Η πρόληψη και -κατ’ επέκταση -η αποτελεσματική αντιμετώπιση του καρκίνου παραμένουν στο επίκεντρο της επιστημονικής έρευνας, με τους ερευνητές να αναζητούν διαρκώς νέα αλλά και επαναξιολογημένα «όπλα» στη μάχη κατά της νόσου. Ανάμεσα στις υποσχόμενες στρατηγικές συγκαταλέγεται η ανοσοθεραπεία, η οποία έχει ήδη αλλάξει το τοπίο στη θεραπεία πολλών μορφών καρκίνου. Ωστόσο, η προσέγγιση αυτή δεν είναι εξίσου αποτελεσματική σε όλους τους τύπους όγκων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα να αποτελεί ο καρκίνος των ωοθηκών.
Σε αυτό το πεδίο, ερευνητές του MIT παρουσίασαν μια καινοτόμο τεχνολογία: νανοσωματίδια ικανά να μεταφέρουν την ιντερλευκίνη-12 (IL-12) -ένα μόριο που ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα –απευθείας στους όγκους. Όταν αυτά συνδυάζονται με υπάρχουσες ανοσοθεραπείες, η IL-12 «ενισχύει» την άμυνα του οργανισμού, ωθώντας τα ανοσοκύτταρα να επιτεθούν στα καρκινικά.
Η νέα αυτή συνδυαστική στρατηγική, η οποία δημοσιεύθηκε στο Nature Materials, απέδωσε ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε πειραματικά μοντέλα ποντικιών με καρκίνο των ωοθηκών: οι μεταστατικοί όγκοι εξαλείφθηκαν σε ποσοστό άνω του 80%, ενώ -όταν οι ερευνητές επανεισήγαγαν καρκινικά κύτταρα μετά από μήνες (προσομοίωση υποτροπής) -το ανοσοποιητικό σύστημα των ζώων τα αναγνώρισε και τα κατέστρεψε εκ νέου.
«Το ελπιδοφόρο στοιχείο είναι η δυνατότητα στοχευμένης παράδοσης της IL-12 απευθείας στον όγκο», εξήγησε η Δρ. Paula Hammond, καθηγήτρια του MIT, αντιπρύτανης και μέλος του Ινστιτούτου Καρκίνου Koch, συν-συγγραφέας της μελέτης. «Με τον τρόπο που έχει σχεδιαστεί το νανοϋλικό, η IL-12 προσκολλάται στις επιφάνειες των καρκινικών κυττάρων, “ξεγελώντας” ουσιαστικά τον καρκίνο, ώστε να ενεργοποιήσει τα ανοσοκύτταρα εναντίον του».
Η σημασία της ελεγχόμενης απελευθέρωσης
Η IL-12 αποτελεί ένα ισχυρό ανοσοδιεγερτικό μόριο, ικανό να ενισχύσει τη δράση των Τ-κυττάρων και άλλων κυττάρων του ανοσοποιητικού. Ωστόσο, η χορήγησή της σε υψηλές δόσεις μπορεί να προκαλέσει σοβαρές παρενέργειες, καθώς οδηγεί σε υπερβολική φλεγμονώδη απόκριση -με συμπτώματα όπως πυρετό, κόπωση, γαστρεντερικές διαταραχές ή ακόμη και ηπατοτοξικότητα. Για τον λόγο αυτό, η ελεγχόμενη απελευθέρωσή της είναι καθοριστικής σημασίας.
Ήδη από το 2022, η ομάδα του MIT είχε αναπτύξει νανοσωματίδια που μετέφεραν την IL-12 απευθείας στα καρκινικά κύτταρα, επιτρέποντας τη χρήση υψηλότερων δόσεων χωρίς τις επιπλοκές της συστηματικής έγχυσης. Εκείνη η πρώτη γενιά, όμως, απελευθέρωνε το φορτίο απότομα, γεγονός που περιόριζε τη διάρκεια και την ένταση της ανοσολογικής απόκρισης.
Στη νέα μελέτη, οι ερευνητές βελτίωσαν τη δομή των νανοσωματιδίων, ώστε η IL-12 να απελευθερώνεται σταδιακά, για περίπου μία εβδομάδα. «Με την τρέχουσα τεχνολογία πετυχαίνουμε πιο ελεγχόμενο ρυθμό απελευθέρωσης και, κατ’ επέκταση, μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα», σημείωσε ο Δρ. Ivan Pires, επικεφαλής της μελέτης και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Brigham and Women’s Hospital.
Τι έδειξαν οι δοκιμές
Οι δοκιμές έδειξαν ότι τα νέα νανοσωματίδια με IL-12 μπορούν να «στρατολογήσουν» και να ενεργοποιήσουν τα Τ κύτταρα στον χώρο του όγκου. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μεταστατικά μοντέλα καρκίνου, με όγκους όχι μόνο στις ωοθήκες αλλά και σε άλλα σημεία της κοιλιακής κοιλότητας όπως το ήπαρ, το πάγκρεας, το έντερο, ακόμη και τους πνεύμονες.
Όταν τα νανοσωματίδια χορηγήθηκαν μόνα τους, εξάλειψαν τους όγκους σε περίπου 30% των ποντικιών, ενισχύοντας παράλληλα τη συγκέντρωση των Τ κυττάρων γύρω από τον όγκο. Όταν, όμως, συνδυάστηκαν με ανοσοθεραπεία, το αποτέλεσμα ήταν αισθητά καλύτερο: πάνω από 80% των ποντικιών θεραπεύτηκαν πλήρως, ακόμη και σε ανθεκτικά μοντέλα καρκίνου των ωοθηκών.
Πέντε μήνες αργότερα, οι ερευνητές επανέγχυσαν καρκινικά κύτταρα στα ίδια ποντίκια. Το ανοσοποιητικό τους σύστημα αντέδρασε αμέσως, καταστρέφοντάς τα. «Δεν παρατηρούμε εκ νέου σχηματισμό όγκων στο ίδιο ποντίκι -ένδειξη ότι έχει αναπτυχθεί ανοσολογική μνήμη», ανέφερε ο Δρ. Pires.
Συμπέρασμα
Επί του παρόντος, οι ασθενείς με καρκίνο των ωοθηκών αντιμετωπίζονται κυρίως με χειρουργική επέμβαση και χημειοθεραπεία. Αν και οι μέθοδοι αυτές είναι συχνά αποτελεσματικές στην αρχή, τα εναπομείναντα καρκινικά κύτταρα μπορούν να προκαλέσουν υποτροπή. Η δημιουργία ανοσολογικής μνήμης, όπως έδειξε η μελέτη, θα μπορούσε να αποτελέσει καθοριστικό βήμα για την πρόληψη αυτής της επανεμφάνισης.
Οι ερευνητές εργάζονται ήδη πάνω σε μια νέα μέθοδο παραγωγής, η οποία θα επιτρέψει τη μαζική κατασκευή των νανοσωματιδίων IL-12, ανοίγοντας τον δρόμο για μελλοντικές κλινικές εφαρμογές σε ανθρώπους.
Διαβάστε επίσης
Το πασίγνωστο χάπι που μειώνει έως και 43% τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών
Ανοσοθεραπεία μετρά όφελος επιβίωσης σε ανθεκτικό καρκίνο των ωοθηκών
