Όλο και περισσότερα ερευνητικά δεδομένα αναδεικνύουν μια πολύ σημαντική σχέση, που, όπως όλα δείχνουν, έχει ακόμη πολλά να αποκαλύψει: Ο λόγος για τον άξονα εντέρου – εγκεφάλου, δύο βασικές περιοχές του ανθρώπινου σώματος, που φαίνεται να βρίσκονται σε συνεχή, αμφίδρομη επικοινωνία. Αυτή η σύνδεση, άγνωστη μέχρι πρότινος, βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο της έρευνας των ειδικών της νευροεπιστήμης, της ψυχολογίας, αλλά και της διατροφής.
Ο άξονας εντέρου – εγκεφάλου είναι ένα περίπλοκο δίκτυο διαδρομών, που μεταδίδουν σήματα μεταξύ του γαστρεντερικού συστήματος και του εγκεφάλου. Νέα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η φλεγμονή στο έντερο μπορεί να διαδραματίζει ρόλο στην ανάπτυξη της άνοιας, πιθανώς μέσω συστηματικής φλεγμονής και διαταραχής της επικοινωνίας κατά μήκος αυτών των διαδρομών. Παρά το αυξανόμενο ενδιαφέρον, παραμένει ασαφές εάν η εντερική φλεγμονή μπορεί να επιταχύνει τη γνωστική έκπτωση σε άτομα που ήδη πάσχουν από άνοια.
Εξερευνώντας τη σχέση μεταξύ φλεγμονώδους νόσου του εντέρου και άνοιας
Η μελέτη που διεξήγαγαν η Iris Mikulic, βοηθός ερευνήτρια στο Τμήμα Νευροβιολογίας, Επιστημών Φροντίδας και Κοινωνίας, η Hong Xu, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Κλινικής Γηριατρικής και ο Jonas F. Ludvigsson, καθηγητής στο Τμήμα Ιατρικής Επιδημιολογίας και Βιοστατιστικής του Karolinska Institutet, είχε ως στόχο να καλύψει αυτό το κενό, εξετάζοντας άτομα που έχουν διαγνωστεί τόσο με άνοια, όσο και με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (IBD). Η άνοια περιλαμβάνει μια ομάδα νευρολογικών διαταραχών, που χαρακτηρίζονται από προοδευτική γνωστική έκπτωση και απώλεια ανεξαρτησίας. Αποτελεί ένα αυξανόμενο πρόβλημα υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο, με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής να αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου. Το 2024, η FDA ενέκρινε τη δονανεμάμπη, ένα φάρμακο που έχει σχεδιαστεί για να επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου Αλτσχάιμερ -της πιο κοινής μορφής άνοιας- σε πρώιμο στάδιο. Προς το παρόν, ωστόσο, δεν υπάρχει διαθέσιμη θεραπεία και οι παρεμβάσεις επικεντρώνονται στη διαχείριση των συμπτωμάτων.
Όπως σημειώνουν οι ειδικοί σε άρθρο τους στο The Conversation, οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (ΙΦΝΕ) από την άλλη, είναι μια χρόνια πάθηση που προκαλεί φλεγμονή στο γαστρεντερικό σωλήνα. Περιλαμβάνουν τη νόσο Crohn, την ελκώδη κολίτιδα και τη μη ταξινομημένη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, μια διάγνωση που χρησιμοποιείται όταν τα συμπτώματα δεν ταιριάζουν απόλυτα με τις άλλες δύο παθήσεις. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κοιλιακό άλγος, διάρροια και αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου, ενώ μπορούν να επηρεάσουν κι άλλα όργανα, προκαλώντας επιπλέον κόπωση. Οι ΙΦΝΕ διαφέρουν από το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS), το οποίο προκαλεί παρόμοια γαστρεντερικά συμπτώματα, αλλά δεν περιλαμβάνει φλεγμονή των ιστών. Αν και δεν θεραπεύονται, μπορούν σε αρκετές περιπτώσεις να αντιμετωπιστούν με αντιφλεγμονώδη φάρμακα, προσαρμογές στον τρόπο ζωής και, ορισμένες φορές, χειρουργική επέμβαση.
Οι ΙΦΝΕ παρατηρούνται όλο και πιο συχνά σε παγκόσμιο επίπεδο. Μεταξύ 1990 και 2021, οι νέες περιπτώσεις αυξήθηκαν σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, ιδιαίτερα μεταξύ των ατόμων ηλικίας 50-54 ετών. Η διάγνωση μπορεί να γίνει σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά στους ηλικιωμένους, τα συμπτώματα μερικές φορές εκλαμβάνονται ως άλλες παθήσεις, καθυστερώντας τη θεραπεία.
Μετρώντας τη γνωστική έκπτωση
Οι ερευνητές αξιοποίησαν δεδομένα από το Σουηδικό Μητρώο Γνωστικών Διαταραχών/Άνοιας (SveDem), μια εθνική βάση δεδομένων με λεπτομερείς ιατρικές πληροφορίες για άτομα με άνοια σε όλη τη Σουηδία. Εντόπισαν 111 άτομα με άνοια που έλαβαν διάγνωση ΙΦΝΕ και συνέκριναν αυτές τις περιπτώσεις με μια ομάδα ελέγχου 1.110 ατόμων με άνοια, αλλά χωρίς ΙΦΝΕ. Οι ομάδες ήταν παρόμοιες ως προς την ηλικία, το φύλο, τον τύπο άνοιας, τη συνύπαρξη άλλων παθήσεων και τη χρήση φαρμάκων.
Η γνωστική λειτουργία αξιολογήθηκε χρησιμοποιώντας το Mini-Mental State Examination (MMSE), ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο τεστ 30 βαθμών που αξιολογεί τη μνήμη, την προσοχή, τη γλώσσα και άλλες γνωστικές ικανότητες. Βαθμολογίες 25-30 υποδηλώνουν φυσιολογική γνωστική λειτουργία, ενώ βαθμολογίες κάτω από 24 υποδηλώνουν άνοια.
Τα ευρήματα αποκάλυψαν ότι τα άτομα που έπασχαν τόσο από άνοια, όσο και από νεοδιαγνωσμένες ΙΦΝΕ παρουσίασαν σημαντικά ταχύτερη γνωστική έκπτωση. Η εξέλιξη αυτή ήταν, μάλιστα, συγκρίσιμη με τη διαφορά που παρατηρήθηκε σε ασθενείς με τη νόσο Αλτσχάιμερ που έλαβαν ή δεν έλαβαν θεραπεία με δονανεμάμπη. Η γνωστική έκπτωση επιδεινώθηκε μετά τη διάγνωση των ΙΦΝΕ, υποδηλώνοντας ότι η συστηματική φλεγμονή που σχετίζεται με τα ΙΦΝΕ μπορεί να επιδεινώσει τη νευροεκφύλιση.
Τα επόμενα βήματα
Τα νέα ευρήματα υπογραμμίζουν τη σημασία της παρακολούθησης της γνωστικής υγείας ατόμων που πάσχουν από ΙΦΝΕ. Η αποτελεσματική διαχείριση των ΙΦΝΕ -μέσω αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, διατροφικής υποστήριξης ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, χειρουργικής επέμβασης- μπορεί να συμβάλει στη μείωση της νευροφλεγμονής και, ενδεχομένως, την επιβράδυνση της άνοιας.
Διαβάστε επίσης
ΙΦΝΕ: Χαμηλή παραμένει η ποιότητα ζωής των ασθενών – Ελληνική μελέτη
Έντερο: «Έξυπνα» ρολόγια εντοπίζουν τις εξάρσεις των ΙΦΝΕ πριν εμφανιστούν συμπτώματα
ΙΦΝΕ: Τα αίτια της νόσου Crohn στην παιδική ηλικία – Τρεις παράγοντες που εκτοξεύουν τον κίνδυνο
