Οι άνθρωποι που ανήκουν στη «γενιά σάντουιτς» είναι κατά μέσο όρο ηλικίας 40-65 ετών. Αν και τα ερευνητικά δεδομένα για το συγκεκριμένο θέμα δεν είναι επαρκή και η κατάσταση δεν είναι ακριβώς ίδια σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, στην Ελλάδα, με τους άρρηκτους οικογενειακούς δεσμούς, είναι πολύ συχνό φαινόμενο να συναντάμε ανθρώπους που ανήκουν σε αυτό το ηλικιακό φάσμα να επωμίζονται τη φροντίδα των ηλικιωμένων γονιών τους, αλλά ταυτόχρονα να πρέπει να φροντίζουν και τα δικά τους παιδιά, τα οποία σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι ενήλικα, αλλά λόγω ανεργίας ή δύσκολης οικονομικής κατάστασης να μένουν ακόμα μαζί τους.

Πολλές φορές φαίνεται σχεδόν αδύνατη η ύπαρξη εναλλακτικής λύσης, καθώς οι προσδοκίες που υπάρχουν είναι μεγάλες. Οι άνθρωποι αυτής της γενιάς έχουν γίνει μάρτυρες των δικών τους γονιών να φροντίζουν τους παππούδες και να είναι παρόντες στη βοήθεια μεγαλώματος των εγγονών τους. Επομένως, η προσδοκία ή ακόμα και η ξεκάθαρη απαίτηση είναι ότι αυτή η προσφορά θα συνεχιστεί ίδια και απαράλλαχτη. Από την άλλη, η απουσία αυτής της «αφοσίωσης» ή της συνεχούς φροντίδας μεταφράζεται πολλές φορές ως αδιαφορία ή εγκατάλειψη. Ωστόσο, αυτή η κατάσταση έχει ένα σοβαρό κόστος για αυτή τη «στριμωγμένη» γενιά των μεσηλίκων.

Το κόστος αυτής της φροντίδας δεν είναι μόνο σωματικό, καθώς πρέπει να είναι συνεχώς παρόντες για τα παιδιά και τους γονείς τους, ούτε μόνο συναισθηματικό, προσφέροντας αγάπη και υποστήριξη, αλλά είναι επίσης πολύ απαιτητικό και ψυχικά, καθώς παλεύουν με τη ματαίωση και τον πόνο τού να μην μπορούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες όλων πολλές φορές. Η εναλλακτική που προτείνουμε, ωστόσο, είναι μια πιο οριοθετημένη τοποθέτηση ως προς την κατάσταση, εστιασμένη λίγο περισσότερο στη φροντίδα κάλυψης των προσωπικών αναγκών χωρίς ενοχές. Το πρώτο βήμα είναι να επαναπροσδιοριστεί η κατάσταση με ψυχραιμία και στη συνέχεια να τεθούν ρεαλιστικές προτεραιότητες.

Εντοπίστε τους στρεσογόνους παράγοντες

Ποια περιστατικά ή καταστάσεις πυροδοτούν δυσφορικά συναισθήματα για εσάς; Σχετίζονται με τα παιδιά ή τον/τη σύντροφο, με ζητήματα υγείας, με οικονομικά προβλήματα, με δυσκολίες στις σχέσεις, με σωματική κούραση ή με κάτι άλλο;

Αναγνωρίστε τι σας βοηθά να αντιμετωπίσετε το στρες

Αναρωτηθείτε μήπως χρησιμοποιείτε μη λειτουργικούς τρόπους διαχείρισης του άγχους της φροντίδας των παιδιών και των γονιών σας. Επίσης, μήπως αυτή η δυσλειτουργία αναδύεται κυρίως σε συγκεκριμένες καταστάσεις; Προσπαθήστε να αλλάξετε οπτική, κάντε χώρο και βρείτε χρόνο για ό,τι είναι πραγματικά σημαντικό. Βάλτε προτεραιότητες και μοιράστε αρμοδιότητες όπου είναι εφικτό. Πείτε «όχι» σε λιγότερο σημαντικά πράγματα ή καθυστερήστε ό,τι μπορεί να περιμένει. Επίσης, ζητήστε από την ευρύτερη οικογένεια και τους φίλους να σας αποφορτίσουν.

Φροντίστε τον εαυτό σας

Βρείτε χρόνο να επαναφορτίσετε τις μπαταρίες σας. Προσπαθήστε να συμπεριλάβετε στην καθημερινότητά σας πιο υγιείς συνήθειες όπως η γυμναστική, ένας σύντομος περίπατος, μια βόλτα ή ένας καφές με φίλους με τους οποίους μπορείτε να μοιραστείτε δυσκολίες, να μιλήσετε και να σας κατανοήσουν ή να σας υποστηρίξουν. Να τρέφεστε σωστά, να πίνετε αρκετό νερό και να κοιμάστε επαρκώς – αυτά είναι βασικά βήματα προς την αυτοφροντίδα σας. Όπως επίσης και η σύνδεση με το υποστηρικτικό σας δίκτυο. Όλα αυτά είναι συνήθειες που θα σας επιτρέψουν να γεμίσετε με ενέργεια και να μπορείτε να συνεχίσετε σωματικά και ψυχικά τη δύσκολη προσπάθειά σας. Καθορίστε τις μη διαπραγματεύσιμες ανάγκες σας και επικοινωνήστε τες ανοιχτά στους γύρω σας.

Ζητήστε επαγγελματική βοήθεια

Και ενώ η υποστήριξη από οικογένεια και φίλους μπορεί να είναι εξαιρετικά σημαντική, μερικές φορές αυτό δεν αρκεί. Οπότε σε περίπτωση που νιώθετε ότι σας καταπίνει το άγχος ή η θλίψη και δεν μπορείτε να βρείτε άλλες λειτουργικές συμπεριφορές αντιμετώπισης της κατάστασης, καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό ώστε να μιλήσετε ανοιχτά για τα συναισθήματα που σας κατακλύζουν και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζετε.

Μην τα κάνετε όλα μόνοι

Υποθέτοντας ότι ο οικονομικός σας προϋπολογισμός το επιτρέπει, το να πάρετε βοήθεια σε κάποιους τομείς μπορεί να είναι εξαιρετικά ανακουφιστικό. Για παράδειγμα, το να έχετε κάποιον που θα σας βοηθά στην καθαριότητα και την οργάνωση του δικού σας σπιτιού μπορεί να σας αποφορτίσει από έναν τομέα τον οποίο μπορεί να παραγκωνίζετε λόγω των συνεχών άλλων απαιτήσεων και που μπορεί να σας προσθέτει άγχος και κούραση.

Επίσης, καλό είναι να έχετε στον νου σας ότι η βοήθεια δεν είναι «όλα ή τίποτα». Μπορείτε να αξιολογήσετε τις ανάγκες σας και να θέσετε προτεραιότητες ώστε ακόμα κι όταν δεν μπορείτε να έχετε τη μέγιστη βοήθεια που ιδανικά θα θέλατε, ίσως να πάρετε κάποια βοήθεια, ακόμα και περιστασιακά, σε ορισμένους τομείς. Εκτός από την καθαριότητα, λόγου χάρη, μπορεί να καλέσετε ένα ταξί για κάποιο δρομολόγιο σε ένα ιατρικό ραντεβού. Κάτι ακόμα που μπορεί να φανεί ιδιαίτερα βοηθητικό είναι να ζητήσετε βοήθεια από ανθρώπους που μπορούν να σας τη δώσουν, όπως η διευρυμένη οικογένεια.

Βλέπουμε πολύ συχνά ένα μόνο από τα παιδιά να αναλαμβάνει την πλήρη φροντίδα των ηλικιωμένων γονιών, παρόλο που μπορεί να υπάρχουν κι άλλα αδέλφια στην οικογένεια. Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να χρειαστεί να γίνει μια συμφωνία κατά την οποία το ένα μέλος που δεν μπορεί να φροντίσει τα πρακτικά να μπορεί να συνεισφέρει περισσότερο οικονομικά.

Ανάμεσα σε δύο ρόλους

Αυτό που παρατηρούμε ωστόσο είναι ότι η μεγαλύτερη δυσκολία με αυτή τη γενιά είναι να περιοριστεί το αίσθημα της υποχρέωσης απέναντι σε γονείς αλλά και στα ενήλικα παιδιά. Σαφώς μιλάμε για δύο διαφορετικούς ρόλους όπου στη μία περίπτωση είναι οι γονείς της σχέσης και στην άλλη τα παιδιά και καταλαβαίνουμε ότι η φροντίδα δεν μπορεί να εξισωθεί. Αυτό όμως που πρέπει να έχουμε στον νου είναι να τίθενται σαφή προστατευτικά όρια που αφορούν τη φροντίδα του φροντιστή καθώς αυτό είναι που ξεχνάμε σε αυτές τις περιπτώσεις. Οι ενοχές που δημιουργούνται στην ιδέα μη κάλυψης των αναγκών των άλλων ή ακόμα και στο να μοιραστεί η φροντίδα και να παρθεί εξωτερική βοήθεια είναι στοιχεία δομικά της ελληνικής κουλτούρας, ιδιαίτερα στη γενιά όπου αναφερόμαστε.

Είναι σημαντικό οι φροντιστές να συμφιλιωθούν με την ιδέα ότι δεν θα μπορεί να κρατηθεί πάντα η ιδανική ισορροπία και ότι δεν θα μπορούν πάντα να τα κάνουν όλα, κι αυτό είναι αναμενόμενο, θετικό και αποδεκτό. Κάποια περίοδος μπορεί να είναι περισσότερο στραμμένη στη φροντίδα των παιδιών κι άλλοτε η φροντίδα να πηγαίνει περισσότερο στους παππούδες. Οι φροντιστές, λοιπόν, δεν θα πρέπει να ξεχνάνε να κάνουν αυτά που αντέχουν, να ζητάνε βοήθεια και να είναι σε επαφή με το υποστηρικτικό τους δίκτυο.

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο τεύχος ν.10 του περιοδικού ygeiamou που κυκλοφόρησε με ΤΟ ΘΕΜΑ το Σάββατο 28/10