Όταν ο υδράργυρος «σκαρφαλώνει» στους 40°C, το πρώτο μας μέλημα είναι να προστατευτούμε από τη ζέστη με δροσερά ρούχα, αρκετό νερό και κλειστά παντζούρια. Κι όμως, πίσω από τη δυσφορία και τον ιδρώτα, η αφόρητη ζέστη φαίνεται πως φέρνει μια πιο αόρατη, αλλά δυνητικά επικίνδυνη απειλή, ιδιαίτερα για τα άτομα τρίτης ηλικίας. Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Science of the Total Environment, η υπερβολική ζέστη δεν εξαντλεί απλώς τον οργανισμό, αλλά μπορεί να αποδιοργανώσει το μικροβίωμα του εντέρου και να εξασθενήσει την άμυνα του σώματος απέναντι σε λοιμώξεις. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Subhajit Roy από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Ίρβαϊν, διαπίστωσαν πως ο συνδυασμός ηλικίας και καύσωνα μπορεί να μετατρέψει τα «καλά» βακτήρια του εντέρου σε ακούσιους συμμάχους επικίνδυνων παθογόνων, αποδυναμώνοντας το ανοσοποιητικό από τις φυσικές του άμυνες τη στιγμή που τις χρειάζεται περισσότερο.
Τι αλλάζει στο πεπτικό σύστημα σε συνθήκες καύσωνα – Πώς επηρεάζονται οι ηλικιωμένοι
Για να μελετήσουν πώς η ζέστη επηρεάζει το ανοσοποιητικό με την πάροδο της ηλικίας, οι επιστήμονες σχεδίασαν ένα πείραμα που αντικατοπτρίζει με ρεαλισμό τις συνθήκες ενός σύγχρονου καύσωνα. Χρησιμοποιώντας δύο ομάδες μοντέλων πειραματόζωων – νεαρά ενήλικα και ηλικιωμένα ποντίκια (αντιστοιχούν σε ανθρώπινα άτομα άνω των 75 ετών) – τα υπέβαλαν σε θερμικό στρες, δηλαδή καθημερινή έκθεση σε 40°C με 60% υγρασία, για τρεις ώρες την ημέρα επί δύο εβδομάδες. Αμέσως μετά, όλα τα ζώα εκτέθηκαν στο Vibrio vulnificus, ένα επικίνδυνο βακτήριο που ευδοκιμεί στα ζεστά, αλμυρά νερά και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ή και θανατηφόρες λοιμώξεις μέσω τραυμάτων ή μολυσμένων θαλασσινών.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, τα ηλικιωμένα πειραματόζωα εμφάνισαν σημαντικές αλλοιώσεις στον εντερικό φραγμό, ραγδαία αύξηση της συστηματικής φλεγμονής και καταπόνηση του ανοσοποιητικού τους σε κυτταρικό επίπεδο. Σε αντίθεση με τα νεότερα, τα οποία παρουσίασαν πολύ πιο ήπιες αντιδράσεις, οι ηλικιωμένοι οργανισμοί φάνηκε να καταρρέουν ανοσολογικά κάτω από το βάρος του θερμικού στρες και της μόλυνσης.
Όταν τα καλά βακτήρια «γυρνούν» εναντίον μας
Το θερμικό στρες αποδείχθηκε ικανό να ανατρέψει την ισορροπία του μικροβιώματος. Φιλικά, προστατευτικά βακτήρια όπως το Roseburia intestinalis και το Bifidobacterium pseudolongum, είδη γνωστά για τη συμβολή τους στη φλεγμονώδη άμυνα και τη σταθερότητα του εντερικού φραγμού, μειώθηκαν δραματικά. Την ίδια στιγμή, είδη λιγότερο φιλόξενα όπως το Enterococcus faecalis, το οποίο έχει συνδεθεί με σοβαρές ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις, βρήκαν έδαφος να αναπτυχθούν. Με άλλα λόγια, η ζέστη δεν επηρέασε μόνο τον οργανισμό εξωτερικά, αλλά αποσταθεροποίησε και μια βασική εσωτερική γραμμή άμυνας.
Το σοβαρό πρόβλημα με τα αντιβιοτικά
Πέρα από την εξασθένηση της άμυνας, η υπερβολική ζέστη φαίνεται πως ανοίγει τον δρόμο και για κάτι ακόμη πιο ανησυχητικό: την ενίσχυση της μικροβιακής αντοχής. Οι ερευνητές εντόπισαν σημαντική αύξηση σε γονίδια που σχετίζονται με την ανθεκτικότητα σε αντιβιοτικά, με πιο χαρακτηριστική την τετρακυκλίνη, ένα από τα βασικά «όπλα» που προτείνει το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Ηνωμένων Πολιτειών (CDC) για τη θεραπεία του Vibrio vulnificus.
Με απλά λόγια, η θερμική καταπόνηση δεν κάνει μόνο τον οργανισμό πιο ευάλωτο στις λοιμώξεις, κάνει και τις ίδιες τις λοιμώξεις πιο δύσκολες στη διαχείριση. Ιδίως στους ηλικιωμένους, όπου η φθορά της ηλικίας συναντά τις πιο ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες, η αντιμετώπιση τέτοιων λοιμώξεων μετατρέπεται σε τεράστια πρόκληση.
Υπάρχει λύση; Ναι, αλλά είναι σύνθετη
Παρότι τα ευρήματα προκαλούν ανησυχία, η ερευνητική ομάδα άφησε μια χαραμάδα αισιοδοξίας. Όταν απομάκρυναν το μικροβίωμα των ηλικιωμένων οργανισμών και επανέφεραν επιλεγμένα ευεργετικά βακτήρια, είδαν μια μερική αναζωογόνηση του ανοσοποιητικού. Το σώμα άρχισε να ανακτά μέρος της φυσικής του άμυνας, απόδειξη πως το έντερο, ακόμη και σε συνθήκες γήρανσης και στρες, μπορεί υπό προϋποθέσεις να επανεκπαιδευτεί. Ωστόσο, όπως υπογράμμισαν οι επιστήμονες, δεν κάνουν όλα τα προβιοτικά για όλους. Η επιλογή των «καλών» βακτηρίων πρέπει να είναι στοχευμένη και προσαρμοσμένη στον οργανισμό – ένα ακόμη βήμα προς την εξατομικευμένη ιατρική του μέλλοντος.
Ένα εκρηκτικό μείγμα για τη δημόσια υγεία
Αξιοσημείωτο είναι ότι από το 1979 οι καύσωνες στις ΗΠΑ έχουν καταγράψει αύξηση 67% στη συχνότητα και 20% στη διάρκεια, με τη μέση διάρκεια των καυσώνων να έχει εκτοξευθεί από 8 σε 12 ημέρες. Στην Ελλάδα, η κατάσταση δεν είναι πολύ διαφορετική, καθώς τα κύματα καύσωνα γίνονται όλο και πιο έντονα και συχνά. Παράλληλα, μέχρι το 2040, αναμένεται ότι ο αριθμός των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών θα αυξηθεί σημαντικά, με τις συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες να αποτελούν ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού σε πολλές χώρες. Αυτό σημαίνει ότι δύο ισχυρές τάσεις, δημογραφική και περιβαλλοντική, έρχονται σε σύγκρουση, δημιουργώντας σοβαρές προκλήσεις για τα συστήματα υγείας και τη στρατηγική πρόληψης λοιμώξεων, με τις ευάλωτες ηλικιακές ομάδες να κινδυνεύουν ιδιαίτερα.
Διαβάστε επίσης
Kαύσωνας: Ένας καθηγητής δίνει συμβουλές για να μην εξαντληθούμε από τη ζέστη
Συστάσεις προστασίας από τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών, για τον καύσωνα
