Σε ένα από τα πιο ασυνήθιστα και εντυπωσιακά παραδείγματα σύμπραξης ανθρώπου και ζώου στην ιατρική, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ αποκάλυψαν ότι σκύλοι, με εκπαίδευση και επιμονή, μπορούν να ανιχνεύσουν τη νόσο Πάρκινσον απλώς και μόνο μέσω της όσφρησης. Υπό την καθοδήγηση της Δρ. Nicola Rooney, η βρετανική ερευνητική ομάδα απέδειξε πως το δέρμα των ασθενών εκπέμπει μια χημική «υπογραφή», αθέατη και άοσμη για εμάς, μα απολύτως ανιχνεύσιμη για μια εκπαιδευμένη μύτη. Στη δοκιμασία της διπλά τυφλής ανάλυσης, δύο τετράποδοι «διαγνώστες» πέτυχαν ευαισθησία 80% και ειδικότητα 98%, επιδόσεις που ξεπερνούν κατά πολύ πολλές από τις υπάρχουσες εργαστηριακές εξετάσεις.
Όταν η όσφρηση ξεπερνά την τεχνολογία
Η νόσος Πάρκινσον, γνωστή κυρίως για τα κινητικά της συμπτώματα, παραμένει δύσκολη στη διάγνωση, ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια. Πολύ πριν εμφανιστούν τα κλασικά συμπτώματα, όπως το τρέμουλο και η δυσκαμψία, το σώμα φαίνεται πως στέλνει χημικά σήματα, που περνούν απαρατήρητα από την ανθρώπινη όσφρηση. Όχι όμως κι απ’ τη μύτη ενός εκπαιδευμένου σκύλου.
Σε μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Parkinson’s Disease, επιστήμονες από τα Πανεπιστήμια του Μπρίστολ και του Μάντσεστερ, σε συνεργασία με την οργάνωση Medical Detection Dogs UK, διαπίστωσαν ότι οι ασθενείς με νόσο Πάρκινσον εκκρίνουν μια διαφορετική μορφή σμήγματος, δηλαδή της φυσικής λιπαρότητας του δέρματος. Αυτή η διαφοροποίηση, που σχετίζεται με πτητικές οργανικές ενώσεις, δημιουργεί ένα διακριτικό «χημικό αποτύπωμα», που μπορεί να προδώσει την παρουσία της νόσου πολύ πριν εκδηλωθούν οι πρώτες κινητικές αλλαγές.
Οι σκύλοι, με την ασύγκριτη ικανότητά τους να ανιχνεύουν ακόμα και την παραμικρή οσφρητική λεπτομέρεια, αποδεικνύονται οι ιδανικοί «ανιχνευτές» αυτής της αόρατης πληροφορίας.
Η ιστορία πίσω από τα σκυλιά που μύρισαν τη διαφορά
Δεν είναι όλοι οι σκύλοι γεννημένοι διαγνώστες. Από τους 10 υποψήφιους που ξεκίνησαν την εκπαίδευση, μόνο δύο κατάφεραν να σταθούν στο ύψος της επιστημονικής πρόκλησης: Ένας αρσενικός Golden Retriever, μόλις 2 ετών, και ένας 3 ετών ημίαιμος Labrador-Golden Retriever απέδειξαν ότι η μύτη τους, με τη σωστή καθοδήγηση, μπορεί να γίνει διαγνωστικό εργαλείο υψηλής ακρίβειας.
Η εκπαίδευσή τους κράτησε από 38 έως 53 εβδομάδες, μεθοδικά και υπομονετικά. Οι σκύλοι έμαθαν να αναγνωρίζουν τις οσφρητικές υπογραφές της νόσου Πάρκινσον, διαχωρίζοντας 205 δείγματα ανθρώπινου σμήγματος – είτε προέρχονταν από διεγνωσμένους ασθενείς, είτε από υγιή άτομα. Κάθε σωστή αναγνώριση συνοδευόταν από ανταμοιβή, ενισχύοντας την ακρίβεια και τη συγκέντρωσή τους.
Η πραγματική δοκιμασία, όμως, ήταν το διπλά τυφλό τεστ: 100 νέα δείγματα, άγνωστα τόσο στους εκπαιδευτές, όσο και στους ερευνητές. Ένα πείραμα σχεδιασμένο ώστε να αποκλείει κάθε δυνατότητα υποσυνείδητης επιρροής και να ενισχύει την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων.
Ο πρώτος σκύλος εντόπισε σωστά 28 από τα 40 δείγματα ασθενών, πετυχαίνοντας ευαισθησία 70% και απέκλεισε ορθά 54 από τα 60 δείγματα υγιών ατόμων (ειδικότητα 90%). Ο δεύτερος πέτυχε ακόμη υψηλότερες επιδόσεις: Αναγνώρισε 32 στα 40 δείγματα νόσου Πάρκινσον (80%) και έκανε μόλις ένα λάθος στα 60 δείγματα από υγιείς (98% ειδικότητα).
Τα αποτελέσματα αυτά όχι μόνο εντυπωσιάζουν, αλλά ξεπερνούν και αρκετές υπάρχουσες πρώιμες διαγνωστικές μεθόδους, φέρνοντας μια απρόσμενη, «τετράποδη» ελπίδα στην έγκαιρη ανίχνευση της νόσου.
Η επιστήμη πίσω από τη διακριτική μυρωδιά
Η αλλαγή στο σμήγμα των ασθενών δεν είναι τυχαία. Οι επιστήμονες γνωρίζουν πλέον πως η νόσος δεν περιορίζεται μόνο στο νευρικό σύστημα, αλλά επηρεάζει και τη λειτουργία του δέρματος, προκαλώντας σμηγματορροϊκή δερματίτιδα. Το αποτέλεσμα; Αυξημένη παραγωγή σμήγματος με αλλοιωμένη χημική σύσταση, που εκπέμπει μια μοναδική οσφρητική «υπογραφή». Μια υπογραφή που διαφεύγει από την ανθρώπινη όσφρηση, αλλά όχι από τη μύτη ενός καλά εκπαιδευμένου σκύλου.
Η πρώτη ένδειξη γι’ αυτό δεν ήρθε από κάποιο εργαστήριο, αλλά από μια σύζυγο. Η Joy Milne, μια γυναίκα με εξαιρετικά ανεπτυγμένη όσφρηση (υπεροσμία), είχε παρατηρήσει μια ανεξήγητη μεταβολή στη μυρωδιά του συζύγου της, χρόνια πριν λάβει διάγνωση για τη νόσο Πάρκινσον. Η επιμονή της να βρει εξήγηση απέδωσε: Η ιστορία της αποτέλεσε αφορμή για μια σειρά από ερευνητικά πρωτόκολλα, που οδήγησαν στη σημερινή μελέτη.
Από τον σκύλο στο εργαστήριο – το μέλλον της διάγνωσης
Παρ’ ότι δεν αναμένεται να αντικαταστήσουν τους γιατρούς, οι σκύλοι αποδεικνύουν πως μπορούν να προσφέρουν ανεκτίμητη βοήθεια εκεί όπου η πρώιμη διάγνωση παραμένει πρόκληση. Η συμβολή τους ως ευαίσθητοι «βιοαισθητήρες» πρώτης γραμμής, ιδίως σε απομακρυσμένες περιοχές, χωρίς εύκολη πρόσβαση σε εξειδικευμένα κέντρα, φαίνεται ήδη πολύτιμη.
Ερευνητικές ομάδες εργάζονται πλέον εντατικά για τη δημιουργία μιας φορητής συσκευής ικανής να ανιχνεύει τις ίδιες πτητικές οργανικές ενώσεις με απόλυτη ακρίβεια, χωρίς καμία ενόχληση για τον εξεταζόμενο και σε ελάχιστο χρόνο. Αν η τεχνολογία φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο, η διαγνωστική διαδικασία μπορεί να γίνει πιο φθηνή, γρήγορη και ευρεία από ποτέ.
Διαβάστε επίσης
Τα πασίγνωστα τρόφιμα που «επιταχύνουν» τη νόσο Πάρκινσον
Νόσος Πάρκινσον: Ο ρόλος του μεταβολισμού στην ανάπτυξη της νόσου
Νόσοι Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον και εγκεφαλικό: Η φύση έχει τη λύση σε 4 πανίσχυρα μανιτάρια
