Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 είναι μια συχνή και από τις ταχύτερα αυξανόμενες χρόνιες νόσους παγκοσμίως. Είναι μια ύπουλη και επικίνδυνη νόσος, που μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες σε όλο το σώμα και συχνά εξελίσσεται σιωπηρά, επηρεάζοντας ζωτικά όργανα όπως η καρδιά, τα μάτια, τα νεφρά, ο εγκέφαλος, τα πόδια.
Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν ξεκινά ξαφνικά. Προηγείται ένα στάδιο σιωπηρής διαταραχής που λέγεται προδιαβήτης – μια «κόκκινη σημαία» που μας προειδοποιεί ότι τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα έχουν ξεφύγει από τα φυσιολογικά όρια, χωρίς να έχουμε φτάσει ακόμα σε επίπεδα για τη διάγνωση διαβήτη.
Το ενθαρρυντικό είναι ότι στο στάδιο αυτό του προδιαβήτη έχουμε ακόμα τη δυνατότητα να αναστρέψουμε την πορεία και να αποτρέψουμε την εκδήλωση της νόσου. Αρκεί να τον αναγνωρίσουμε και να δράσουμε έγκαιρα.
Ο προδιαβήτης είναι μια κατάσταση κατά την οποία η γλυκόζη (το σάκχαρο) στο αίμα είναι υψηλότερη από το φυσιολογικό, αλλά όχι τόσο ώστε να τεθεί διάγνωση διαβήτη (λέγεται και «ενδιάμεση υπεργλυκαιμία»). Θεωρείται μεταβατικό στάδιο, που χρειάζεται αρκετά χρόνια για να ολοκληρωθεί προς την έκδηλη εμφάνιση του διαβήτη (περίπου 10-12 έτη).
Γιατί είναι ύπουλος ο προδιαβήτης
Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι ο προδιαβήτης σπάνια δίνει συμπτώματα. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν ιδέα ότι οι τιμές του σακχάρου τους είναι ελαφρά αυξημένες. Ακόμα και όταν σπανίως υπάρχουν ενδείξεις, είναι συνήθως μη ειδικές για τη νόσο -όπως κόπωση, αυξημένη πείνα ή δίψα, θολή όραση, συχνουρία, σκούρες περιοχές δέρματος σε σημεία όπως ο αυχένας, οι μασχάλες ή οι αγκώνες (λέγεται μελανίζουσα ακάνθωση)- και είναι εύκολο να αποδοθούν σε άλλες αιτίες ή να αγνοηθούν. Ομως η σημασία του δεν περιορίζεται στο «προ». Ο ίδιος ο προδιαβήτης σχετίζεται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο και πρώιμες επιπλοκές σε ζωτικά όργανα (μάτια, νεφρά, καρδιά, εγκέφαλο), ακόμη και πριν από την εμφάνιση του διαβήτη.
Ετσι, εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με προδιαβήτη χωρίς να το γνωρίζουν και κινδυνεύουν από επιπλοκές. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σχεδόν 1 στους 3 ενήλικες με προδιαβήτη εξελίσσεται σε διαβητικό μέσα σε 5 χρόνια – εκτός αν γίνουν στοχευμένες παρεμβάσεις.
Ποιες συνήθειες αυξάνουν τον κίνδυνο
Η διαταραχή αυτή σχετίζεται αφενός μεν με κληρονομικότητα (υπάρχουν δηλαδή γονίδια που μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά και προδιαθέτουν το άτομο να εμφανίσει σταδιακά ανεπαρκή έκκριση της ινσουλίνης, και ίσως και ανεπαρκή δράση της (αντίσταση στην ινσουλίνη) και αφετέρου σχετίζεται με τον τρόπο ζωής. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, με καθιστική εργασία, μειωμένη σωματική δραστηριότητα, διατροφή πλούσια σε απλούς υδατάνθρακες, επεξεργασμένα τρόφιμα και λιπαρά, κάπνισμα, ο διακεκομμένος ύπνος (π.χ. λόγω υπνικής άπνοιας), καθώς και αυξημένα επίπεδα στρες, συνιστούν βασικούς παράγοντες για την εκτροπή του μεταβολισμού προς την κατεύθυνση του προδιαβήτη/διαβήτη.
Η παχυσαρκία -ιδίως η κεντρική, με συσσώρευση λίπους στην κοιλιακή χώρα- αποτελεί τον σημαντικότερο τροποποιήσιμο παράγοντα κινδύνου.
Οι απαραίτητες εξετάσεις για τη διάγνωση
Οι βασικές εργαστηριακές εξετάσεις που βοηθούν στη διάγνωση του προδιαβήτη είναι με εξέταση του σακχάρου στο αίμα:
1 Γλυκόζη νηστείας: Τιμή από 100 έως 125 mg/dL θεωρείται προδιαβητική.
2 Δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη (καμπύλη σακχάρου): Αν το σάκχαρο 2 ώρες μετά την κατανάλωση συγκεκριμένης ποσότητας γλυκόζης (75 γρ.) σε μορφή σκόνης διαλυμένης στο νερό είναι μεταξύ 140 και 199 mg/dL.
3 Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c) σε τιμές από 5,7%-6,4% δηλώνει πιθανή προδιάθεση για ανάπτυξη διαβήτη (αλλά αυτό δεν είναι ακόμα καλά διευκρινισμένο).
Ποιες ομάδες είναι πιο ευάλωτες
Υπάρχουν πληθυσμιακές ομάδες που παρουσιάζουν ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο:
– Ατομα με υπερβάλον σωματικό βάρος, π.χ. αυξημένο Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ ≥ 25 kg/m2),
– Ατομα με οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδους διαβήτη,
– Γυναίκες με ιστορικό διαβήτη κύησης ή σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών,
– Ατομα άνω των 45 ετών,
– Ατομα με υπέρταση, δυσλιπιδαιμία ή καρδιαγγειακά νοσήματα,
– Ορισμένες εθνοτικές ομάδες, π.χ. Νότιοι Ασιάτες και Αφροαμερικανοί,
Η παρουσία ενός ή περισσότερων από αυτούς τους παράγοντες αποτελεί ένδειξη για τακτικό έλεγχο.
Προλαμβάνοντας την εξέλιξη σε διαβήτη
Ο όρος «προδιαβήτης» μπορεί να είναι παραπλανητικός, γιατί υποδηλώνει πως η εξέλιξη σε διαβήτη είναι αναπόφευκτη. Στην πραγματικότητα, δεν θα αναπτύξουν όλοι οι προδιαβητικοί ασθενείς διαβήτη – και αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο ζωής τους.
Το «κλειδί» στην πρόληψη είναι η πρόληψη της παχυσαρκίας και η καταπολέμηση της καθιστικής ζωής. Η σωστή, ισορροπημένη διατροφή και η συστηματική σωματική δραστηριότητα μειώνουν δραστικά τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη – ιδιαίτερα σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό. Δυστυχώς, δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα γονίδιά μας. Μπορούμε όμως να μειώσουμε τον αντίκτυπό τους.
Συχνά ακούμε: «Ο πατέρας μου εμφάνισε διαβήτη στα 80, άρα δεν κινδυνεύω». Κι όμως, όταν συνδυάζονται τα «κακά» γονίδια με παχυσαρκία και καθιστική ζωή, η νόσος μπορεί να εμφανιστεί σε πολύ μικρότερη ηλικία, ακόμη και πριν τα 50, ίσως και στην παιδική/εφηβική ηλικία. Τα γονίδια δηλαδή μπορεί να ενεργοποιηθούν πρόωρα λόγω των σύγχρονων συνθηκών ζωής.
Η ευχάριστη αλήθεια είναι ότι ο προδιαβήτης είναι αναστρέψιμος. Μελέτες έχουν δείξει ότι ακόμα και μια μέτρια απώλεια βάρους (5-7% του σωματικού βάρους) μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη κατά 58%.
Τα βασικά βήματα πρόληψης περιλαμβάνουν:
– Υιοθέτηση υγιεινής διατροφής: Πλούσια σε φυτικές ίνες, λαχανικά, φρούτα, ανεπεξέργαστους υδατάνθρακες και καλά λιπαρά.
– Τακτική σωματική δραστηριότητα: Τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας άσκησης την εβδομάδα (π.χ. γρήγορο περπάτημα).
– Απώλεια βάρους: Ιδιαίτερα σημαντική σε περιπτώσεις κοιλιακής παχυσαρκίας.
– Μείωση του άγχους και επαρκής ύπνος.;
– Αποφυγή καπνίσματος και υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ.
– Τακτικός ιατρικός έλεγχος: Ειδικά σε άτομα με προδιαθεσικούς παράγοντες.
Σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ υψηλού κινδύνου μπορεί να χορηγηθεί φαρμακευτική αγωγή -συνήθως μετφορμίνη- σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό, ιδιαίτερα όταν συνυπάρχουν πολλαπλοί παράγοντες κινδύνου.
Ενα παράθυρο ευκαιρίας και υγείας
Ο προδιαβήτης δεν είναι μόνο προειδοποιητικό καμπανάκι για τον διαβήτη τύπου 2, αλλά και για τον αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Γι’ αυτό και η παρέμβαση σε αυτό το στάδιο είναι κρίσιμη.
Η καλή είδηση είναι ότι η τροχιά της υγείας μπορεί να αλλάξει -και συνήθως χωρίς φάρμακα- αρκεί να υπάρξει έγκαιρη διάγνωση και κινητοποίηση. Με την καθοδήγηση επαγγελματιών υγείας και την προσωπική δέσμευση του κάθε ατόμου, η αποτροπή της μετάβασης στον σακχαρώδη διαβήτη είναι εφικτή.
* To θέμα δημοσιεύτηκε στο τεύχος Νο14 του ygeiamou που κυκλοφόρησε με το ΘΕΜΑ στις 2/11.
Διαβάστε επίσης
Η ζωή με διαβήτη και ο ρόλος της οικογένειας – Δύο ειδικοί εξηγούν
Διαβήτης Τύπου 1: Η 13χρονη Μυρτώ εμπνέει με το μήνυμά της για συμπερίληψη και ενσυναίσθηση
Διαβήτης: Το 44% αγνοεί ότι νοσεί – Μεγάλα κενά σε διάγνωση και θεραπεία
