Τον κώδωνα του κινδύνου για την αποτελεσματικότητα των θεραπειών και τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο κρούει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), καθώς παρατηρείται ανησυχητική αύξηση της αντίστασης στα αντιβιοτικά, γεγονός που αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές σήμερα για τη Δημόσια Υγεία.
Χαρακτηριστική του «συναγερμού» που έχει σημάνει η επιστημονική κοινότητα είναι η Έκθεση Παγκόσμιας Επιτήρησης Αντοχής στα Αντιβιοτικά 2025 του ΠΟΥ, σύμφωνα με την οποία μία στις έξι εργαστηριακά επιβεβαιωμένες βακτηριακές λοιμώξεις που καταγράφηκαν παγκοσμίως το 2023 παρουσίασε αντοχή στα αντιβιοτικά. Μεταξύ 2018 και 2023, η αντοχή αυξήθηκε σε πάνω από το 40% των συνδυασμών παθογόνων–αντιβιοτικών που παρακολουθούνται, με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 5–15%.
Τα δεδομένα του Παγκόσμιου Συστήματος Επιτήρησης της Αντοχής και Χρήσης Αντιμικροβιακών (GLASS) του ΠΟΥ, που συλλέχθηκαν από περισσότερες από 100 χώρες, δείχνουν ότι η αυξανόμενη αντοχή στα βασικά αντιβιοτικά αποτελεί ολοένα και σοβαρότερη απειλή για την παγκόσμια υγεία.
Η νέα έκθεση παρουσιάζει, για πρώτη φορά, εκτιμήσεις για την επικράτηση της αντοχής σε 22 αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία λοιμώξεων του ουροποιητικού, του γαστρεντερικού, του αίματος, καθώς και της γονόρροιας. Καλύπτει οκτώ κοινά βακτηριακά παθογόνα, καθένα από τα οποία συνδέεται με σοβαρές λοιμώξεις.
Συγκεκριμένα:
- Acinetobacter
- Escherichia coli (E. coli)
- Klebsiella pneumoniae (Κλεμπσιέλλα πνευμονίας)
- Neisseria gonorrhoeae (γονόρροια)
- Non-typhoidal Salmonella
- Shigella (Σιγκέλλα)
- Staphylococcus aureus (χρυσίζων σταφυλόκοκκος)
- Streptococcus pneumoniae (Στρεπτόκοκκος πνευμονίας)
Μεγάλες γεωγραφικές ανισότητες
Η αντοχή στα αντιβιοτικά δεν είναι ομοιόμορφη παγκοσμίως. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι τα υψηλότερα ποσοστά εμφανίζονται στις περιοχές Νοτιοανατολικής Ασίας και Ανατολικής Μεσογείου, όπου το 1 στα 3 περιστατικά είναι ανθεκτικό. Στην Αφρική, το ποσοστό είναι 1 στα 5. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις παρατηρούνται σε χώρες με αδύναμα συστήματα υγείας και περιορισμένη δυνατότητα διάγνωσης ή θεραπείας βακτηριακών λοιμώξεων.
«Η μικροβιακή αντοχή ξεπερνά τις εξελίξεις της σύγχρονης ιατρικής και απειλεί την υγεία των οικογενειών παγκοσμίως. Πρέπει να χρησιμοποιούμε τα αντιβιοτικά με υπευθυνότητα και να διασφαλίσουμε ότι όλοι έχουν πρόσβαση στα κατάλληλα φάρμακα, αξιόπιστα διαγνωστικά μέσα και εμβόλια. Το μέλλον μας εξαρτάται από τη δυνατότητά μας να προλαμβάνουμε, να διαγιγνώσκουμε και να θεραπεύουμε τις λοιμώξεις αποτελεσματικά, αλλά και να επενδύουμε σε νέα αντιβιοτικά και ταχείες μοριακές διαγνωστικές δοκιμασίες», προειδοποίησε ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, Δρ. Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους.
Η αυξανόμενη απειλή των Gram-αρνητικών βακτηρίων
Σύμφωνα με την έκθεση, τα Gram-αρνητικά βακτήρια αποτελούν τη μεγαλύτερη πρόκληση, ιδίως για χώρες με περιορισμένους πόρους. Τα βακτήρια E. coli και K. pneumoniae είναι πλέον οι πιο ανθεκτικοί Gram-αρνητικοί μικροοργανισμοί που προκαλούν λοιμώξεις του αίματος, οδηγώντας συχνά σε σήψη, οργανική ανεπάρκεια και θάνατο.
Πάνω από το 40% των στελεχών E. coli και 55% των K. pneumoniae σε παγκόσμιο επίπεδο είναι ανθεκτικά στις κεφαλοσπορίνες τρίτης γενιάς, το φάρμακο πρώτης επιλογής για τις συγκεκριμένες λοιμώξεις. Στην Αφρική, η αντοχή υπερβαίνει ακόμη και το 70%.
Αντίστοιχα, σημαντικά αντιβιοτικά όπως οι καρβαπενέμες και οι φθοριοκινολόνες χάνουν την αποτελεσματικότητά τους έναντι των E. coli, K. pneumoniae, Σαλμονέλα και Acinetobacter. Η αντοχή στις καρβαπενέμες αυξάνεται ραγδαία, περιορίζοντας τις θεραπευτικές επιλογές και οδηγώντας στη χρήση «τελευταίας γραμμής» φαρμάκων, τα οποία είναι ακριβά και δυσεύρετα, ιδιαίτερα στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.
Πρόοδος στην επιτήρηση, αλλά απαιτείται περισσότερη δράση
Η συμμετοχή των χωρών στο σύστημα GLASS – το Παγκόσμιο Σύστημα Επιτήρησης Αντοχής και Χρήσης Αντιμικροβιακών Ουσιών του ΠΟΥ, που συλλέγει και αναλύει δεδομένα για την αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά και τη λήψη τους – αυξήθηκε εντυπωσιακά, από 25 χώρες το 2016 σε 104 το 2023. Ωστόσο, σχεδόν οι μισές χώρες δεν υπέβαλαν δεδομένα το 2023, ενώ πολλές από όσες το έκαναν δεν διέθεταν αξιόπιστα συστήματα παρακολούθησης. Οι χώρες με τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι συχνά εκείνες με τη μικρότερη ικανότητα να αξιολογήσουν την κατάσταση της μικροβιακής αντοχής.
Η Πολιτική Διακήρυξη για τη Μικροβιακή Αντοχή, που υιοθετήθηκε στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 2024, έθεσε στόχους για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας και την εφαρμογή της προσέγγισης «Μία Υγεία», που συντονίζει δράσεις μεταξύ ανθρώπινης, ζωικής και περιβαλλοντικής υγείας.
Ο ΠΟΥ καλεί όλα τα κράτη να παρέχουν υψηλής ποιότητας δεδομένα για την αντοχή και τη λήψη αντιμικροβιακών ουσιών στο GLASS έως το 2030. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, απαιτείται συλλογική δράση για τη βελτίωση της ποιότητας, της γεωγραφικής κάλυψης και της ανταλλαγής δεδομένων, καθώς και για τη δημιουργία κατευθυντήριων γραμμών που να αντανακλούν τα τοπικά πρότυπα αντοχής.
Η αυξανόμενη αντοχή στα αντιβιοτικά απειλεί να ανατρέψει δεκαετίες ιατρικής προόδου. Χωρίς συντονισμένη διεθνή προσπάθεια, οι κοινές λοιμώξεις μπορεί να γίνουν και πάλι θανατηφόρες. Η αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής δεν είναι απλώς θέμα επιστήμης — είναι υπόθεση ανθρώπινης επιβίωσης.
Διαβάστε επίσης
Επιστήμονες φτιάχνουν αντιβιοτικό «υπερόπλο» κατά των ανθεκτικών μικροβίων από… ξύδι
Τα ανθεκτικά μικρόβια εξαπλώνονται, τα αντιβιοτικά «λιγοστεύουν» – Ο ΠΟΥ προειδοποιεί
Τι αποκαλύπτουν τα περιττώματα του σκύλου για τη μικροβιακή αντοχή
