Η Ισπανία είναι μια χώρα που αποτελεί διεθνές πρότυπο στο πεδίο των μεταμοσχεύσεων και της δωρεάς οργάνων. Γι’ αυτό και τα συγχαρητήρια της Iσπανίδας επικεφαλής του αντίστοιχου ΕΟΜ για την πρόοδο της χώρας μας στο συγκεκριμένο πεδίο έχουν μεγάλη αξία.
Με αφορμή τη φετινή Ευρωπαϊκή Ημέρα Δωρεάς Οργάνων, Ιστών και Κυττάρων που φιλοξενήθηκε στην Καλαμάτα (10-11 Οκτωβρίου), η ανοδική πορεία της Ελλάδας δεν πέρασε απαρατήρητη. Αντίθετα, απέσπασε θερμά σχόλια από τις Ευρωπαίες αξιωματούχους που παρευρέθηκαν στις εκδηλώσεις. Ανάμεσά τους, η κυρία Beatriz Domínguez-Gil González, Διευθύντρια του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων της Ισπανίας (ONT) –της χώρας που αποτελεί διεθνές πρότυπο στο πεδίο.
Η ίδια μίλησε στο ygeiamou για τη σημασία της δωρεάς, το «ισπανικό μοντέλο», τις καινοτομίες που εφαρμόζονται αλλά και τις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα συστήματα υγείας τα επόμενα χρόνια.
Η κυρία Beatriz Domínguez-Gil González, Διευθύντρια του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων της Ισπανίας (ONT)
«Η μεταμόσχευση δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη δωρεά»
Η μεταμόσχευση οργάνων είναι μια μοναδική μορφή θεραπείας. Η μόνη που δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη δωρεά. «Είναι η μόνη ιατρική πράξη που εξαρτάται από την αλληλεγγύη της κοινωνίας. Μπορεί να υπάρχουν εξειδικευμένοι γιατροί, εξοπλισμός και φάρμακα. Αν όμως δεν υπάρξει δότης, η μεταμόσχευση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί», σημειώνει η κυρία Domínguez-Gil González.
Η ανάγκη για μεταμοσχεύσεις αυξάνεται, καθώς η άνοδος των μη μεταδοτικών ασθενειών, όπως η χρόνια νεφρική νόσος και ο σακχαρώδης διαβήτης, οδηγεί σε ολοένα περισσότερες περιπτώσεις οργανικής ανεπάρκειας και θανάτων. Αν και η πρόληψη παραμένει θεμελιώδης, η ίδια υπογραμμίζει ότι η επέκταση των μεταμοσχεύσεων μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα, να βελτιώσει την ποιότητα ζωής και να αποσυμφορήσει τα συστήματα υγείας. Ενδεικτικά, μια μεταμόσχευση νεφρού είναι πολύ λιγότερο δαπανηρή από τη μακροχρόνια αιμοκάθαρση.
Καλλιέργεια κουλτούρας μέσα στην κοινωνία
Η Ισπανία αποτελεί παγκόσμιο σημείο αναφοράς στον τομέα της δωρεάς και των μεταμοσχεύσεων. Πώς επιτεύχθηκε, όμως, αυτό; «Πρόκειται για συνδυασμό παραγόντων», εξηγεί. Πρώτα απ’ όλα, ο ισπανικός λαός έχει ενστερνιστεί την ιδέα της δωρεάς. Επιπλέον, το σύστημα υγείας είναι δημόσιο, καθολικό και επιτρέπει σε όλους τους πολίτες πρόσβαση σε προηγμένες θεραπείες, όπως η μεταμόσχευση. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τις περίπου 174.000 μεταμοσχεύσεις που πραγματοποιούνται παγκοσμίως κάθε χρόνο, το μεγαλύτερο ποσοστό γίνεται σε λίγες χώρες -μεταξύ αυτών, η Ισπανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Μια εικόνα που αναδεικνύει τόσο τις αποκλίσεις μεταξύ των χωρών όσο και το περιθώριο βελτίωσης.
Ο τρίτος παράγοντας αφορά το οργανωτικό μοντέλο. «Μόνο 1-2% των θανάτων στα νοσοκομεία συμβαίνουν υπό συνθήκες που επιτρέπουν τη δωρεά οργάνων. Γι’ αυτό είναι κρίσιμο να υπάρχει ένα σύστημα που να αναγνωρίζει εγκαίρως αυτές τις σπάνιες περιπτώσεις και να προσεγγίζει τις οικογένειες με επαγγελματισμό και ευαισθησία». Κομβικό ρόλο διαδραματίζουν οι ομάδες συντονισμού δωρητών μέσα στα νοσοκομεία, που καθοδηγούνται από γιατρούς εντατικής θεραπείας. Έτσι, η δωρεά έχει αναχθεί σε αναπόσπαστο μέρος της φροντίδας στο τέλος της ζωής.
«Η προθυμία των πολιτών από μόνη της δεν αρκεί, αν δεν υπάρχει ένα αποτελεσματικό σύστημα», επισημαίνει, κάνοντας ειδική αναφορά στην πρόοδο της χώρας μας. «Η Ελλάδα έχει επενδύσει στην εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας και στην ενημέρωση του κοινού. Όταν οι επαγγελματίες είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι και υποστηρίζονται θεσμικά, το κοινό κατανοεί καλύτερα τον ρόλο του, καλλιεργώντας σταδιακά τη κουλτούρα της δωρεάς».
Η Ισπανία ως πρωτοπόρος (και) στην καινοτομία
Η βάση του ισπανικού συστήματος παραμένει σταθερή: συντονιστές μεταμοσχεύσεων στα νοσοκομεία, συνεχής εκπαίδευση, πρωτόκολλα και αξιολόγηση αποτελεσμάτων, καθώς και εξωτερικοί έλεγχοι για τη διαρκή βελτίωση των διαδικασιών. Ωστόσο, όπως σημειώνει η κα. Domínguez-Gil González, «αν συνεχίζαμε ακριβώς όπως πριν, δεν θα επαρκούσε. Οι λίστες αναμονής αυξάνονται, ο πληθυσμός γερνά, ενώ οι δότες είναι μεγαλύτερης ηλικίας και έχουν, πλέον, περισσότερες συννοσηρότητες». Για αυτό, η Ισπανία έχει αναπτύξει νέες πρακτικές με 3 βασικούς άξονες:
- Αξιοποίηση οργάνων από δότες προχωρημένης ηλικίας ή με πιο σύνθετα ιατρικά προφίλ.
- Δωρεά μετά από κυκλοφορικό θάνατο (DCD), δηλαδή θάνατο που επέρχεται ύστερα από καρδιακή ανακοπή. Πρόκειται για μια απαιτητική διαδικασία που εφαρμόζεται σε περίπου 16 ευρωπαϊκές χώρες (26 παγκοσμίως). Στην Ισπανία, πάνω από το 50% των δοτών ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.
- Επέκταση της δωρεάς πέρα από τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, με τη συμμετοχή και άλλων κλινικών ή ειδικοτήτων.
Οι προκλήσεις του μέλλοντος
Το μεγαλύτερο και διαχρονικό ζητούμενο για κάθε χώρα είναι να καλύψει τις ανάγκες των ασθενών. Ακόμη σε χώρες με υψηλές επιδόσεις, όπως η Ισπανία, οι λίστες αναμονής μεγαλώνουν. «Η διεύρυνση της δωρεάς και η αναζήτηση εναλλακτικών θεραπειών καθίστανται επιτακτικές ανάγκες».
Μεταξύ αυτών, αναφέρει την ξενομεταμόσχευση, δηλαδή τη μεταμόσχευση οργάνων από γενετικά τροποποιημένα ζώα, τη δημιουργία (βιο)τεχνητών οργάνων, αλλά και τις κυτταρικές θεραπείες που στοχεύουν στην ανοσολογική ανοχή, χωρίς παρενέργειες. Παράλληλα, επισημαίνει τη σημασία των κοινωνικών και πολιτισμικών παραγόντων. «Η παγκοσμιοποίηση φέρνει διαφορετικές αντιλήψεις για τη ζωή, τον θάνατο και τη δωρεά. Πρέπει να σεβόμαστε και να ενσωματώνουμε αυτές τις οπτικές στα συστήματά μας».
Τέλος, μία ακόμη σημαντική πρόκληση είναι η νέα ευρωπαϊκή ρύθμιση για τις Ουσίες Ανθρώπινης Προέλευσης (SoHO), που θα τεθεί σε ισχύ το 2027. «Θα απαιτήσει από όλα τα κράτη-μέλη να διασφαλίσουν την ποιότητα, την ασφάλεια και την ιχνηλασιμότητα όλων των ανθρώπινων βιολογικών υλικών. Είναι ένα απαραίτητο, αλλά απαιτητικό βήμα. Ωστόσο, συνολικά, είμαι αισιόδοξη. Η Ευρώπη κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση».
«Η δωρεά είναι η ύψιστη κοινωνική πράξη»
Η κυρία Domínguez-Gil González επισημαίνει ότι η δωρεά δεν πρέπει να ιδωθεί μόνο από την πλευρά των ασθενών. «Η δωρεά συχνά εκπληρώνει την επιθυμία του εκλιπόντος και προσφέρει παρηγοριά στην οικογένειά του. Δεν είναι μόνο ιατρική πράξη -είναι μια πράξη ανθρωπιάς με βαθύ, θετικό, κοινωνικό αντίκτυπο».
Ένας μόνο δότης που χαρίζει 6 όργανα μπορεί να προσφέρει περίπου 57 χρόνια ζωής σε άλλους ανθρώπους. Με σταθερή πρόοδο σε κάθε χώρα, θα μπορούσαν να αποτρέπονται έως και 290.000 θάνατοι ετησίως, ενώ σε ένα ιδανικό σενάριο, όπου όλες οι χώρες φτάνουν στα επίπεδα της Ισπανίας, ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να αγγίξει το ένα εκατομμύριο.
«Η δωρεά δεν σώζει μόνο ζωές αλλά δείχνει ποιοι είμαστε ως κοινωνία. Θα ήθελα να καλέσω όλους να μιλήσουν για τη δωρεά στο σπίτι τους, να πουν στις οικογένειές τους ποιες είναι οι επιθυμίες τους. Μιλώντας και ενημερώνοντας, ενισχύουμε την κουλτούρα της δωρεάς και βοηθάμε να σωθούν περισσότερες ζωές», καταλήγει.
Διαβάστε επίσης
Μεταμοσχεύσεις: Το 2024 χρονιά-ορόσημο για την Ελλάδα – Συνολικά ευεργετήθηκαν 361 άνθρωποι
Δωρεά οργάνων: Η «κληρονομιά» της 20χρονης Άντελιν που χάρισε ζωή σε 5 ανθρώπους
