Η μουσική συνοδεύει την ανθρώπινη ύπαρξη εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ο Αριστοτέλης μιλούσε για τη δύναμή της να εκφράζει τα πάθη της ψυχής, ενώ ο Σωκράτης έβλεπε την αρμονία και τον ρυθμό ως ενδείξεις ισορροπημένου χαρακτήρα. Αιώνες αργότερα, στις αρχές του 19ου αιώνα, ο ψυχίατρος Benjamin Rush υπήρξε από τους πρώτους που αξιοποίησαν τη μουσική ως εργαλείο για τη θεραπεία σωματικών και ψυχικών παθήσεων.
Σταδιακά, η μουσικοθεραπεία απέκτησε επιστημονική υπόσταση. Δημιουργήθηκαν θεσμικά όργανα, καθιερώθηκαν εκπαιδευτικά πρότυπα και πλέον αποτελεί αναγνωρισμένη συμπληρωματική προσέγγιση σε θεραπευτικά πρωτόκολλα, δίπλα στη φαρμακευτική αγωγή και την ψυχοθεραπεία.
Σύμφωνα με άρθρο του επιστήμονα Δρα. Scott C. Anderson στο Psychology Today, η μουσική επηρεάζει τη χημεία του εγκεφάλου μας: αυξάνει τα επίπεδα ντοπαμίνης και περιορίζει την κορτιζόλη, την ορμόνη του στρες. Η επίδρασή της έχει αποδειχθεί ευεργετική σε πλήθος παθήσεων, όπως η άνοια, η κατάθλιψη, το άγχος και το χρόνιο άλγος.
Αλλά το ερώτημα που προκύπτει είναι: μπορούν οι θεραπευτικές ιδιότητες της μουσικής να φτάσουν μέχρι το… έντερο;
Από το αυτί στο… έντερο: Η μουσική και το μικροβίωμα
Μια σειρά πρόσφατων κινεζικών μελετών σε ποντίκια προσπαθεί να απαντήσει ακριβώς σε αυτό το ερώτημα. Σε μία εξ αυτών, παρατηρήθηκε ότι όσα εκτέθηκαν σε μουσική παρουσίασαν αυξημένα επίπεδα Lactobacillus: ωφέλιμων βακτηρίων που ενισχύουν την εντερική οξύτητα και αποτρέπουν λοιμώξεις, όπως αυτές από σαλμονέλα.
Το αξιοσημείωτο δεν είναι μόνο το αποτέλεσμα, αλλά και η μουσική επιλογή: το Κουαρτέτο για Φλάουτα σε Ρε μείζονα του Μότσαρτ. Όχι παραδοσιακή μουσική, ούτε σύγχρονη ποπ. Μότσαρτ.
Σε παρόμοια πειράματα, η ακρόαση απαλής μουσικής κατά τη διάρκεια των γευμάτων ενίσχυσε περαιτέρω τη δράση των Lactobacillus, ενώ η σύγκριση της μουσικής με τον λευκό θόρυβο έδειξε υπεροχή της πρώτης: βελτίωσε το εντερικό μικροβίωμα, ενώ ο λευκός θόρυβος είχε αντίθετο αποτέλεσμα.
Και στις τρεις περιπτώσεις, η μουσική ήταν έργο του Μότσαρτ.
Από το «Φαινόμενο Μότσαρτ» στην επιρροή του μικροβιώματος
Το ενδιαφέρον για τη μουσική του Μότσαρτ δεν είναι τυχαίο. Τη δεκαετία του ’90, μια μελέτη είχε δείξει πως η ακρόασή της βελτιώνει τις χωρικές δεξιότητες, πυροδοτώντας τον μύθο του «Φαινομένου Μότσαρτ». Για χρόνια, θεωρήθηκε ότι τα έργα του μπορούν να ενισχύσουν τη νοημοσύνη, ακόμα και στα έμβρυα.
Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, φάνηκε πως το βασικό που μετρούσαν οι έρευνες ήταν η ευχαρίστηση και η διέγερση που προκαλεί η μουσική. Όταν απολαμβάνουμε κάτι, αυξάνεται η συγκέντρωση, η ενέργεια και, κατά συνέπεια, η απόδοσή μας.
Πέρα από τα εργαστήρια, οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να μελετούν τη μουσική και στον χώρο της κτηνοτροφίας. Η μουσική φαίνεται να βοηθά τα ζώα να παραμένουν ήρεμα, να μειώνουν το στρες και τελικά να αυξάνουν το βάρος τους, κάτι που μέχρι πρότινος επιτυγχανόταν με τη χρήση αντιβιοτικών.
Αντίθετα, η έντονη μουσική, όπως η heavy metal, φαίνεται να έχει τα αντίθετα αποτελέσματα: αυξημένο στρες, χαμηλότερη πρόσληψη τροφής και, φυσικά, μικρότερη παραγωγικότητα. Ίσως γιατί είναι φτιαγμένη για να μεταφέρει ένταση, ανησυχία και οργή, στοιχεία που δεν περιορίζονται στον ακροατή αλλά επηρεάζουν ακόμα και το μικροβίωμα.
Τι ισχύει, τελικά, για τους ανθρώπους
Οι μελέτες σε ζώα ανοίγουν ενδιαφέρουσες κατευθύνσεις, όμως στους ανθρώπους τα δεδομένα είναι ακόμη περιορισμένα. Μια μικρή ισπανική μελέτη εξερεύνησε το πώς η μουσική επηρεάζει το μικροβίωμα του στόματος. Οι ερευνητές μελέτησαν άτομα με ηλικιακές γνωστικές διαταραχές και υγιή άτομα, διαπιστώνοντας μείωση παθογόνων βακτηρίων και στις δύο ομάδες.
Αξιοσημείωτο είναι ότι σε όσους έπασχαν από διαταραχές, καταγράφηκε πτώση των επιπέδων Veillonella και Porphyromonas, μικροβίων που συνδέονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ και φλεγμονές στο νευρικό σύστημα. Και εδώ, η μουσική περιλάμβανε έργα των Βιβάλντι, Στράους και -φυσικά -του Μότσαρτ.
Το αν αυτή η επίδραση οφείλεται στην αλλαγή της διάθεσης, στη μείωση του στρες ή σε άμεση επιρροή της μουσικής στους μικροοργανισμούς, παραμένει αναπάντητο.
Βέβαια, ακόμα πιο εντυπωσιακά είναι τα πειράματα που δείχνουν ότι τα βακτήρια μπορεί να «ακούνε». Σε ινδική μελέτη, βακτήρια όπως η E. coli και ο Staphylococcus έδειξαν αυξημένη δραστηριότητα υπό την επίδραση μουσικής, με τη heavy metal να έχει τη μεγαλύτερη διεγερτική επίδραση.
Μπορεί να μην έχουμε ακόμη την πλήρη εικόνα, αλλά τα πρώτα δεδομένα δείχνουν κάτι ξεκάθαρο: η μουσική επηρεάζει. Είτε πρώτα αγγίζει τον εγκέφαλο και μέσω του άξονα με το έντερο επηρεάζει και τα μικρόβια, είτε επιδρά άμεσα στο μικροβίωμα, το αποτέλεσμα είναι θετικό.
Η αρμονία, τελικά, ίσως να ξεκινά από μέσα μας, κυριολεκτικά. Και όσο κι αν χρειάζονται περισσότερες έρευνες για να γίνουν πλήρως κατανοητοί οι μηχανισμοί, το να επιλέγουμε μουσική που μας ηρεμεί και μας χαρίζει απόλαυση, ίσως είναι το πιο απλό βήμα προς την ψυχική και σωματική ισορροπία.
Διαβάστε επίσης
Χρόνιος πόνος: Η ευχάριστη εναλλακτική θεραπεία που ανακουφίζει – Πότε είναι πιο αποτελεσματική
Εμμηνόπαυση: Το «αντίδοτο» που ανακουφίζει τα συμπτώματα και βελτιώνει την διάθεση
Αποκατάσταση μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο: Η εναλλακτική θεραπεία που φέρνει αποτελέσματα
