Φανταστείτε ένα τυπικό πρωινό: Μπαίνετε στο μετρό για να πάτε στη δουλειά. Τι βλέπετε γύρω σας; Πιθανότατα ανθρώπους σκυμμένους πάνω από τις οθόνες των κινητών τους, με τα ακουστικά στα αυτιά, χωρίς καμία διάθεση να αλληλεπιδράσουν. Κι ενώ αυτή η συμπεριφορά μπορεί να φαίνεται ακίνδυνη, αντανακλά μια βαθύτερη αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο συνυπάρχουμε και αλληλεπιδρούμε, επισημαίνει η δρ. Linda R. Tropp, Καθηγήτρια Κοινωνικής Ψυχολογίας στο UMass Amherst, σε άρθρο της στο The Conversation. «Δεν είναι απλώς θέμα ευκολίας – είναι μια χαμένη ευκαιρία για ουσιαστική κοινωνική σύνδεση», υπογραμμίζει.
Ένας λόγος γι’ αυτή την αυξανόμενη αποσύνδεση είναι η λεγόμενη «οικονομία της προσοχής». Βομβαρδιζόμαστε διαρκώς με πληροφορίες, δίνοντας προτεραιότητα στο ψηφιακό περιεχόμενο και αγνοώντας συχνά τους ανθρώπους γύρω μας. Πολλές φορές, μάλιστα, οι αλληλεπιδράσεις με τους άλλους καταλήγουν να αντιμετωπίζονται ως συναλλαγές, που δυνητικά ικανοποιούν συγκεκριμένες ανάγκες και συμφέροντα και όχι ως ευκαιρίες για κοινωνική σύνδεση και οικοδόμηση κοινωνικών σχέσεων.
Η ειδικός επισημαίνει ένα φαινόμενο: Υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες απ’ όσες θα μπορούσε ποτέ κανείς ρεαλιστικά να προσλάβει. Η προσοχή των ανθρώπων, ωστόσο, είναι πεπερασμένη και επιλεκτική, γι’ αυτό και τείνουν να εστιάζουν σ’ εκείνα που φαίνονται πιο κρίσιμα για τη ζωή τους, ενώ ταυτόχρονα αγνοούν πληροφορίες που δε τους αφορούν τόσο.
Το κρυφό κόστος της αποσύνδεσης
Η δρ. Tropp θυμίζει, ωστόσο, ότι οι άνθρωποι είναι εγγενώς κοινωνικά πλάσματα. Επιδιώκουν τη σύνδεση, γι’ αυτό ακόμη και οι σύντομες αλληλεπιδράσεις με αγνώστους μπορούν να ανεβάσουν τη διάθεσή τους. Κι όμως, σε μια εποχή συνεχούς ψηφιακής συνδεσιμότητας, αισθάνονται πιο απομονωμένοι από ποτέ. Η μοναξιά έχει φτάσει σε επίπεδα επιδημίας, ενώ η εμπιστοσύνη μεταξύ των ανθρώπων βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο.
Τι μπορεί να γίνει;
Σύμφωνα με την ψυχολόγο, μικρές χειρονομίες όπως η οπτική επαφή ή ένα χαμόγελο, ακόμη και προς έναν άγνωστο, μπορούν να ενισχύσουν τα αισθήματα σύνδεσης. Όταν αυτά απουσιάζουν, οι άνθρωποι αισθάνονται ότι δεν έχουν σημασία ή ότι δεν αξίζουν την προσοχή των άλλων. Η ίδια προτρέπει τους ανθρώπους να ανακατευθύνουν ένα μέρος της προσοχής προς τους ανθρώπους γύρω τους και να δαπανήσουν χρόνο και ενέργεια ώστε να περιηγηθούν στον κοινωνικό κόσμο.
«Η ψυχολογική γενναιοδωρία δεν απαιτεί μεγάλες χειρονομίες. Πιθανώς, όμως, θα χρειαστεί λίγη περισσότερη προσπάθεια από την ελάχιστη που συνήθως καταβάλλουμε σήμερα και περιλαμβάνει τη μετάβαση από την απλή συναλλαγή στην πιο ουσιαστική αλληλεπίδραση με τους άλλους», επισημαίνει.
Μερικοί τρόποι για να εξασκήσετε την ψυχολογική γενναιοδωρία στην καθημερινότητά σας:
- Αφήστε το κινητό. Όταν είστε έξω και αλληλεπιδράτε με άλλους, βάλτε το τηλέφωνό σας σε λειτουργία πτήσης ή στη σίγαση. Δώστε προσοχή στους ανθρώπους γύρω σας – ίσως παρατηρήσετε πράγματα που συνήθως σας διαφεύγουν.
- Ναι σ’ ένα βλέμμα ή μια κουβέντα. Όπως σημειώνει ο ιστορικός Timothy Snyder, αυτές οι απλές πράξεις είναι κάτι περισσότερο από ευγενικές – είναι θεμελιώδεις για μια υγιή κοινωνία.
- Χαμογελάστε και χαιρετήστε τους ξένους. Ένα απλό «γεια» ή ένα νεύμα μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη δημιουργία μιας αίσθησης κοινότητας.
- Η κοινωνική σύνδεση αξίζει την προσπάθεια
Κάποιοι μπορεί να αμφισβητήσουν το ότι τα οφέλη αυτών των προσπαθειών αξίζουν την ψυχική ενέργεια που απαιτούν. «Οι σκεπτικιστές μπορεί να νομίζουν ότι αυτές οι συμπεριφορές είναι ασήμαντες. Ωστόσο, κάθε μικρή πράξη απαιτεί σκοπιμότητα και παρουσία – όπως η δημιουργία κάθε νέας συνήθειας», επισημαίνει η δρ. Tropp.
Η έρευνα και η εμπειρία δείχνουν ότι το κέρδος, τόσο σε ατομικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο, είναι σημαντικό. Δίνοντας προσοχή στις καθημερινές μας κοινωνικές συναναστροφές, ενισχύουμε τη δική μας ευημερία και συμβάλλουμε στην υγεία των κοινοτήτων μας, σύμφωνα με την δρ. Tropp.
Σε μια εποχή που η αποσύνδεση είναι πιο εύκολη από ποτέ, η ψυχολογική γενναιοδωρία προσφέρει μια απλή, αλλά ισχυρή θεραπεία. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα βρεθείτε σε δημόσιο χώρο, σηκώστε το βλέμμα σας, χαμογελάστε στους γύρω σας και ξεκινήστε μια σύντομη συζήτηση. Αυτές οι μικρές πράξεις μπορεί απλώς να φτιάξουν τη μέρα κάποιου – και να ενισχύσουν τον κοινωνικό ιστό από τον οποίο όλοι εξαρτόμαστε.
Διαβάστε επίσης
Μοναξιά: Ποια χώρα κρατά τα πρωτεία – Τι ισχύει για την Ελλάδα
Ευτυχία: Το σημαντικότερο βήμα για να την κατακτήσετε μετά τα 60 – Μία ψυχίατρος δείχνει τον τρόπο
Μοναξιά στη σχέση: Η ψυχολόγος μιλάει για μια κατάσταση που πολλοί βιώνουν, αλλά λίγοι παραδέχονται
