*Γράφει η Ματίνα Ηρειώτου
Θέμα χρόνου θεωρείται πλέον η επιβολή lockdown σε μια ύστατη προσπάθεια να εκριζωθεί η ευλογιά των αιγοπροβάτων που θερίζει ολόκληρα κοπάδια και ενώ είναι σε εξέλιξη η «έφοδος των δέκα ημερών» από τις αρμόδιες υπηρεσίες για να μπει φρένο στη μετάδοσή της.
Δεκατέσσερις μήνες μετά το πρώτο κρούσμα και αφού έχουν ήδη σφαγιαστεί σχεδόν 265.000 ζώα και κτηνοτρόφοι εγκαταλείπουν το επάγγελμά τους, τώρα αποφάσισαν υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιφέρειες να εγκαταστήσουν σταθμούς απολύμανσης και να κάνουν ελέγχους για την εφαρμογή των μέτρων βιοασφάλειας που θα έπρεπε έτσι κι αλλιώς να τηρούνται. Την ίδια ώρα, η απελπισία των κτηνοτρόφων που σφάζουν και θάβουν τα κοπάδια τους έχει ανοίξει τη συζήτηση του εμβολιασμού. Οι ειδικοί χαρακτηρίζουν αυτή την πιθανότητα «αυτοκτονική», αφού δεν πρόκειται να εκριζώσει τη ζωονόσο και ταυτόχρονα θέτει σε άμεσο κίνδυνο τη φέτα, ένα βασικό εξαγωγικό προϊόν για τη χώρα μας, με έσοδα άνω του 1 δισ. ευρώ ετησίως. Θεωρείται δεδομένο ότι πολλές μεγάλες αγορές, όπως αυτή των ΗΠΑ, θα κλείσουν αν η χώρα μας χάσει το καθεστώς «μη εμβολιασμού».
Η καθυστέρηση στη λήψη των μέτρων αποτελεί ερώτημα, όπως έκπληξη αποτελεί για τους ειδικούς και η ένταση του δεύτερου κύματος της ζωονόσου (δεν μεταδίδεται στον άνθρωπο παρά μόνο στα αιγοπρόβατα), ενώ δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η επιβολή lockdown είναι κάτι που μπαίνει τώρα, και όχι νωρίτερα, στο τραπέζι. Αυτή την περίοδο η γαλακτοπαραγωγή είναι σημαντικά μειωμένη, πολλές εκτροφές εν όψει των γεννήσεων δεν παράγουν πια καθόλου γάλα, ενώ δεν υπάρχει και μεγάλη ζήτηση για κρέας, αν και οι περιορισμένες ποσότητες που υπάρχουν τώρα διατίθενται σε αυξημένες τιμές. Μία από τις συνέπειες ενός πιθανού lockdown, πάντως, εκτιμάται ότι θα είναι και νέα αύξηση στην τιμή των αμνοεριφίων. Σύντομα, κοπάδια θα πρέπει να μετακινηθούν από περιοχές ορεινές προς χειμαδιά και αυτή η κινητικότητα δημιουργεί εκ νέου κίνδυνο μετάδοσης της νόσου. Συνεπώς, ο χρόνος θεωρείται κατάλληλος αυτή τη στιγμή. Τι είναι όμως η ευλογιά των αιγοπροβάτων, τι κατάσταση δημιουργεί για την κτηνοτροφία, τους κτηνοτρόφους, τους καταναλωτές; Το «ΘΕΜΑ» καταγράφει την κατάσταση και τις συνέπειές της σε 10 ερωτήσεις και απαντήσεις.
1. Τι είναι η ευλογιά των αιγοπροβάτων;
Η ευλογιά των αιγοπροβάτων είναι ζωονόσος που προσβάλλει αιγοπρόβατα και μόνο. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα σοβαρή ασθένεια η οποία προκαλεί απώλειες στον κτηνοτροφικό τομέα. Δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για τη δημόσια υγεία, καθώς δεν μεταδίδεται στον άνθρωπο. Τα νοσούντα ζώα εμφανίζουν πυρετό, δερματικές αλλοιώσεις κυρίως στα άτριχα μέρη του σώματος, ανορεξία και κατάπτωση. Αυτά τα συμπτώματα αποτελούν βασικές ενδείξεις της νόσου. Ο ιός της ευλογιάς μπορεί να επιβιώσει για έξι μήνες σε ζωοτροφές ή στο τρίχωμα, γεγονός που τον καθιστά εξαιρετικά ανθεκτικό και επικίνδυνο για τη διάδοση.
2. Είναι ασφαλές το γάλα για τους ανθρώπους;
Ναι, το γάλα είναι ασφαλές για ανθρώπινη κατανάλωση μετά από θερμική επεξεργασία υψηλής παστερίωσης.
3. Είναι ασφαλές το κρέας για τους ανθρώπους;
Ναι, το κρέας μπορεί να καταναλώνεται χωρίς κανένα πρόβλημα. Η ευλογιά μεταδίδεται αποκλειστικά στα αιγοπρόβατα. Το κρέας μπορεί να καταναλωθεί κανονικά.
4. Τι έγινε από το τέλος Αυγούστου μέχρι σήμερα;
Τα πρώτα κρούσματα της ευλογιάς αιγοπροβάτων διαπιστώθηκαν τον Αύγουστο του 2024. Μέχρι το τέλος του φετινού Αυγούστου, δηλαδή μέσα σε 13 μήνες, έχουν καταγραφεί 903 κρούσματα σε 1.148 εκτροφές, με αποτέλεσμα να θανατωθούν 262.854 αιγοπρόβατα. Τα ζώα μετά τη θανάτωσή τους θάβονται σε λάκκους που ανοίγονται με δαπάνες των Περιφερειών, συνήθως κοντά στις εγκαταστάσεις.
5. Τι ισχύει με τα εμβόλια;
Το γεγονός ότι έχει ήδη χαθεί περίπου το 3% των δηλωμένων ζώων, χωρίς να έχει έστω ανακοπεί η νόσος, έχει βάλει στη δημόσια συζήτηση το θέμα του εμβολιασμού των αιγοπροβάτων. Κάτι τέτοιο, όπως έχει επισημάνει στο «ΘΕΜΑ» ο καθηγητής Κτηνιατρικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Γεώργιος Αρσένος, θα ήταν «αυτοκτονικό» και το ίδιο επισημαίνουν και τα στελέχη του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένης και της πολιτικής ηγεσίας. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστα Τσιάρα, ο οποίος σημείωσε ότι «τα διαθέσιμα σκευάσματα προέρχονται από τρίτες χώρες, καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει εφαρμόσει εμβολιασμό και οι κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η ανοσία φτάνει μόλις στο 60% των ζώων που εμβολιάζονται. Αν προχωρούσαμε σε μια τόσο αβέβαιη επιλογή, θα θέταμε σε κίνδυνο ακόμη και τις εξαγωγές μας και κυρίως το πιο σημαντικό προϊόν της κτηνοτροφίας μας, τη φέτα».
Από την πλευρά του, ο κ. Σπύρος Κρήτας, καθηγητής Μικροβιολογίας και Λοιμωδών Νοσημάτων του Τμήματος Κτηνιατρικής του ΑΠΘ, απαντώντας στο ερώτημα του Πανελληνίου Κτηνιατρικού Συλλόγου για την ευλογιά αναφέρει ειδικά για τον εμβολιασμό: «Τα υπάρχοντα εμβόλια (κανένα εγκεκριμένο εντός της Ε.Ε.) είτε δεν είναι αποτελεσματικά μην παρέχοντας προστασία για όλα τα στελέχη του ιού, είτε ο ίδιος ο εμβολιακός ιός μπορεί να μεταδοθεί σε άλλα ζώα. Επίσης, αν χρησιμοποιηθούν σε κάποια ζώα, παρά την κάποια προστασία που θα παράσχουν, δεν θα μπορέσει κάποιος να ξεχωρίσει με εξετάσεις αν ο ιός που τα πρόσβαλε είναι ο λοιμογόνος ή ο εμβολιακός προκαλώντας προβλήματα στη διακίνηση/εμπόριο ζώων και προϊόντων τους σε άλλες χώρες. Επιπλέον, οι μελέτες αποτελεσματικότητας εμβολίων στην πράξη είναι ελάχιστες και μη ορθά τεκμηριωμένες». Ο ίδιος, πάντως, τον περασμένο Αύγουστο επεσήμαινε στον Πανελλήνιο Κτηνιατρικό Σύλλογο ότι τα μέτρα βιοασφάλειας στις εκτροφές των αιγοπροβάτων δεν εφαρμόζονται ούτε κατ’ ελάχιστον από τους εκτροφείς, ούτε από τους άλλους επαγγελματίες.
6. Μπορεί να επηρεαστεί η φέτα;
Την απάντηση στο ερώτημα δίνει μέσω της επιστολής του στον Πανελλήνιο Κτηνιατρικό Σύλλογο ο καθηγητής του ΑΠΘ Σπύρος Κρήτας: «Το βασικό ερώτημα που προκύπτει από τη χρήση εμβολίων ή ακόμα και την παρουσία μόλυνσης στη χώρα μας θα είναι αν θα δέχονται οι αγορές της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά και εκτός αυτής (ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία κ.λπ.) τα αιγοπρόβεια προϊόντα μας (φέτα, γιαούρτι, κασέρια κ.λπ.), όταν η Ελλάδα θα βρίσκεται σε κατάσταση ενζωοτίας, δηλαδή τα ζώα θα είναι οροθετικά – δεν θα γνωρίζει κάποιος με τα τεστ που υπάρχουν αν είναι προσβεβλημένα ανεμβολίαστα, προσβεβλημένα εμβολιασμένα ή υγιή εμβολιασμένα.
Μέχρι σήμερα, τα προϊόντα που εξάγονται προέρχονται από οροαρνητικά ζώα, δηλαδή υγιή ανεμβολίαστα. Αν δεν μπορεί να μας διασφαλίσει κάποιος (π.χ. γραπτές συμβάσεις εντός και εκτός της Ε.Ε.) ότι οι αγορές αυτές θα συνεχίσουν να δέχονται τα προϊόντα αυτά με το νέο καθεστώς (δηλαδή εμβολιασμού ή μόλυνσης), υπάρχει σοβαρό πρόβλημα. Τότε οι επαγγελματικοί σύλλογοι και οι Αρχές θα πρέπει να βάλουν τα ποσά στο χαρτί και να υπολογίσουν τι μας συμφέρει ως κράτος. Από τη μια μεριά, θα χάσουμε τουλάχιστον για μια δεκαετία την αγορά της φέτας του 1,2 δισ. ευρώ το έτος και επιπλέον τις θέσεις εργασίας σε όλα τα επίπεδα (π.χ. εκτροφή, μεταφορά, κατεργασία προϊόντων), συνολικά 12 δισ. ευρώ σε όλη την επικράτεια, με αμφιβολία αν ποτέ την επανακτήσουμε. Και από την άλλη μεριά, θα κερδίσουμε το κόστος θανάτωσης των ζώων των 500 εκτροφών από την αρχή της εμφάνισης της νόσου, οι οποίες θα επανασυσταθούν σε έξι μήνες, εφόσον οι επαγγελματίες γίνουν προσεκτικοί με τα μέτρα βιοασφάλειας.
Επομένως, είναι πολύ εύκολο κάποιος -ακόμα και από την Ευρωπαϊκή Ένωση- με τα λόγια εκ του ασφαλούς να προτείνει να γίνονται εμβολιασμοί, χωρίς όμως να υπολογίσει τη ζημιά που θα γίνει σε όλους τους εκτροφείς σε όλη την ελληνική επικράτεια σε βάθος χρόνου. Ας σημειωθεί εδώ ότι τέτοιου είδους πρακτικές (εμβολιασμοί) επιτρέπονται μόνο σε φτωχές αναπτυσσόμενες και πυκνοκατοικημένες χώρες επειδή δεν έχουν εναλλακτικές πηγές ζωικής πρωτεΐνης για επιβίωση, ενώ αυτές οι χώρες δεν έχουν εμπόριο σχετικών προϊόντων με αναπτυγμένες χώρες».
Ο κ. Κρήτας αναφέρει και το παράδειγμα του παρελθόντος, όταν είχε αποφασιστεί ο εμβολιασμός για την οζώδη δερματίτιδα των βοοειδών: «Αν χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα των εμβολιασμών για την οζώδη δερματίτιδα των βοοειδών που ξεκίνησε το 2015, η χώρα μας τώρα, μετά από μία δεκαετία, αρχίζει να αποχαρακτηρίζεται ελεύθερη του συγκεκριμένου νοσήματος. Αλλά ο χαρακτηρισμός μας ως θετική χώρα για την οζώδη δερματίτιδα στα βοοειδή δεν μας ενδιέφερε ιδιαίτερα γιατί δεν είχαμε βόεια προϊόντα να εξάγουμε.
Αντίθετα, εξάγουμε πολλά προϊόντα αιγοπροβάτων και άρα η αντιμετώπισή μας θα πρέπει να είναι εντελώς διαφορετική».
7. Τι σημαίνει ένα lockdown αυτή την εποχή
Το κόστος ενός lockdown δεν είναι αμελητέο, αφού απαγορεύονται οι μετακινήσεις των ζώων, η διακίνηση και εμπορία κρέατος και γάλακτος. Ωστόσο, αυτή την περίοδο η ζήτηση για αμνοερίφια είναι περιορισμένη (όπως και η προσφορά) ενώ το ίδιο ισχύει και για το γάλα, αφού πλέον αναμένεται από τον επόμενο μήνα να αρχίσουν οι γεννήσεις στα πρώιμα. Ενα γενικό lockdown για τη χώρα ενδεχομένως να έδινε λύση και για τις transit μετακινήσεις, αφού ζώα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες μεταφέρονται προς διάθεση σε τρίτες χώρες μέσω Ελλάδας και αυτό θεωρείται επίσης πιθανή αιτία διασποράς της νόσου. Πάντως, όπως εκτιμάται, το lockdown θα μπορούσε να οδηγήσει και σε νέα αύξηση στις τιμές του αιγοπρόβειου κρέατος.
8. Τα μέτρα βιοασφάλειας και γιατί δεν εφαρμόζονταν;
Στις κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις ανέκαθεν ισχύουν συγκεκριμένα μέτρα βιοασφάλειας: οι κτηνοτρόφοι οφείλουν να αλλάζουν ρούχα εντός κι εκτός εκτροφής, να φορούν γάντια, να υπάρχουν εγκατεστημένα τροχόλουτρα (σημεία απολύμανσης των τροχών των αυτοκινήτων που μπαίνουν στις στάνες, των ίδιων των κτηνοτρόφων, των συλλεκτών του γάλακτος, των διακινητών ζωοτροφών), να υπάρχουν στις Περιφέρειες αψίδες απολύμανσης των οχημάτων στην είσοδο και την έξοδο από τα μαντριά, όσοι μπαίνουν να φορούν ποδονάρια μιας χρήσης. Η κοινή παραδοχή και διαπίστωση είναι ότι σχεδόν κανείς δεν εφαρμόζει τα μέτρα, με αποτέλεσμα η μόλυνση να μεταφέρεται από μονάδα σε μονάδα. Ο λόγος που δεν εφαρμόζονται είναι γιατί δεν αξιολογείται ο κίνδυνος, ενώ τώρα σπεύδουν οι Περιφέρειες να εγκαταστήσουν σημεία απολύμανσης. Ειδικά στη Θεσσαλία, που πληρώνει βαρύτατο τίμημα στην έξαρση της ευλογιάς, αναμένεται από αύριο να λειτουργήσουν 17 σημεία απολύμανσης. Κι όμως, έχουν περάσει σχεδόν 14 μήνες από το πρώτο κρούσμα.
Σημειώνεται ότι σε περιοχές όπου επιβεβαιώνονται κρούσματα ορίζονται ζώνη προστασίας σε ακτίνα 5 χιλιομέτρων και ζώνη επιτήρησης σε ακτίνα 20 χιλιομέτρων, ώστε να περιοριστεί η εξάπλωση της νόσου. Επίσης, οριοθετείται και περαιτέρω απαγορευμένη ζώνη σε ακτίνα 40 χιλιομέτρων.
9. Τι αποζημιώσεις δίνονται και γιατί διαμαρτύρονται οι κτηνοτρόφοι;
Η σφαγή των ζώων σε κοπάδια όπου βεβαιώνεται έστω και ένα κρούσμα είναι επιβεβλημένη. Τα ζώα θανατώνονται και θάβονται και οι κτηνοτρόφοι λαμβάνουν την αποζημίωση σφαγής, η οποία αποδίδεται σχετικά γρήγορα. Μάλιστα, σύμφωνα με την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, οι Ελληνες κτηνοτρόφοι λαμβάνουν τη μεγαλύτερη αποζημίωση στην Ε.Ε. Η αποζημίωση ανά ζώο είναι συνάρτηση της ηλικίας του και αν πρόκειται για καθαρόαιμα ή μη. Ετσι, η μέση τιμή αποζημίωσης για τα μη καθαρόαιμα (που είναι και τα περισσότερα) είναι κοντά στα 200 ευρώ. Οι κτηνοτρόφοι ωστόσο διαμαρτύρονται, αφού η αγορά νέων ζώων, άνω των έξι μηνών, ξεπερνά τα 300 ευρώ, που σημαίνει ότι η αποζημίωση δεν αρκεί για την πλήρη αντικατάσταση του ζωικού τους κεφαλαίου και επιπλέον στη ζημιά τους δεν υπολογίζεται το κόστος εκτροφής μέχρι τα νέα ζώα να γεννήσουν και να φέρουν εισόδημα από το γάλα, το κρέας και το μαλλί.
+1 Τι πρέπει να κάνει ο κτηνοτρόφος αν υποψιαστεί ότι κάποιο ζώο έχει μολυνθεί;
Πρέπει να ενημερώσει αμέσως τις κτηνιατρικές υπηρεσίες. Το ζώο που παρουσιάζει ύποπτα συμπτώματα απομονώνεται, το κοπάδι περιορίζεται, αποφεύγεται κάθε επαφή με άλλους κτηνοτρόφους και τηρούνται αυστηρά τα μέτρα βιοασφάλειας. Η γρήγορη αναγνώριση και η άμεση αντίδραση είναι καθοριστικής σημασίας για τον έλεγχο της νόσου.
«Χρειάζεται υπευθυνότητα από όλους. Οταν υπάρχει ένα κρούσμα, δεν πρέπει να αποκρύπτεται, αλλά να ανακοινώνεται αμέσως. Δυστυχώς, σε αρκετές περιπτώσεις οι κτηνίατροι βρήκαν ήδη νεκρά ζώα. Αυτό σημαίνει μετάδοση. Και αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί», παραδέχτηκε σε συνέντευξή του ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστας Τσιάρας, απαντώντας στις καταγγελίες ότι κτηνοτρόφοι κρύβουν κρούσματα στην προσπάθεια να διασωθεί το κοπάδι τους και με την ελπίδα ότι απομονώνοντας τα άρρωστα ζώα θα σώσουν τα υπόλοιπα.
Ειδήσεις σήμερα
Κίνδυνοι για τη Δημόσια Υγεία από άτομα που προσποιούνται τους ψυχολόγους
