Τι σημαίνει ο όρος μέλος – φάντασμα που όλοι έχουμε ακούσει κατά καιρούς; Πρόκειται για την αίσθηση – συχνα επώδυνη – που εξακολουθεί να έχει ένας άνθρωπος που έχει υποστεί ακρωτηριασμό, του «χαμένου» μέλους του σώματός του, π.χ. του χεριού, του ποδιού.
Μέχρι πρότινος οι επιστήμονες πίστευαν ότι όταν ακρωτηριάζεται ένα μέλος του σώματος, τότε αναδιοργανώνεται πλήρως ο λεπτομερής εσωτερικός χάρτης του σώματος που εδράζεται στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Πίστευαν δηλαδή ότι τη θέση του «χαμένου» χεριού λόγου χάρη, αναλαμβάνει και ελέγχει μια άλλη περιοχή του σώματος.
Φαίνεται όμως ότι η πεποίθηση αυτή των επιστημόνων είναι λανθασμένη, με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Nature Neuroscience να καταλήγει στην αντίθετη διαπίστωση.
Σύμφωνα με τους ερευνητές Malgorzata Szymanska Υποψήφια διδάκτορα, Επιστήμης του Εγκεφάλου, στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και Hunter Schone
Μεταδιδακτορικό ερευνητή στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ όπως περιγράφουν σε άρθρο τους στο The Conversation μετά από έναν ακρωτηριασμό, ο χάρτης του εγκεφάλου δεν αναδιοργανώνεται, αλλά παραμένει κυριολεκτικά ανέπαφος.
Οι ερευνητές πειραματίστηκαν με τρεις ασθενείς που υποβλήθηκαν σε ακρωτηριασμό του χεριού, ως μέρος θεραπείας για την αντιμετώπιση σοβαρών κινδύνων υγείας, και διαπίστωσαν, σε επαναλαμβανόμενες μαγνητικές τομογραφίες που πραγματοποιήθηκαν ακόμη και μετά από πέντε χρόνια, ότι ο «χάρτης του χαμενου χεριού» του εγκεφάλου τους παρέμενε εντυπωσιακά άθικτος.
Photo: Shutterstock
Η επώδυνη αίσθηση του χαμένου μέλους
Επιπλέον οι αισθήσεις των ασθενών για το μέλος – φάντασμα δεν είναι αδιάφορες, αλλά μάλλον ενοχλητικές και περιγράφονται ως αίσθημα καύσου, φαγούρα ή πόνος σαν μαχαιριά. Πρόκειται για τον λεγόμενο πόνο- φάντασμα (phantom limb) που αφορά τα μέλη – φάντασμα του σώματος.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η εσφαλμενη γνώση για την πλαστικότητα του εγκεφαλικού χάρτη μετά από ακρωτηριασμό ήταν ο λόγος που οδηγεί σε μειωμένη επιτυχία τις μεθόδους αποκατάστασης που χρησιμοποιούνται σε σύγκριση με μεθόδους placebo.
Για χρόνια, η κυρίαρχη εξήγηση για αυτές τις οδυνηρές αισθήσεις βασιζόνταν στην ιδέα ότι ο χάρτης του σώματος στον εγκέφαλο έχει αναδιοργανωθεί. Με τη σειρά της, αυτή η θεωρία ενέπνευσε θεραπείες όπως η θεραπεία με καθρέφτη, η εκπαίδευση με εικονική πραγματικότητα ή οι ασκήσεις αισθητηριακής διάκρισης, οι οποίες στοχεύουν όλες στην αποκατάσταση των υποτιθέμενων κατεστραμμένων χαρτών.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι ενοχλητικές αισθήσεις από τα μέλη-φαντάσματα προέρχονται μάλλον από τον τραυματισμό των νεύρων κατά την διαδικασία του ακρωτηριασμού. Εκτιμούν δε ότι οι νέες και εξελιγμένες χειρουργικές τεχνικές θα διασφαλίσουν τη διατήρηση της νευρικής σηματοδότησης και τη διατήρηση σταθερών συνδέσεων με τον εγκέφαλο.
Το συμπέρασμα
Οι ερευνητές καταλήγουν ότι τα ευρήματά τους θα συμβάλλουν στην βελτίωση των προσθετικών άκρων και διεπαφών εγκεφάλου-υπολογιστή. Με τις νέες τεχνολογίες οι επεμβατικές διεπαφές εγκεφάλου-υπολογιστή επόμενης γενιάς θα μπορούν να συνδεθούν απευθείας με τον άθικτο χάρτη του ακρωτηριασμένου μέλους, επιτρέποντας στους ασθενείς ακόμη και να αισθανθούν το μέλος που τους λείπει.
Αυτές οι τεχνολογίες βρίσκονται σε φάση ανάπτυξης και θα μπορούσαν, κάποια μέρα, να συμβάλλουν στον καλύτερο έλεγχο ενός προσθετικού άκρου, χρησιμοποιώντας τον διατηρημένο χάρτη του σώματος.
Το συμπέρασμα των ερευνητών είναι ότι το μέλος του σώματος που λείπει, συνεχίζει να «υπάρχει» στον εγκέφαλο, μερικές φορές ως πηγή δυσφορίας, αλλά και ως κινητήριος μοχλός για μελλοντικές τεχνολογίες προς όφελος του ασθενούς.
Διαβάστε επίσης
Διαβητικό πόδι: Τρεις ειδικοί μιλούν για τη σημασία της πρόληψης και του τακτικού ελέγχου
Διαβητικό πόδι: 7 ανησυχητικά σημάδια – Πως να αποφύγετε τον ακρωτηριασμό
