Ο ιός Τσικουνγκούνια που μεταδίδεται μέσω των κουνουπιών αποτελεί μια απειλή που μεγαλώνει. Εκτός από περιοχές όπου ενδημούν τα είδη κουνουπιών που τον μεταδίδουν, ο ιός εξαπλώνεται και σε περιοχές της Ευρώπης, καθώς και της Βόρειας Αμερικής. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC), η γηραιά ήπειρος κατέγραψε 27 επιδημίες Τσικουνγκούνια το 2025, αριθμό «ρεκόρ».
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει εκδώσει έναν αναλυτικό οδηγό δέκα ερωτήσεων και απαντήσεων για τον ιό, με τον οποίο δίνει χρήσιμες πληροφορίες για συμπτώματα, θεραπεία, μέτρα προστασίας.
Τι είναι ο ιός Τσικουνγκούνια (chikungunya);
Η λοίμωξη από τον ιό chikungunya είναι μια ιογενής ασθένεια που μεταδίδεται μέσω τσιμπήματος κουνουπιών, κυρίως από τα κουνούπια Aedes aegypti και Aedes albopictus (γνωστό και ως κουνούπι-τίγρης), τα οποία τσιμπούν κυρίως κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η ασθένεια προκαλεί πυρετό και έντονο πόνο στις αρθρώσεις. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν μυϊκούς πόνους, εξανθήματα, πονοκέφαλο και έντονη κόπωση. Παρόλο που οι περισσότεροι άνθρωποι αναρρώνουν μέσα σε μία εβδομάδα, ο πόνος στις αρθρώσεις μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να διαρκέσει για πολύ περισσότερο.
Πού εμφανίζεται η ασθένεια chikungunya;
Η chikungunya εντοπίζεται σε πολλές περιοχές του κόσμου, ιδιαίτερα σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές της Αφρικής, της Ασίας και της Αμερικής, όπου συναντώνται τα κουνούπια Aedes aegypti ή Aedes albopictus (κουνούπια-τίγρεις), που αποτελούν τους βασικούς φορείς του ιού.
Ο ιός έχει επίσης εξαπλωθεί σε νέες περιοχές (προκαλώντας κατά καιρούς επιδημίες), όπως η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική, μέσω ταξιδιωτών που έχουν μολυνθεί. Οι περιοχές αυτών των νέων ζωνών όπου οι θερμοκρασίες είναι αρκετά υψηλές ώστε να ευδοκιμούν τα κουνούπια είναι ιδιαίτερα ευάλωτες.
Πώς μπορώ να προστατεύσω τον εαυτό μου και την οικογένειά μου από τον ιό chikungunya;
Προς το παρόν δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τη chikungunya, επομένως ο καλύτερος τρόπος προστασίας είναι η πρόληψη. Η αποφυγή τσιμπημάτων από κουνούπια είναι καθοριστικής σημασίας. Μερικοί αποτελεσματικοί τρόποι για να μειωθεί ο κίνδυνος είναι οι εξής:
- Χρησιμοποιείτε εντομοαπωθητικό σε εκτεθειμένο δέρμα ή ρούχα, σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης.
- Φοράτε προστατευτικά ρούχα, όπως μακριά μανίκια και παντελόνια, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν τα κουνούπια που μεταδίδουν τη chikungunya είναι πιο δραστήρια.
- Κοιμηθείτε κάτω από κουνουπιέρες, ειδικά την ημέρα.
- Χρησιμοποιήστε σήτες σε πόρτες και παράθυρα ή κρατήστε τα κλειστά, ώστε να εμποδίζετε τα κουνούπια να εισέρχονται στο χώρο.
- Απομακρύνετε τα στάσιμα νερά από αντικείμενα όπως λάστιχα, κουβάδες και γλάστρες – καθώς αποτελούν συνηθισμένους τόπους αναπαραγωγής κουνουπιών.
Ποια είναι τα συμπτώματα της chikungunya;
Τα συμπτώματα της chikungunya συνήθως εμφανίζονται 4 έως 8 ημέρες μετά από τσίμπημα μολυσμένου κουνουπιού.
Μπορεί να περιλαμβάνουν:
-ξαφνικό υψηλό πυρετό,
-έντονο πόνο στις αρθρώσεις,
-μυϊκούς πόνους,
-πονοκέφαλο,
-δερματικό εξάνθημα,
-κόπωση ή γενική αδυναμία,
-περιστασιακά, ναυτία.
Οι περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να αισθάνονται καλύτερα μέσα σε μία εβδομάδα. Ωστόσο, ορισμένα συμπτώματα – όπως ο πόνος στις αρθρώσεις – μπορεί μερικές φορές να διαρκέσουν αρκετές εβδομάδες ή και μήνες. Ένα μικρό ποσοστό ασθενών μπορεί να εξακολουθεί να νιώθει έντονη κόπωση ακόμη και μετά από δύο χρόνια.
Ποιοι διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο;
Αν και η λοίμωξη chikungunya μπορεί να επηρεάσει άτομα κάθε ηλικίας, ορισμένες ομάδες είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν σοβαρότερα συμπτώματα ή να αναρρώσουν πιο αργά. Σε αυτές περιλαμβάνονται:
-ηλικιωμένοι, ιδιαίτερα άτομα άνω των 65 ετών,
-βρέφη και μικρά παιδιά,
-έγκυες γυναίκες,
-άτομα που πάσχουν από υπέρταση, διαβήτη, καρδιοπάθειες ή άλλες παθήσεις υγείας.
Όποιος εμφανίζει συμπτώματα chikungunya θα πρέπει να αναζητήσει ιατρική φροντίδα το συντομότερο δυνατόν, ειδικά αν ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου.
Ποια είναι η θεραπεία για τη chikungunya;
Προς το παρόν δεν υπάρχουν ειδικά φάρμακα για τη chikungunya. Η αντιμετώπιση εστιάζει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Συγκεκριμένα:
- Αντιμετωπίστε τον πυρετό και τον πόνο στις αρθρώσεις με παρακεταμόλη ή μεταμιζόλη.
- Αποφύγετε τη χρήση ασπιρίνης, ιβουπροφαίνης και άλλων μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων μέχρι να αποκλειστεί η λοίμωξη από δάγκειο πυρετό, καθώς μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο αιμορραγιών σε ασθενείς με δάγκειο πυρετό.
- Παραμείνετε καλά ενυδατωμένοι και ξεκουραστείτε επαρκώς, ώστε να υποστηρίξετε την ανάρρωση.
- Εάν τα συμπτώματα διαρκούν πάνω από λίγες ημέρες ή επιδεινώνονται, είναι σημαντικό να ζητηθεί ιατρική φροντίδα.
Μπορώ να μολυνθώ με τον ιό chikungunya περισσότερες από μία φορές;
Με βάση τα τρέχοντα επιστημονικά δεδομένα, είναι απίθανο τα άτομα που έχουν ήδη νοσήσει από chikungunya να μολυνθούν ξανά. Ωστόσο, η έρευνα συνεχίζεται. Ορισμένοι άνθρωποι αναπτύσσουν χρόνια λοίμωξη από chikungunya, η οποία εκδηλώνεται συνήθως με επίμονο πόνο στις αρθρώσεις που μπορεί να διαρκέσει μήνες ή και χρόνια. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι το άτομο έχει μολυνθεί περισσότερες από μία φορές.
Υπάρχει εμβόλιο για τον ιό chikungunya;
Μέχρι στιγμής, δύο μονοδοσικά εμβόλια για τον ιό chikungunya (IXCHIQ και VIMKUNYA) έχουν εγκριθεί από ρυθμιστικές αρχές σε αρκετές χώρες και περιοχές, συμπεριλαμβανομένων της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (EMA). Γενικά, αυτά τα εμβόλια συνιστώνται για τα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο σοβαρής νόσου και για όσους ταξιδεύουν σε περιοχές με γνωστή μετάδοση του ιού. Ωστόσο, τα εμβόλια δεν είναι ακόμη ευρέως διαθέσιμα ή ευρέως χρησιμοποιούμενα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Προς το παρόν, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δεν έχει εκδώσει συστάσεις για τη χρήση αυτών των εμβολίων. Ο ΠΟΥ και οι εξωτερικοί του εμπειρογνώμονες (η Στρατηγική Συμβουλευτική Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για τον Εμβολιασμό) εξακολουθούν να εξετάζουν τα δεδομένα των κλινικών δοκιμών των εμβολίων για να διαμορφώσουν μελλοντικές οδηγίες. Επιπλέον, κανένα από τα δύο εμβόλια δεν έχει λάβει προ-πιστοποίηση από τον ΠΟΥ ούτε έχει συμπεριληφθεί στη Λίστα Έκτακτης Χρήσης του ΠΟΥ μέχρι στιγμής.
Πώς διαγιγνώσκεται ο ιός chikungunya;
Η διάγνωση του ιού chikungunya μόνο βάσει των συμπτωμάτων μπορεί να είναι δύσκολη, καθώς τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά άλλων ασθενειών, όπως ο δάγκειος πυρετός ή ο ιός Ζίκα. Για την επιβεβαίωση της λοίμωξης απαιτούνται εργαστηριακές εξετάσεις.
Κατά την πρώτη εβδομάδα της νόσου, όταν εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα, ο chikungunya μπορεί να διαγνωστεί με ανίχνευση του ιού σε δείγμα αίματος, χρησιμοποιώντας μοριακές εξετάσεις ή τεστ απομόνωσης του ιού. Μετά την πρώτη εβδομάδα, οι εξετάσεις μπορούν να ανιχνεύσουν αντισώματα (την ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού) έναντι του ιού. Αυτές οι εξετάσεις γίνονται συνήθως με διαφορά 1 έως 2 εβδομάδων για να επιβεβαιωθεί μια πρόσφατη ή παρελθούσα λοίμωξη. Η ακριβής διάγνωση είναι σημαντική, ειδικά σε περιοχές όπου κυκλοφορούν παρόμοιοι ιοί.
Τι μπορεί να γίνει για την πρόληψη ή τη μείωση της εξάπλωσης του chikungunya;
Ο καλύτερος τρόπος για να προληφθεί ή να μειωθεί η εξάπλωση είναι η προστασία από τα τσιμπήματα των κουνουπιών, μέσω ελέγχου των κουνουπιών και προσωπικής προστασίας. Συνιστάται σε όσους ζουν ή επισκέπτονται περιοχές όπου κυκλοφορεί το chikungunya:
- Να φορούν ρούχα που καλύπτουν όσο το δυνατόν περισσότερη επιδερμίδα, ειδικά κατά τη διάρκεια της ημέρας.
- Να χρησιμοποιούν εντομοαπωθητικά που περιέχουν DEET, IR3535 ή picaridin σε εκτεθειμένο δέρμα ή ρούχα, σύμφωνα με τις οδηγίες του προϊόντος.
- Να κοιμούνται κάτω από κουνουπιέρες (κατά προτίμηση εμποτισμένες με εντομοκτόνο), ειδικά αν κοιμούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας, και για να προστατευθούν άτομα υψηλού κινδύνου (όπως ασθενείς, ηλικιωμένοι και μικρά παιδιά).
- Να χρησιμοποιούν σήτες σε παράθυρα και πόρτες για να εμποδίζουν την είσοδο των κουνουπιών στο σπίτι.
Είναι πολύ σημαντικό τα άτομα με ύποπτη ή επιβεβαιωμένη λοίμωξη από chikungunya να λαμβάνουν αυτά τα μέτρα και να αποφεύγουν τα τσιμπήματα κατά την πρώτη εβδομάδα της νόσου, καθώς τα κουνούπια που τα τσιμπούν μπορεί να μολυνθούν και να μεταδώσουν τον ιό σε άλλους.
Για τη μείωση της εξάπλωσης του ιού, είναι σημαντικός ο έλεγχος των κουνουπιών που τον μεταφέρουν και η καταστροφή των συνθηκών αναπαραγωγής τους. Τα κουνούπια αυτά γεννούν συνήθως σε στάσιμο νερό που βρίσκεται σε καθημερινά αντικείμενα, όπως λάστιχα, ανοιχτές δεξαμενές, δοχεία και κενές κονσέρβες γύρω από το σπίτι. Για τη μείωση της αναπαραγωγής τους:
- Αδειάζετε και καθαρίζετε τα δοχεία νερού τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα.
- Κρατάτε τις δεξαμενές και τα δοχεία καλά καλυμμένα.
- Πετάτε τα απορρίμματα τακτικά και σωστά, ώστε να μην μαζεύεται νερό.
- Κατά τη διάρκεια επιδημιών, οι υγειονομικές αρχές μπορεί να λάβουν πρόσθετα μέτρα, όπως:
-Ψεκασμό εντομοκτόνων σε επηρεαζόμενες περιοχές (fogging).
-Εφαρμογή εντομοκτόνου σε εσωτερικές επιφάνειες όπου συνήθως προσγειώνονται τα κουνούπια (εσωτερικός ψεκασμός υπολειμματικού εντομοκτόνου).
-Προσθήκη ειδικών προϊόντων στο νερό για να καταστραφούν οι προνύμφες πριν γίνουν ενήλικα κουνούπια.
Διαβάστε επίσης
Κουνούπια: Πόσο κινδυνεύουμε από τις ασθένειες που μεταφέρουν; Ο εντομολόγος απαντά
Νέο εμβόλιο για τον ιό Τσικουνγκούνια: Ποιους αφορά
Κουνούπια: Γιατί ο ιός του Δυτικού Νείλου είναι η νέα αόρατη απειλή για την Αττική
