. Πολλά συμπτώματα δεν είναι πλήρως κατανοητά, ενώ οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται στην κλινική έρευνα, με αποτέλεσμα οι κατευθυντήριες γραμμές θεραπείας να βασίζονται συχνά σε δεδομένα που προκύπτουν από τη μελέτη σε άνδρες.
Η βελτίωση των αποτελεσμάτων απαιτεί στρατηγικές πρόληψης χωρίς αποκλεισμούς – η εκπαίδευση, η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων και η ισότιμη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη είναι ουσιαστικής σημασίας.
Διαβάστε επίσης
Εγκεφαλικό επεισόδιο: Καθοριστική η αποκατάσταση – Πρέπει να ξεκινά τις πρώτες 48 ώρες
Μετά το εγκεφαλικό: Ποιες είναι οι 3 επιλογές των ασθενών στην Ελλάδα
