Κινητά, τάμπλετ, κονσόλες: Τέσσερις κανόνες για να γίνουν λιγότερο βλαβερά για τα παιδιά και τους εφήβους

*γράφει ο Γιώργος Κορμάς, Ιατρός, Υπεύθυνος Γραμμής Βοήθειας του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου

Πλησιάζουν οι γιορτινές ημέρες και η αγωνία των παιδιών για τα δώρα που περιμένουν – και συνήθως λαμβάνουν- είναι στο αποκορύφωμά της. Το βέβαιο είναι ότι όλοι μας θέλουμε να δίνουμε χαρά και ικανοποίηση στα παιδιά και να βλέπουμε χαρούμενα τα πρόσωπά τους. Ωστόσο,  την ίδια στιγμή όλοι αναρωτιόμαστε πώς είναι δυνατόν να ζητούν (σχεδόν) όλα τα παιδιά – από εκείνα του νηπιαγωγείου μέχρι εκείνα του Λυκείου-  είτε από τον Άγιο Βασίλη είτε από τους  γονείς,  τους νονούς, τους άλλους συγγενείς, κυρίως δώρα που έχουν σχέση με το διαδίκτυο και με τα διαδικτυακά;

Η απάντηση είναι απλή. Επειδή όταν τα παιδιά ζητούν tablet ή κινητό, ουσιαστικά επιζητούν games και κοινωνικά δίκτυα. Η επόμενη ερώτηση που πρέπει να μας απασχολεί είναι τι κερδίζουν μέσα από αυτά; Ή για την ακρίβεια, τι νομίζουν ότι κερδίζουν; Για τους ανήλικους η χρήση αυτών των κατά τα άλλα χρήσιμων συσκευών ισοδυναμεί με την ελευθερία τους να παίζουν όσο θέλουν και με όποιον θέλουν, να μιλούν με όποιον θέλουν όποτε θέλουν, να βλέπουν ό,τι θέλουν. Για τους ενήλικες που παρακολουθούμε τη σχέση των παιδιών και των εφήβων με τις μικρές και μεγάλες συσκευές και οθόνες, ουσιαστικά είναι η βάση για μια μεγάλη συζήτηση: Είναι ελευθερία ή υποδούλωση τελικά το διαδίκτυο; Τι είδους ελευθερία είναι αυτή που μακριά από τα games και τα κοινωνικά δίκτυα, οδηγεί σε εκνευρισμό, στενοχώρια, αμηχανία και εν τέλει εξάρτηση;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορούν να προκαλέσουν εξάρτηση. Επίσης, έχει διαπιστωθεί ότι εξοικειώνουν τα παιδιά με την βία και αυτό στην κανονική ζωή, εκτός οθόνης, μπορεί να μεταφραστεί σε επιθετικότητα στη συμπεριφορά τους. Η επίπτωση της ανεξέλεγκτης χρήσης των συσκευών είτε για gaming είτε για άλλη δραστηριότητα αντικατοπτρίζεται στη σχολική ζωή των παιδιών. Οι εκπαιδευτικοί επαναλαμβάνουν εμφατικά ότι πλέον οι μαθητές δεν μπορούν να μένουν συγκεντρωμένοι στο μάθημα, με το διαδίκτυο να θεωρείται ως ο κύριος ένοχος: η ταχύτητα του διαδικτύου με τις εναλλαγές των εικόνων παίζουν κυρίαρχο ρόλο στο πως θα εκπαιδευθεί και η λειτουργία του εγκεφάλου σε αυτές τις εύπλαστες ηλικίες. Τέλος, τα πρότυπα των gamers, των YouTuber και των influencer είναι κυρίαρχα στον κόσμο των ανηλίκων.

Την ίδια στιγμή, η e-ελευθερία που κερδίζουν με το διαδίκτυο τα παιδιά, γεννάει μια νέα «τυραννία» για αυτά: εκείνη των γονιών – χρονοφύλακων του διαδικτύου. Κανείς δεν αγαπά αυτόν που του περιορίζει την ελευθερία,  επομένως η μεγάλη και κυρίαρχη σύγκρουση στην οικογένεια είναι βέβαιη, δεδομένη κι αναμενόμενη.

Πόσες φορές δεν έχετε πει στα παιδιά σας «Θα παίζεις όταν έχεις διαβάσει», «Θα παίζεις τα Σαββατοκύριακα», «Θα μπουν συγκεκριμένα όρια» κοκ. Πόσες φορές όμως έχετε σκεφτεί ότι όταν κάποιος λαχταρά την ελευθερία του, την e-ελευθερία του, δύσκολα μπαίνουν αλυσίδες και περιορισμοί; Έτσι πολλοί γονείς αιφνιδιάζονται, σοκάρονται, στενοχωριούνται, ή αρνούνται να το δουν ότι τα παιδιά χάνουν σιγά σιγά το ενδιαφέρον τους για το σχολείο, τον αθλητισμό, τις εξόδους, ή και τους φίλους, όταν θεωρούν ότι έχουν κατακτήσει την «ελευθερία του διαδικτύου».

Επειδή η ιστορία έχει δείξει ότι πάντα ο επαναστάτης θα κερδίσει με οποιοδήποτε κόστος, οι… γονείς – τύραννοι έχετε τρεις λύσεις:

1. Μπορείτε να συμβιβαστείτε και να παραδοθείτε στα παιδιά σας, να τα αφήσετε να κάνουν ό,τι θέλουν. Τι κι αν δεν έχουν εμπειρία ζωής, τι κι αν έχουν προσκόλληση στον παρόντα χρόνο, τι κι αν από την φύση τους δεν έχουν αναπτύξει κριτική ικανότητα; Το πιο πιθανό είναι πως σας έχουν υποτάξει εξ αρχής, και όχι μόνο για τα θέματα του διαδικτύου.

2. Μπορείτε να καθυστερήσετε με κάθε τρόπο την επίπλαστη και παραπλανητική ελευθερία που τους υπόσχεται το διαδίκτυο μέσω των κοινωνικών δικτύων και των games. Να έχετε την ελπίδα , αλλά και να παλεύετε γι’ αυτό, ότι θα κερδίσουν το ενδιαφέρον τους και άλλα ενδιαφέροντα, δραστηριότητες, άτομα. Καθώς και ότι μεγαλώνοντας θα αποκτήσουν καλύτερη κρίση για τους κινδύνους που υπάρχουν από τα συγκεκριμένα μέσα, αποκτώντας τελικά και ουσιαστικά το δικαίωμα της επιλογής – που τώρα ακόμη δεν έχουν αφού δεν έχουν όλη την εικόνα.

3. Μπορείτε να τους τα αγοράζετε/προσφέρετε με την πεποίθηση ότι θα καταφέρετε μέσα από τον διάλογο και την πειθώ να οριοθετήσετε τον χρόνο και τις επιλογές τους. Στην περίπτωση αυτή, ένας άνισος αγώνας ξεκινά με σίγουρο νικητή το παιδί που θα αγωνίζεται για την e-ελευθερία του. Το αποτέλεσμα; Όρια στο χρόνο ίσως για κάποια στιγμή του βάλετε, όμως το μυαλό του θα είναι εκεί, μακριά από θέματα της ηλικίας του.

Εάν, λοιπόν, θεωρείτε ότι αυτά που διαβάζετε σας φαίνονται υπερβολικά, εάν τα παιδιά σας σάς έχουν στριμώξει με εξαιρετικό χειρισμό εσάς και όσους άλλους έχουν γύρω τους ή έχετε ήδη κάνει τις αγορές σας, συμβουλεύω τα εξής:

1. Ξεκαθαρίστε τους πως ότι αποκτήσουν δεν θα είναι δικό τους αλλά όλης της οικογένειας, ωστόσο και αυτά θα έχουν δικαίωμα στη χρήση τους (tablet, κινητά, κονσόλες κα).

2. Βάλτε κανόνες  χρήσης, αλλά είναι σημαντικό επιπλέον να είναι απαράβατοι, σταθεροί, με κυρώσεις. Δεν θα περιλαμβάνουν ποτέ μα ποτέ ξενύχτια και επιθετικές συμπεριφορές των παιδιών. Και εννοείται πως θα πρέπει να είστε προετοιμασμένοι για κατασταλτικές πολιτικές σε περιπτώσεις παραβάσεων.

3. Αγοράστε / προσφέρετε/ επιτρέψτε μόνο κατάλληλα για την ηλικία τους παιχνίδια. Μπορείτε να βρείτε πληροφορίες για την καταλληλόλητα των games στην ιστοσελίδα για το Πανευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για τα Ηλεκτρονικά Παιχνίδια, https://pegi.info/.  Παρότι το 75% των παιδιών του δημοτικού είναι χρήστες των κοινωνικών δικτύων, προφανώς  απαγορεύετε τη χρήση των κοινωνικών δικτύων για παιδιά κάτω των 13 ετών.

4. Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου www.safer internet4kids.gr για χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με το Ασφαλές Διαδίκτυο .
Ό,τι και αν αποφασίσετε, μπορείτε να μας συμβουλευτείτε στην γραμμή βοήθειας του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου Help-Line 2106007686.