Η ημικρανία είναι τόσο παλιά όσο και ο άνθρωπος, αφού υπάρχουν σαφείς περιγραφές της από τον Ιπποκράτη. Γι’ αυτό και ίσως έχουμε συμβιβαστεί με την ύπαρξή της στις ζωές μας, παραγνωρίζοντας συχνά τις αρνητικές επιπτώσεις στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ζωή των ασθενών.
Στην Ελλάδα, η ημικρανία αφορά σε περίπου 1,2 εκατομμύρια ενήλικες με τους περισσότερους εξ αυτών να έχουν διαγνωστεί με καθυστέρηση, περιφερόμενοι επί χρόνια από γιατρό σε γιατρό, μέχρι να καταλήξουν στον νευρολόγο.
Επί χρόνια δε η ίδια η ιατρική κοινότητα δεν είχε δώσει την απαραίτητη προσοχή στην ημικρανία, χαρακτηρίζοντας την απλά ως έναν «δυνατό πονοκέφαλο». Ωστόσο, η ημικρανία είναι πια μια επιστημονικά τεκμηριωμένη σοβαρή νευρολογική διαταραχή που αποτελεί τη 2η αιτία αναπηρίας, παγκοσμίως, λόγω της προσωπικής και κοινωνικής επιβάρυνσης που προκαλεί στον ασθενή.
«Η ημικρανία, όπως λέει και το όνομά της εκδηλώνεται με ισχυρό πονοκέφαλο συνήθως στο ένα μέρος του κρανίου και εμφανίζεται με διπλάσια συχνότητα στις γυναίκες, απ’ ότι στους άνδρες. Το συνηθέστερο λάθος που κάνει ο μέσος άνθρωπος είναι ότι νομίζει πως θα περάσει ο “ισχυρός πονοκέφαλος” από μόνος του. Αλλά δυστυχώς όταν η ημικρανία αφεθεί χωρίς συστηματική θεραπεία μπορεί να διαρκέσει για ημέρες και να καταστήσει τον ασθενή δυσλειτουργικό στην καθημερινότητά του, μη μπορώντας να διεκπεραιώσει απλά πράγματα, όπως το να πάει στην εργασία του ή να κάνει τις δουλειές του νοικοκυριού», εξηγεί μιλώντας στο ygeiamou.gr ο Andrej Fabjan, MD, PhD, Νευρολόγος στο Τμήμα Αγγειακής Νευρολογίας και Εντατικής Θεραπείας της Μονάδας Εγκεφαλικών Επεισοδίων του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Λιουμπλιάνα.
Ο Andrej Fabjan, MD, PhD, Νευρολόγος στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Λιουμπλιάνα
Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με οικονομικοτεχνική μελέτη, η συνολική οικονομική επιβάρυνση της ημικρανίας στην Ελλάδα για το 2017 εκτιμήθηκε σε περίπου μισό δισεκατομμύριο ευρώ, ενώ το 1/3 του συνολικού κόστους της ημικρανίας, δηλαδή 145 εκατομμύρια ευρώ, οφείλεται στην απώλεια παραγωγικότητας των ασθενών εξαιτίας μειωμένης απόδοσης στην εργασία τους. Το άμεσο ιατρικό κόστος (δηλαδή το κόστος της ιατρικής περίθαλψης και το κόστος της φαρμακευτικής αγωγής) ανέρχεται στα 302 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων το 74% αφορά κυρίως στις συχνές επισκέψεις των ασθενών σε γιατρούς, τακτικά εξωτερικά ιατρεία και Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών. Τέλος, υπογραμμίζεται ότι το 83% του άμεσου ιατρικού κόστους βαρύνει τον ίδιο τον ασθενή.
Ο Δρ. Fabjan παρουσιάζοντας τις νεότερες θεραπευτικές εξελίξεις στην αντιμετώπιση της ημικρανίας στο πλαίσιο του Τοπικού Προγράμματος Εκπαίδευσης στη Βιοτεχνολογία (Regional BioCamp), που διεξήχθη για ένατη συνεχή χρονιά στην πρωτεύουσα της Σλοβενίας, αναφέρθηκε στη λεγόμενη «προφυλακτική αγωγή» που έχουν πλέον στην θεραπευτική τους φαρέτρα οι νευρολόγοι.
«Εν αντιθέσει με τις θεραπευτικές πρακτικές του παρελθόντος που είχαν ως στόχο την καταστολή ενός επεισοδίου ημικρανίας, είτε στα αρχικά του στάδια, είτε κατά την οξεία φάση του, σήμερα με την καλύτερη γνώση του παθοφυσιολογικό μηχανισμό της ημικρανίας έχουμε στη διάθεσή μας τις λεγόμενες προφυλακτικές θεραπείες που στόχο έχουν να μειώσουν τη συχνότητα, τη σοβαρότητα και τη διάρκεια μιας κρίσης ημικρανίας. Απώτερος στόχος φυσικά της προφυλακτικής αγωγής είναι να αυξήσει την ανταπόκριση του ασθενή στην αγωγή για την οξεία ημικρανία και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του. Βέβαια, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η προφυλακτική θεραπεία της ημικρανίας δεν οδηγεί και στην ίαση καθώς οι περισσότεροι ασθενείς χρειάζεται να πάρουν φάρμακα για την διαχείριση μιας κρίσης», σημειώνει ο Δρ. Fabjan.
Και προσθέτει ότι, «η προφυλακτική θεραπεία δεν είναι πανάκεια για όλους τους πάσχοντες από ημικρανία. Αφορά ασθενείς που έχουν πάνω από τρία επεισόδια ανά μήνα ή τουλάχιστον οκτώ ημέρες με ημικρανία μηνιαίως, καθώς και όσους ενώ λαμβάνουν την σωστή αγωγή για την αντιμετώπιση του επεισοδίου εξακολουθούν να βιώνουν εξουθενωτικό πόνο ή έχουν αντενδείξεις σε φάρμακα που χορηγούνται στην οξεία φάση του επεισοδίου».
Προφυλακτική θεραπεία
Για την πρόληψη της ημικρανίας είναι διαθέσιμες αρκετές προφυλακτικές αγωγές και το μεγάλο «στοίχημα» των νευρολόγων είναι η επιλογή του κατάλληλου θεραπευτικού παράγοντα, συνεκτιμώντας την αποτελεσματικότητα, τις παρενέργειες, τις αντενδείξεις, το κόστος και φυσικά τη συμμόρφωση του ασθενή.
«Σε ότι αφορά τις προφυλακτικές θεραπείες έχουμε στη διάθεσή μας τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, β-αναστολείς, αναστολείς διαύλου ασβεστίου, αντιεπιληπτικά και ανταγωνιστές του CGRP. Η τελευταία αυτή θεραπευτική κατηγορία, είναι απόρροια της διαπίστωσης ότι, η ημικρανία είναι μια πολύ διαδεδομένη νευροαγγειακή διαταραχή που μπορεί να προκληθεί από την έγχυση του πεπτιδίου που σχετίζεται με το γονίδιο της καλσιτονίνης. Το CGRP, είναι ένα νευροπεπτίδιο που απελευθερώνεται από τα ενεργοποιημένα τρίδυμα αισθητηριακά νεύρα, προκαλεί διαστολή των ενδο-κρανιακών και εξω-κρανιακών αιμοφόρων αγγείων, ενώ διαμορφώνει κεντρικά και την αγγειακή φλεγμονή. Σε αυτό το πλαίσιο έχει ειπωθεί ότι, το CGRP παίζει σημαντικό ρόλο στην παθοφυσιολογία της ημικρανίας και ότι η εμπλοκή των υποδοχέων του μπορεί να εμποδίσει την εκδήλωση της ημικρανίας. Μάλιστα, ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων αλλά και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων έχουν εγκρίνει εδώ και έναν χρόνο περίπου, ένα μονοκλωνικό αντίσωμα, την ερενουμάμπη, που προλαμβάνει την ημικρανία μπλοκάροντας τον υποδοχέα του CGRP», εξηγεί ο ειδικός.
Σύμφωνα με τον Δρ. Andrej Fabjan τα αποτελέσματα των μέχρι τώρα δημοσιευμένων κλινικών μελετών τεκμηριώνουν ότι η ερενουμάμπη είναι αποτελεσματική σε ασθενείς με χρόνια ημικρανία τόσο λόγω του μηχανισμού δράσης του μονοκλωνικού αντισώματος αλλά και λόγω της υψηλής συμμόρφωσης των πασχόντων. «Κάνουν την υποδόρια έγχυση μια φορά τον μήνα και έπειτα οι ασθενείς είναι ελεύθεροι να συνεχίσουν τη ζωή τους χωρίς να ανησυχούν αν ξέχασαν να πάρουν κάποια δόση, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των από του στόματος χορηγούμενων θεραπευτικών σχημάτων. Αλλά κι εμείς οι γιατροί είμαστε βέβαιοι ότι ο ασθενής θα κάνει σωστά τη θεραπεία, αφού η ερενουμάμπη διατίθεται σε προ-γεμισμένη πένα, όπως αυτές της ινσουλίνης, κι έτσι δεν τίθεται ζήτημα υπό- ή υπέρ-δοσολογίας», λέει.
Και καταλήγει αναφέροντας ότι, «μελέτη του Γερμανικού Ινστιτούτου Για την Ποιότητα και την Αποδοτικότητα στη Φροντίδα Υγείας (IQWiG) που δημοσιοποιήθηκε νωρίτερα φέτος τεκμηριώνει ότι η ερενουμάμπη μπορεί να μειώσει το φορτίο της νόσου σε εκείνους τους ασθενείς που έχουν αποτύχει να αποκομίσουν οφέλη από άλλες προφυλακτικές θεραπείες. Στην έρευνα αξιολογήθηκαν δεδομένα από 193 ασθενείς που για 12 εβδομάδες έλαβαν υποδόρια ερενουμάμπη, μια φορά τον μήνα ή εικονική θεραπεία. Οι ασθενείς είχαν ημικρανία από τέσσερις έως 14 ημέρες τον μήνα (επεισοδιακή ημικρανία), ενώ οι πάσχοντες από χρόνια ημικρανία είχαν οξεία κεφαλαλγία τουλάχιστον 15 ημέρες κάθε μήνα. Εν τέλει, περισσότεροι ασθενείς που πήραν ερενουμάμπη, συγκριτικά με την ομάδα σύγκρισης, είχαν 50% ή και μεγαλύτερη μείωση στον αριθμό των ημερών με οξεία κεφαλαλγία. Το ίδιο ίσχυε και στην περίπτωση των επεισοδίων ημικρανίας».
