Γράφει η κυρία Βασιλική Ζήνα, Αιματολόγος-Συντονίστρια Διευθύντρια Αιματολογικής Κλινικής ΓΝΑ «Γ. Γεννηματάς»

Το λέμφωμα είναι μία από τις πιο συχνές αιματολογικές κακοήθειες, που μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία και συχνά δίνει ύπουλα συμπτώματα. Η ιατρική πρόοδος όμως αλλάζει τα δεδομένα: από τις στοχευμένες θεραπείες μέχρι τις επαναστατικές κυτταρικές θεραπείες CAR-T, οι ασθενείς έχουν σήμερα περισσότερες επιλογές και ελπίδα από ποτέ. Στην Ελλάδα, τα πρώτα βήματα έχουν ήδη γίνει, με προοπτικές για ακόμη μεγαλύτερη πρόσβαση και καλύτερη ποιότητα ζωής για όλους τους ασθενείς.

Ο καρκίνος  του λεμφικού συστήματος – ενός δικτύου λεμφαδένων, αγγείων και οργάνων που αποτελεί βασικό «στρατόπεδο» του ανοσοποιητικού μας συστήματος – αναπτύσσεται όταν τα λεμφοκύτταρα, δηλαδή κύτταρα του ανοσοποιητικού, αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα. Διακρίνεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: λέμφωμα Hodgkin και μη-Hodgkin λεμφώματα, με περισσότερες από 60 διαφορετικές υποκατηγορίες.

Παγκοσμίως, υπολογίζεται ότι περισσότερα από 600.000 νέα περιστατικά διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο, ενώ στην Ευρώπη τα μη-Hodgkin λεμφώματα αντιπροσωπεύουν περίπου το 4% όλων των καρκίνων.

Η νόσος δεν κάνει διακρίσεις:

  • Μπορεί να εμφανιστεί σε παιδιά, σε νεαρούς ενήλικες, αλλά και σε ηλικιωμένους.
  • Κάποιες μορφές είναι πιο συχνές στους νέους, ενώ άλλες εκδηλώνονται κυρίως σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ύπουλα και μη ειδικά: διογκωμένοι λεμφαδένες που δεν υποχωρούν, ανεξήγητος πυρετός, έντονες νυχτερινές εφιδρώσεις, απώλεια βάρους και παρατεταμένο αίσθημα κακουχίας- κόπωσης, κνησμός, εξάνθημα, συμπτώματα πίεσης διαφόρων οργάνων. Η έγκαιρη αναγνώριση αυτών των ενδείξεων και η άμεση ιατρική εκτίμηση αποτελούν καθοριστικά βήματα για τη διάγνωση.

Εξελίξεις στη διάγνωση και θεραπεία

Η πρόοδος στην ιατρική επιστήμη τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα λεμφώματα. Στη διάγνωση, η ανάπτυξη μοριακών και γενετικών τεχνικών δίνει στους γιατρούς τη δυνατότητα να καθορίζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τον τύπο του λεμφώματος και να προβλέπουν την ανταπόκριση στη θεραπεία. Στην καθημερινή πράξη αυτό μεταφράζεται σε εξατομικευμένη ιατρική: κάθε ασθενής λαμβάνει θεραπεία προσαρμοσμένη στο βιολογικό προφίλ της νόσου του.

Στο πεδίο της θεραπείας, οι κλασικές επιλογές – χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία – παραμένουν βασικές, αλλά πλέον συνδυάζονται με στοχευμένα φάρμακα, που επιδρούν σε συγκεκριμένα μόρια των καρκινικών κυττάρων, και ανοσοθεραπείες, που ενεργοποιούν το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα. Στην Ελλάδα, πολλά από τα φάρμακα που έχουν εγκριθεί διεθνώς είναι ήδη διαθέσιμα, ενώ τα μεγάλα νοσοκομεία της χώρας συμμετέχουν σε διεθνείς κλινικές μελέτες, δίνοντας τη δυνατότητα σε ασθενείς να έχουν πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες.

Η επανάσταση των κυτταρικών θεραπειών

Το μεγαλύτερο βήμα προόδου των τελευταίων ετών είναι αναμφίβολα οι κυτταρικές θεραπείες, και ειδικότερα η τεχνολογία των CAR-T λεμφοκυττάρων. Πρόκειται για μια εξατομικευμένη θεραπεία αιχμής: τα Τ-κύτταρα του ασθενούς λαμβάνονται από το αίμα του, τροποποιούνται γενετικά στο εργαστήριο ώστε να αποκτήσουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν τα καρκινικά κύτταρα, και στη συνέχεια επανεισάγονται στον οργανισμό. Εκεί λειτουργούν σαν «καθοδηγημένοι στρατιώτες», που στοχεύουν και καταστρέφουν το λέμφωμα.

Στην Ελλάδα, οι θεραπείες αυτές εφαρμόζονται ήδη στα εξής κέντρα αναφοράς:

  • Αιματολογική Κλινική Νοσοκομείου «Γ. Παπανικολάου» Θεσσαλονίκης
  • Αιματολογική Κλινική Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός»
  • Νοσοκομείο «Αττικόν»
  • Νοσοκομείο «Λαϊκό»
  • Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών
  • Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ηρακλείου
  • Επίσης τη διαδικασία πιστοποίησης έχει ολοκληρώσει και ο Άγιος Σάββας και υπό διαδικασία πιστοποίησης βρίσκονται το Νοσοκομείο « Μεταξά» στον Πειραιά και τα ιδιωτικά νοσοκομεία Ερρίκος Ντυνάν, Υγεία και Ιατρικό κέντρο Αθήνας. Παράλληλα, το Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Γ. Γεννηματάς» φιλοδοξεί στο προσεχές μέλλον να ενισχύσει το δίκτυο των ελληνικών κέντρων που προσφέρουν αυτήν την πρωτοποριακή μέθοδο.

Οι διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι σε ασθενείς με υποτροπιάζοντα ή ανθεκτικά λεμφώματα – που δεν ανταποκρίνονται στις κλασικές θεραπείες – τα CAR-T μπορούν να οδηγήσουν σε υψηλά ποσοστά ύφεσης, συχνά με μακροχρόνια διάρκεια. Αυτό σημαίνει όχι μόνο περισσότερα χρόνια ζωής, αλλά και σημαντική βελτίωση στην ποιότητα ζωής, καθώς πολλοί ασθενείς καταφέρνουν να επιστρέψουν στις καθημερινές τους δραστηριότητες.

Η εικόνα στην Ελλάδα

Η Ελλάδα βρίσκεται ήδη στην τροχιά αυτής της επανάστασης. Τα πρώτα περιστατικά θεραπεύτηκαν με CAR-T σε εξειδικευμένα κέντρα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, με αποτελέσματα που συμβαδίζουν με τα διεθνή δεδομένα. Ο αριθμός των ασθενών που έχουν υποβληθεί σε αυτήν την πρωτοποριακή θεραπεία αυξάνεται, ενώ το σύστημα υγείας προσαρμόζεται στις αυξημένες απαιτήσεις σε υποδομές, εξοπλισμό και προσωπικό.

Παρόλα αυτά, η ισότιμη πρόσβαση παραμένει ζητούμενο. Οι ασθενείς από την περιφέρεια συχνά χρειάζεται να μετακινηθούν σε μεγάλα αστικά κέντρα, κάτι που συνεπάγεται οικονομικό και ψυχολογικό κόστος. Είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν περισσότερα εξειδικευμένα κέντρα σε όλη τη χώρα και να δημιουργηθούν δίκτυα συνεργασίας, ώστε κάθε ασθενής να έχει την ίδια ευκαιρία στη ζωή, ανεξάρτητα από τον τόπο κατοικίας του.

Ο ρόλος του ασθενούς και της οικογένειας

Η ενημέρωση και η ενεργή συμμετοχή του ασθενούς στη λήψη αποφάσεων είναι ζωτικής σημασίας. Ο θεράπων Aιματολόγος είναι εκείνος που θα εκτιμήσει αν πληρούνται τα κριτήρια για μια καινοτόμο θεραπεία, αλλά η οικογένεια και το περιβάλλον παίζουν καθοριστικό ρόλο στην υποστήριξη. Παράγοντες όπως η γενική υγεία, οι προηγούμενες θεραπείες, ακόμη και η ψυχολογική αντοχή, επηρεάζουν την επιλογή και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται σύλλογοι ασθενών που παρέχουν ενημέρωση, ψυχολογική υποστήριξη και διασύνδεση με γιατρούς και κέντρα αναφοράς. Ο ρόλος τους είναι ανεκτίμητος, καθώς γεφυρώνουν το χάσμα ανάμεσα στον ασθενή και το σύστημα Yγείας.

Προκλήσεις και προοπτικές

Για να μπορέσει η χώρα μας να υποστηρίξει την ευρεία εφαρμογή των κυτταρικών θεραπειών, χρειάζονται συντονισμένες ενέργειες:

  • Δημιουργία περισσότερων εξειδικευμένων κέντρων με πιστοποιημένες μονάδες
  • Εκπαίδευση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού στις νέες τεχνικές
  • Ανάπτυξη μητρώων ασθενών και βάσεων δεδομένων για την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων
  • Εξασφάλιση βιώσιμης χρηματοδότησης από το κράτος και τα ασφαλιστικά ταμεία, ώστε να μην αποτελεί εμπόδιο το υψηλό κόστος των θεραπειών

Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι οι χώρες που επένδυσαν νωρίς σε αυτές τις τεχνολογίες έχουν ήδη καταφέρει να σώσουν χιλιάδες ζωές. Η Ελλάδα οφείλει να ακολουθήσει αυτό το παράδειγμα, αξιοποιώντας τη γνώση, την τεχνογνωσία και τη συνεργασία με διεθνή κέντρα αριστείας.

Ο ρόλος της εκπαίδευσης και της συνεργασίας

Η εκπαίδευση των γιατρών είναι συνεχής διαδικασία. Τα λεμφώματα είναι πολύπλοκα νοσήματα και η θεραπευτική τους αντιμετώπιση απαιτεί διεπιστημονικές ομάδες: αιματολόγους, παθολογοανατόμους, ακτινολόγους, ψυχολόγους. Η συνεργασία αυτή είναι που εξασφαλίζει την καλύτερη φροντίδα.

Παράλληλα, η ενημέρωση των ασθενών μέσα από εκστρατείες ευαισθητοποίησης και η συμμετοχή σε διεθνείς κλινικές μελέτες είναι κομβικής σημασίας. Με αυτόν τον τρόπο η χώρα μας δεν ακολουθεί απλώς τις εξελίξεις, αλλά συμβάλλει ενεργά στη διαμόρφωσή τους.

Η Παγκόσμια Ημέρα Λεμφώματος δεν είναι απλώς μια ημερομηνία στο ημερολόγιο. Είναι μια αφορμή να μιλήσουμε ανοιχτά για μια νόσο που αγγίζει χιλιάδες ανθρώπους, να στηρίξουμε τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, και να διεκδικήσουμε ένα σύστημα Υγείας που θα προσφέρει σε όλους πρόσβαση στις πιο σύγχρονες θεραπείες. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η μάχη με το λέμφωμα δίνεται με ισχυρά όπλα και η ελπίδα για νίκη είναι πιο κοντά.

Διαβάστε επίσης 

Λεμφώματα Non-Hodgkin: Οι νέες προοπτικές από τις συνδυαστικές θεραπείες

Gilead Sciences: Εκστρατεία ενημέρωσης για το Λέμφωμα «Light It Green»

Λέμφωμα: 5 προδιαθεσικοί παράγοντες – Οι διαθέσιμες θεραπείες