Μία αθέατη αλλά σοβαρή υγειονομική κρίση εξελίσσεται στην Ευρώπη: Ο ιός HIV συνεχίζει να διαγιγνώσκεται αργά σε περισσότερους από τους μισούς ανθρώπους που ζουν με τον ιό, υπονομεύοντας τη μάχη κατά του AIDS και θέτοντας σε κίνδυνο έναν φαινομενικά εφικτό στόχο — την εξάλειψή του ως απειλή για τη Δημόσια Υγεία έως το 2030.
Σύμφωνα με νέα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για το 2024, ενόψει της 1ης Δεκεμβρίου που τιμάται η Παγκόσμια Ημέρα κατά του HIV/AIDS περισσότερο από το 54% των νέων διαγνώσεων HIV στην Ευρώπη πραγματοποιήθηκαν σε προχωρημένο στάδιο της νόσου. Αυτό σημαίνει ότι δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι δεν έλαβαν έγκαιρα τη σωτήρια αντιρετροϊκή αγωγή — γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης AIDS, θανάτου και μετάδοσης του ιού σε άλλους.
Σκληροί αριθμοί, πικρή πραγματικότητα
Το 2024 καταγράφηκαν 105.922 νέες διαγνώσεις HIV σε 53 χώρες της Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας. Παρότι παρατηρείται μία μικρή μείωση σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, το πρόβλημα δεν είναι οι αριθμοί — αλλά το πότε μαθαίνουν οι άνθρωποι ότι είναι φορείς.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΕ/ΕΟΧ), οι διαγνώσεις έφτασαν τις 24.164, με σχεδόν τους μισούς ασθενείς να διαγιγνώσκονται αργά. Ως αποτέλεσμα, πολλοί εισέρχονται στο σύστημα υγείας όταν το ανοσοποιητικό τους σύστημα έχει ήδη υποστεί σοβαρές βλάβες.
Ποιοι πλήττονται περισσότερο
Η εικόνα της επιδημίας αλλάζει. Ενώ οι άνδρες που έχουν σεξουαλικές σχέσεις με άνδρες εξακολουθούν να αποτελούν την ομάδα με τις περισσότερες νέες διαγνώσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις συνδεδεμένες χώρες, τα περιστατικά που οφείλονται στην ετεροφυλοφιλική μετάδοση αυξάνονται και πλέον αγγίζουν σχεδόν το 46%.
Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι ένα μεγάλο ποσοστό των διαγνώσεων αφορά μετανάστες: Περισσότεροι από τους μισούς νέους φορείς έχουν γεννηθεί σε άλλη χώρα από αυτή όπου διαγνώστηκαν. Το στοιχείο αυτό αναδεικνύει τα κενά πρόσβασης στην υγειονομική φροντίδα, τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις πολιτισμικές δυσκολίες που λειτουργούν ως «τοίχος» στον έγκαιρο έλεγχο.
«Δεν αρκεί να έχουμε φάρμακα – πρέπει να φτάνουν στους ανθρώπους»
Η επικεφαλής του ECDC, Πάμελα Ρέντι-Βάγκνερ, προειδοποιεί ότι η κατάσταση δεν επιτρέπει εφησυχασμό: «Σχεδόν οι μισές διαγνώσεις γίνονται πολύ αργά. Πρέπει άμεσα να αλλάξουμε στρατηγική, να επενδύσουμε στον έλεγχο μέσα στην κοινότητα, στα τεστ αυτοελέγχου και στη γρήγορη σύνδεση με τις υπηρεσίες υγείας. Η μάχη κατά του AIDS δεν μπορεί να κερδηθεί, αν πρώτα οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι έχουν HIV».
Αντίστοιχα, ο περιφερειακός διευθυντής του ΠΟΥ στην Ευρώπη, Χανς Κλούγκε, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου: «Μία “σιωπηλή” επιδημία υποθάλπει τη μετάδοση: όσοι ζουν με HIV χωρίς να το γνωρίζουν. Το χειρότερο εμπόδιο δεν είναι η ιατρική – είναι το στίγμα. Ο έγκαιρος έλεγχος δεν είναι πολυτέλεια. Είναι δικαίωμα ζωής».
Το στοίχημα του 2030 – και το χαμένο παρόν
Οι ειδικοί συμφωνούν: Για να επιτευχθεί ο στόχος εξάλειψης του AIDS έως το 2030, η Ευρώπη πρέπει να επενδύσει μαζικά στο τεστ, στην ενημέρωση και στη μάχη κατά του κοινωνικού στιγματισμού. Ο HIV δεν σκοτώνει όταν εντοπίζεται νωρίς, γίνεται χρόνια πάθηση. Όταν όμως εντοπίζεται αργά, γίνεται θανατηφόρος.
Η δυνατότητα για αυτοδιαγνωστικά τεστ, οι κινητές μονάδες, οι δωρεάν έλεγχοι και τα προγράμματα πρόληψης για ευάλωτες ομάδες δεν είναι «πολυτέλεια». Είναι απαραίτητα εργαλεία δημόσιας υγείας.
Ο ιός HIV αντιμετωπίζεται πλέον με αποτελεσματικές θεραπείες — ωστόσο παραμένει εξίσου επικίνδυνος όταν αγνοείται. Η Ευρώπη διαθέτει σήμερα φάρμακα, γνώση και τεχνολογία. Αυτό που λείπει είναι η ισότιμη πρόσβαση, η ενημέρωση και η απελευθέρωση από το στίγμα.
Η κρίση δεν είναι ιατρική. Είναι κοινωνική. Και αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, το 2030 δεν θα έρθει ως νίκη, αλλά ως χαμένη ευκαιρία.
Διαβάστε επίσης
Νέα εποχή για την ασφάλεια των ασθενών από το ECDC – Στο επίκεντρο ο HIV
Εγκρίθηκε από την Κομισιόν καινοτόμο φάρμακο για την πρόληψη του ιού HIV/AIDS
Εκτίναξη των ποσοστών μόλυνσης από HIV παγκοσμίως θα φέρουν οι περικοπές στη χρηματοδότηση
