Με 560 ψήφους υπέρ, 35 κατά και 28 αποχές, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επικύρωσε το 2019 την κατάργηση της χρήσης πλαστικών μίας χρήσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2021. Αναδευτήρες, ποτήρια και, φυσικά, καλαμάκια, ήταν μεταξύ των πολλών προϊόντων που έπρεπε να αντικατασταθούν από άλλα, φιλικά προς το περιβάλλον, κατασκευασμένα από υλικά όπως μπαμπού και ανακυκλωμένο χαρτί. Δύο χρόνια μετά, τα χάρτινα καλαμάκια έχουν αναδειχθεί εκ των κύριων συμβόλων της οικολογικής συνείδησης. Είναι όμως έτσι;
Τα ως άνω φαίνεται να αναθεωρούν πρόσφατα ευρήματα που δημοσιεύονται στο Food Additives and Contaminants: Part A, σύμφωνα με τα οποία τα χάρτινα καλαμάκια δεν είναι απλώς επιβλαβή για το περιβάλλον αλλά και επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία, λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε «παντοτινά (αιώνια) χημικά», τις υπερφθοριωμένες και πολυφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες ή PFAS που υπάρχουν σε καθημερινά προϊόντα όπως ρούχα, συσκευασίες γρήγορων γευμάτων, υφάσματα επίπλων και καλλυντικά, οι οποίες αντέχουν για χιλιάδες χρόνια και σχετίζονται με ηπατικές βλάβες, παθήσεις του θυρεοειδούς, παχυσαρκία, προβλήματα γονιμότητας και καρκίνο.
Πιο επικίνδυνα από τα πλαστικά
Στο μικροσκόπιο των ερευνητών μπήκαν καλαμάκια 39 διαφορετικών εταιρειών -από καταστήματα λιανικής πώλησης και εστιατόρια κυρίως- κατασκευασμένα από διάφορα υλικά και, συγκεκριμένα, χαρτί, μπαμπού, γυαλί, ανοξείδωτο ατσάλι και πλαστικό. Μέσα από δύο κύκλους ελέγχων για PFAS, διαπιστώθηκε ότι το 69% περιείχαν PFAS 18 διαφορετικών τύπων και, ειδικότερα:
- το 90% των χάρτινων
- το 80% των κατασκευασμένων από μπαμπού
- το 75% των πλαστικών
- το 40% των γυάλινων
ενώ τα καλαμάκια από ανοξείδωτο ατσάλι ήταν τα μοναδικά που δεν περιείχαν καθόλου PFAS. «Η παρουσία PFAS στα καλαμάκια από χαρτί και μπαμπού δείχνει ότι δεν είναι απαραίτητα βιοδιασπώμενα» σχολίασε ο υπεύθυνος για την αλληλογραφία συγγραφέας της μελέτης και περιβαλλοντολόγος στο Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας, Δρ Thimo Groffen.
Μεταξύ των PFAS με τη συχνότερη παρουσία, ήταν το υπερφθοροοκτανοϊκό οξύ (PFOA) -το οποίο έχει απαγορευτεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση– το τριφθοροξικό οξύ (TFA) και το τριφλικό (τριφθορομεθανοσουλφονικό) οξύ ή σουπεροξύ. Τα δύο τελευταία αποτελούν PFAS βραχείας αλύσου ιδιαιτέρως υδρόφιλα και άρα εξαιρετικά υδατοδιαλυτά, είναι πιθανό επομένως να διαφεύγουν από το καλαμάκι στο ποτό. Παρόλο που τα επίπεδα PFAS ήταν ελάχιστα και τα καλαμάκια δεν χρησιμοποιούνται σε τακτική βάση, οι χημικές ενώσεις που περιέχουν μπορούν να συσσωρευτούν συν τω χρόνω στον ανθρώπινο οργανισμό.
Η ερευνητική ομάδα από το Βέλγιο εξέφρασε επιφυλάξεις σχετικά με την προέλευση των PFAS, αν δηλαδή ήταν προσθήκη στα καλαμάκια για να είναι ανθεκτικά στο νερό ή αν τα τελευταία «μολύνθηκαν» κατά τη διάρκεια της παραγωγής. Επικρατέστερο εντούτοις σενάριο είναι να χρησιμοποιήθηκαν εσκεμμένα, δεδομένου ότι ανιχνεύθηκαν στα καλαμάκια όλων των εταιρείων.
Αναγκαίο κακό
«Ζούμε πρακτικά σε έναν χημικό κόσμο, επομένως η έκθεση σε χημικά είναι μια πραγματικότητα εδώ και πολλά χρόνια» σχολίασε σε τηλεοπτική εμφάνιση ο καθηγητής αναλυτικής Χημείας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), Νίκος Θωμαΐδης, αναφορικά με τα πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα.
Σύμφωνα με τον καθηγητή, τα νανοπλαστικά αυτά που «καταλήγουν στο πιάτο μας», έχουν επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία όσο και στο οικοσύστημα αλλά και ξεχωριστές ιδιότητες που καθιστούν δύσκολη την αντικατάστασή τους. Παρ’ όλα αυτά, δεν συντρέχει -ακόμα τουλάχιστον- λόγος πανικού ούτε και χρειάζεται να ριχθούν όλα τα καλαμάκια στην πυρά αφού, κατά τα λόγια του κ. Θωμαΐδη, «δεν είναι τόσο μεγάλη η επικινδυνότητα από τη χρήση τους για 10 λεπτά ή για 20 λεπτά».
Διαβάστε επίσης:
Αυτές οι επικίνδυνες ουσίες προφυλάσσουν την καρδιά των διαβητικών
Χημικές ουσίες ένοχες για κινητικά προβλήματα στα παιδιά
Οι επικίνδυνες ουσίες που απειλούν τους πνεύμονες των παιδιών
