Ο προστάτης είναι ένας αδένας ο οποίος βρίσκεται κάτω από την ουροδόχο κύστη στον άνδρα. Περιβάλλει το πρώτο τμήμα της ανδρικής ουρήθρας και μέσα από αυτή διέρχονται τα ούρα καθώς βγαίνουν από την ουροδόχο κύστη προχωρώντας προς την υπόλοιπη ουρήθρα που βρίσκεται στο πέος. Η θέση του είναι κομβική γιατί πέρα από τα ούρα που διασχίζουν τον προστάτη μέσω της προστατικής ουρήθρας, από τον προστάτη διέρχονται και οι αναπαραγωγικές εκκρίσεις του άνδρα, δηλαδή το σπέρμα. Αυτό επιτυγχάνεται γιατί υπάρχουν πόροι που διασχίζουν τον προστάτη μεταφέροντας τα σπερματοζωάρια από τους όρχεις αλλά και πόροι που μεταφέρουν το υγρό του σπέρματος που προέρχεται από τις σπερματοδόχες κύστεις, οι οποίες βρίσκονται πίσω από τον προστάτη. Επίσης ο προστάτης παράγει δικές του εκκρίσεις που επηρεάζουν την ποιότητα και κατ’ επέκταση και τη γονιμότητα του σπέρματος, οι οποίες εκκρίσεις μεταφέρονται με άλλο σύστημα πόρων.
Ολοι αυτοί οι πόροι καταλήγουν στην προστατική ουρήθρα, καθιστώντας έτσι τον προστάτη ένα «σταυροδρόμι» όπου συναντιούνται οι οδοί του ουροποιητικού αλλά και του γεννητικού συστήματος και για τον λόγο αυτό η κατάσταση της υγείας του επηρεάζει τόσο την ούρηση όσο και τις αναπαραγωγικές ικανότητες του άνδρα. Η ούρηση επηρεάζεται γιατί ο προστάτης λόγω θέσης μπορεί να φράζει τη δίοδο των ούρων κι έτσι η επίδρασή του στην ούρηση είναι κυρίως αποφρακτική. Στο γεννητικό σύστημα η επίδρασή του μπορεί να είναι επίσης αποφρακτική, να φράζει και να εμποδίζει δηλαδή τη δίοδο του σπέρματος, αλλά επίσης μέσω μεταβολής της ποιότητας των παραγόμενων από αυτόν εκκρίσεων να αλλάζει την ποιότητα του σπέρματος επηρεάζοντας έτσι τη γονιμότητα του άνδρα.
Τα προβλήματα του προστάτη
Κατά τη διάρκεια της ζωής του άνδρα κυρίως τρία προβλήματα μπορεί να εμφανίσει ο προστάτης: προστατίτιδα, καλοήθη υπερπλασία και καρκίνο.
Η προστατίτιδα είναι φλεγμονή του προστάτη και κυρίως οφείλεται σε μικρόβια, αν και συχνά υπάρχουν οι λεγόμενες «μη μικροβιακές» προστατίτιδες οι οποίες οφείλονται σε άλλα αίτια, έχουν όμως τα ίδια συμπτώματα, όπως καύσο κατά την ούρηση, συχνουρία, πόνο στο περίνεο ή στο πέος, αιματουρία, αιμοσπερμία και άλλα. Πέρα από τα προβλήματα ούρησης μεταβάλλονται και οι εκκρίσεις του προστάτη και γίνονται επιζήμιες για το σπέρμα και τα σπερματοζωάρια προκαλώντας υπογονιμότητα στον άνδρα. Η παρατεταμένη εμφάνιση της ή οι συχνές υποτροπές οδηγούν σε χρόνια προστατίτιδα. Αυτό είναι μια προβληματική κατάσταση για τον άνδρα, ενίοτε δύσκολα ανταποκρινόμενη σε θεραπεία. Η αντιμετώπιση της γίνεται με κατάλληλα αντιβιοτικά και με άλλα φάρμακα που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση της φλεγμονής του προστατικού ιστού.
Η καλοήθης υπερπλασία είναι η κατάσταση κατά την οποία ο προστάτης αυξάνεται σε μέγεθος και φράζει τη δίοδο των ούρων. Ο ασθενής εμφανίζει διάφορα συμπτώματα, όπως δυσχέρεια στην ούρηση, συχνουρία, επιτακτικότητα, νυκτουρία σε ποικίλο βαθμό. Τελικά αυτό που συμβαίνει είναι η καταπόνηση της ουροδόχου κύστης και η εξάντλησή της που αν δεν αντιμετωπιστεί κινδυνεύει ο ασθενής να μείνει με μόνιμο καθετήρα. Η αντιμετώπισή της είναι φαρμακευτική αλλά και χειρουργική. Οι χειρουργικές τεχνικές πλέον είναι πολλές και γίνονται δια της ουρήθρας (διουρηθρικά). Οι πιο διαδεδομένες είναι η Turis, η Holep και το Rezum. Πραγματοποιούνται με διπολική διαθερμία, με laser και με ατμό αντίστοιχα. Οι δύο πρώτες ουσιαστικά αφαιρούν προστατικό ιστό από το εσωτερικό του προστάτη διευρύνοντας έτσι την προστατική ουρήθρα. Είναι σχεδόν ανώδυνες και ο ασθενής εξέρχεται την επόμενη ημέρα. Το Rezum δεν αφαιρεί ιστό αλλά τον εξαχνώνει, προκαλώντας ένα «ξεφούσκωμα» του προστάτη. Γίνεται με ολιγόωρη νοσηλεία και ο ασθενής φεύγει αμέσως για το σπίτι του. Το μεγάλο πλεονέκτημα είναι πως επειδή δεν κόβεται ιστός δεν επηρεάζεται η λειτουργία του προστάτη και έτσι δεν εμφανίζονται τα προβλήματα εκσπερμάτισης που προκαλούν οι άλλες μέθοδοι, ούτε και προκαλείται στυτική δυσλειτουργία. Ο κάθε άνδρας, ανάλογα με το μέγεθος του προστάτη του και τα συμπτώματα που έχει, μπορεί να κουβεντιάσει με τον ιατρό του ποια είναι η καταλληλότερη για αυτόν θεραπεία.
Καρκίνος του προστάτη
Ο καρκίνος του προστάτη είναι o πιο συχνός ανδρικός καρκίνος. Είναι ασυμπτωματικός και όταν δίνει συμπτώματα (όπως δυσκολία ούρησης, αιματουρία κ.α.) συχνά έχει προχωρήσει αρκετά. Η έγκαιρη διάγνωση είναι πολύ σημαντική γιατί επιτρέπει την πλήρη και οριστική θεραπεία του ασθενή. Πολύ σημαντική εξέταση είναι η μέτρηση του PSA και του Free PSA που θα θέσουν την υπόνοια του καρκίνου. Νέες τεχνολογίες όμως έχουν συμβάλει σημαντικά τόσο στη ακριβέστερη διάγνωση όσο και στην καλύτερη θεραπεία. Στην απεικονιστική διάγνωση, η πολυπαραμετρική μαγνητική προστάτη είναι μια εξελιγμένη μορφή μαγνητικής τομογραφίας που απεικονίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια τις ύποπτες περιοχές έτσι ώστε να γίνει ακριβέστερα η στόχευση κατά τη βιοψία. Ως προς την τεχνική της βιοψίας, εκτός της χρήσης του υπερηχογραφήματος όπως γινόταν μέχρι τώρα, μπορεί να γίνει και με συνδυασμό του υπερήχου και των εικόνων της πολυπαραμετρικής μαγνητικής, μια τεχνική που καλείται fusion βιοψία. Σε αυτήν, την ώρα που με το υπέρηχο ο ιατρός πραγματοποιεί τη βιοψία, στην εικόνα που βλέπει επιπροβάλλονται οι ύποπτες περιοχές που εντόπισε η μαγνητική έτσι ώστε να μπορεί να στοχεύσει με μεγαλύτερη ακρίβεια. Τέλος, η πιο πρόσφατη εξέλιξη είναι η διαπερινεϊκή βιοψία κατά την οποία αντί η βελόνα να περνάει από το ορθό, διέρχεται από μια μικρή τομή στο δέρμα του περινέου εκμηδενίζοντας πρακτικά των κίνδυνο προστατίτιδας που προκαλούσαν οι προηγούμενες τεχνικές.
Η θεραπεία του καρκίνου του προστάτη έχει επίσης εξελιχθεί. Η ρομποτική προστατεκτομή επιτρέπει τη ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος μέσω μικρότατων τομών που ελαχιστοποιούν το ιστικό τραύμα. Η λεπτότητα των ρομποτικών χειρισμών επιτρέπει την καλύτερη διατήρηση των νεύρων της στύσης αλλά και της ουρήθρας συμβάλλοντας τόσο στην έγκαιρη μετεγχειρητική αποκατάσταση της ούρησης αλλά και τη διατήρηση της στύσης. Ο ασθενής εξέρχεται συνήθως σε μια ή δυο ημέρες από την κλινική. Νέες θεραπείες που είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο είναι θεραπείες που θα αποσκοπούν να εξολοθρεύουν τον καρκίνο σκοτώνοντας μόνο τα καρκινικά κύτταρα χωρίς να αφαιρείται ο προστάτης. Αυτές οι θεραπείες προς το παρόν έχουν περιορισμένη εφαρμογή και η μακροχρόνια αποτελεσματικότητά τους διερευνάται αλλά φαίνεται πως θα αποτελέσουν ένα ακόμα όπλο στη φαρέτρα μας.
Ο κ. Βασίλης Πρωτογέρου είναι Χειρουργός Ουρολόγο Ανδρολόγο, Αν. Καθηγητή Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Διευθυντής Ε’ Ουρολογικής Κλινικής Metropolitan General
