Η συζήτηση γύρω από την ισότητα των φύλων στους επαγγελματικούς χώρους συχνά επικεντρώνεται σε θέματα αμοιβών, ευκαιριών ανέλιξης και εκπροσώπησης. Ωστόσο, σε ορισμένους τομείς -όπως αυτός της ιατρικής και μάλιστα της χειρουργικής –οι ανισότητες εκδηλώνονται και σε επίπεδο εργαλείων, υποδομών και πρακτικών, που εξακολουθούν να βασίζονται σε πρότυπα σχεδιασμένα για τον «μέσο» επαγγελματία, ο οποίος για δεκαετίες θεωρούνταν αυτονόητα άνδρας.
Οι επιπτώσεις αυτής της προσέγγισης γίνονται εμφανείς στον χώρο της χειρουργικής, όπου η φυσική αλληλεπίδραση του επαγγελματία με τα ιατρικά εργαλεία είναι κρίσιμη τόσο για την ασφάλεια του ίδιου όσο και για την έκβαση των επεμβάσεων.
Όταν ο σχεδιασμός αγνοεί τη διαφορετικότητα
Όπως αναλύουν στο The Conversation, η Gráinne Tyrrell, ο Eoin White και ο Leonard O Sullivan από το Πανεπιστήμιο του Λίμερικ στην Ιρλανδία, χαρακτηριστική περίπτωση είναι μίας ειδικευόμενης αγγειοχειρουργού. Ανέφερε πως επικρίθηκε από ανώτερο συνάδελφό της, επειδή χρειάστηκε να χρησιμοποιήσει και τα δύο της χέρια για να χειριστεί μια ιατρική συσκευή, την οποία οι άνδρες συνάδελφοί της διαχειρίζονταν με το ένα.
Αντίστοιχα, καρδιολόγος με πολυετή εμπειρία δήλωσε ότι αναγκάζεται να παραχωρεί μέρος της επέμβασης, λόγω ανεπαρκούς δύναμης λαβής για συγκεκριμένο χειρουργικό στάδιο. Ένα πρόβλημα που δεν σχετίζεται με την ικανότητα, τη συγκέντρωση ή την αντοχή της, αλλά με τον σχεδιασμό των εργαλείων που δεν ανταποκρίνονται στις σωματικές της ιδιαιτερότητες.
Αντί αυτές οι περιπτώσεις να αναδείξουν τις σχεδιαστικές ελλείψεις, συχνά χρησιμοποιούνται λανθασμένα ως επιβεβαίωση παρωχημένων στερεοτύπων περί φυσικής ανεπάρκειας των γυναικών σε απαιτητικά ιατρικά πεδία. Βέβαια, τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν πως οι γυναίκες χειρουργοί συχνά καταβάλλουν υπερδιπλάσια σωματική προσπάθεια και, ενίοτε, επιβαρύνουν την υγεία τους προκειμένου να επιτύχουν τα ίδια αποτελέσματα με τους άνδρες συναδέλφους τους.
Το πρόβλημα εντοπίζεται στον σχεδιασμό. Όχι στις δεξιότητες ή την ικανότητα.
Στο αυτό το πλαίσιο, οι ερευνητές (από το παρόν άρθρο) ανέπτυξαν μία ειδική, δοκιμαστική διάταξη, εξοπλισμένη με αισθητήρες και τεχνολογία 3D σάρωσης, με στόχο την ακριβή καταγραφή της δύναμης λαβής και του μεγέθους χεριού, σε προσομοιωμένα χειρουργικά σενάρια. Στην έρευνα -που είναι δημοσιευμένη στο AHFE Open -συμμετείχαν 42 καρδιολόγοι και αγγειοχειρουργοί από διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων 24 γυναίκες.
Η ανταπόκριση υπήρξε θετική, με πολλές συμμετέχουσες να μοιράζονται προσωπικές εμπειρίες σχετικά με πόνους στους καρπούς, ανησυχίες για μακροχρόνια μυοσκελετικά προβλήματα και την ανάγκη για αλλαγή. Για αρκετές από αυτές, η συμμετοχή αποτέλεσε προσωπικό στοίχημα, με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών για τις επόμενες γενιές.
Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν χρησιμοποιούνται ήδη για τον ανασχεδιασμό καρδιοαγγειακών εργαλείων. Σημαντικές αλλαγές περιλαμβάνουν τη μείωση των διαμέτρων στις λαβές, ώστε να προσαρμόζονται καλύτερα σε ποικίλα μεγέθη χεριών, καθώς και την ελάττωση της δύναμης που απαιτείται για την ενεργοποίηση ή τη λειτουργία των συσκευών. Ο στόχος είναι σαφής: περιορισμός των κινδύνων τραυματισμού, βελτίωση της εργονομίας και ενίσχυση της επαγγελματικής μακροβιότητας των χειρουργών.
Η εργονομία ως παράγοντας ασφάλειας, όχι πολυτέλεια
Αξίζει να σημειωθεί ότι, επί του παρόντος, τα περισσότερα εργαλεία που χρησιμοποιούνται στο χειρουργείο έχουν σχεδιαστεί για να ανταποκρίνονται στον «μέσο» χρήστη, με βασική αναφορά το ανδρικό σωματότυπο.
Η επιβάρυνση, όμως, δεν περιορίζεται στη σωματική κόπωση. Η εργονομική αναντιστοιχία επηρεάζει τη συγκέντρωση και την ακρίβεια κινήσεων κατά τη διάρκεια κρίσιμων επεμβάσεων, γεγονός που μπορεί να έχει άμεσο αντίκτυπο στην ποιότητα περίθαλψης. Σε ένα ιατρικό περιβάλλον, όπου το περιθώριο σφάλματος είναι μηδενικό, η σωστή εργονομία δεν είναι προαιρετική. Αποτελεί βασική προϋπόθεση ασφαλούς εργασίας.
Το πρόβλημα της εκπροσώπησης δεν αφορά μόνο το φύλο. Παράγοντες όπως η εθνικότητα και η ηλικία επηρεάζουν σημαντικά τα φυσικά χαρακτηριστικά. Η υποεκπροσώπηση ατόμων από διαφορετικές εθνοτικές ομάδες στην υγειονομική έρευνα επιτείνει τις δυσκολίες, ειδικά για γυναίκες από μη κυρίαρχες πληθυσμιακές ομάδες.
Από την εξαίρεση στη συμπερίληψη: Η τεχνολογία ως σύμμαχος
Η αυξανόμενη παρουσία των γυναικών στον ιατρικό χώρο καθιστά την ανάγκη για επανασχεδιασμό των εργαλείων περισσότερο επιτακτική από ποτέ. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, το 2025 καταγράφηκε για πρώτη φορά πλειονότητα γυναικών στο ιατρικό δυναμικό. Παρά τα κοινωνικά και επαγγελματικά βήματα προόδου, τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται παραμένουν συνδεδεμένα με απαρχαιωμένα πρότυπα.
Η πρόοδος στις τεχνολογίες σάρωσης και ανάλυσης δεδομένων προσφέρει, πλέον, τη δυνατότητα για γρήγορη, ακριβή και οικονομική συλλογή εργονομικών στοιχείων, επιτρέποντας τη μετάβαση από την προσέγγιση «one-size-fits-all» σε πιο προσαρμοσμένες λύσεις. Η ενσωμάτωση δεδομένων από αντιπροσωπευτικά δείγματα δύναται να οδηγήσει σε εργονομικά βελτιωμένες ιατρικές συσκευές προς όφελος όλων των επαγγελματιών υγείας.
Διαβάστε επίσης
Οι προκλήσεις που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην Ιατρική και την Eπιστήμη
