«Οι παθογόνοι μύκητες θα επεκταθούν σε νέες περιοχές καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται και η ανθρωπότητα δεν είναι προετοιμασμένη», προειδοποιούν επιστήμονες του University of Manchester, σε νέα έρευνα που εστιάζει σε έναν υποτιμημένο αλλά θανατηφόρο κίνδυνο: τις μυκητιασικές λοιμώξεις.
Οι μύκητες αποτελούν ένα τεράστιο και εξαιρετικά ευέλικτο βασίλειο οργανισμών -από τη μούχλα και τη μαγιά έως τα γνωστά μας μανιτάρια. Αν και απαραίτητοι για τη λειτουργία των οικοσυστημάτων, μπορούν να αποβούν καταστροφικοί για την ανθρώπινη υγεία: υπολογίζεται ότι προκαλούν 2,5 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο, με τον πραγματικό αριθμό να είναι πιθανώς πολύ μεγαλύτερος λόγω έλλειψης δεδομένων.
Οπότε, αν και η δημοφιλής σειρά «The Last of Us» πρόκειται για μυθοπλασία, ίσως τελικά να αντλεί έμπνευση από μια ανησυχητικά πιθανή πραγματικότητα. Η ιδέα ενός μύκητα που προσαρμόζεται, εξαπλώνεται και απειλεί την ανθρωπότητα δεν είναι τόσο απίθανη όσο φαινόταν κάποτε. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι οι συνθήκες για να εξελιχθούν οι μύκητες σε παγκόσμια απειλή είναι ήδη εδώ: η άνοδος της θερμοκρασίας, οι περιβαλλοντικές αλλαγές, η αλόγιστη χρήση αντιμυκητιασικών και η εντατικοποίηση της γεωργίας ευνοούν την προσαρμογή ορισμένων ειδών. Μερικοί μύκητες δείχνουν ήδη ικανότητα επιβίωσης σε θερμοκρασίες του ανθρώπινου σώματος, κάτι που παλαιότερα λειτουργούσε ως φυσικό εμπόδιο. Η φαντασία ίσως να μη βρίσκεται τόσο μακριά από την επιστημονική ανησυχία.
Ένας «σιωπηλός» εισβολέας επεκτείνει την εμβέλειά του
Μέσω προσομοιώσεων και κλιματικών προβλέψεων, ερευνητές από το University of Manchester μελέτησαν την πιθανή μελλοντική εξάπλωση του γένους Aspergillus, μιας ομάδας μυκήτων που βρίσκονται παντού στο περιβάλλον και μπορούν να προκαλέσουν ασπεργίλλωση, μια σοβαρή και συχνά θανατηφόρα νόσο που πλήττει κυρίως τους πνεύμονες.
Σύμφωνα με τον Norman van Rijn, ερευνητή λοιμωδών νοσημάτων και κλιματικής αλλαγής στο ίδιο πανεπιστήμιο, η μελέτη δείχνει ότι είδη όπως το Aspergillus flavus και το Aspergillus fumigatus θα επεκταθούν γεωγραφικά, καθώς η θερμοκρασία του πλανήτη ανεβαίνει, απειλώντας ολοένα και περισσότερες περιοχές στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη, την Κίνα και τη Ρωσία.
Το Aspergillus flavus, το οποίο ευδοκιμεί σε θερμά κλίματα, αναμένεται να επεκτείνει την εξάπλωσή του κατά 16%, σε ένα σενάριο με υψηλή χρήση ορυκτών καυσίμων. Από την άλλη πλευρά, το Aspergillus fumigatus, που προτιμά πιο εύκρατα κλίματα, αναμένεται να κινηθεί βορειότερα προς τον Αρκτικό Κύκλο, με πιθανή αύξηση της εξάπλωσής του κατά 77,5% έως το 2100, εκθέτοντας 9 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη σε αυξημένο κίνδυνο.
Υψηλή θνησιμότητα και αυξανόμενη ανθεκτικότητα
Τα σπόρια του Aspergillus είναι αόρατα και αιωρούνται -όλοι τα εισπνέουμε καθημερινά. Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι τα αποβάλλουν χωρίς πρόβλημα. Όμως, όσοι έχουν πνευμονικά προβλήματα (άσθμα, κυστική ίνωση, ΧΑΠ) ή εξασθενημένο ανοσοποιητικό (όπως καρκινοπαθείς ή άτομα με ιστορικό σοβαρής γρίπης ή που έχουν πραγματοποιήσει μεταμόσχευση), κινδυνεύουν σοβαρά. «Αν το ανοσοποιητικό δεν τα καταφέρει, ο μύκητας αρχίζει να αναπτύσσεται και να σε “τρώει από μέσα“, για να το πω απλά», σημειώνει ο Norman van Rijn. Η θνησιμότητα από ασπεργίλλωση κυμαίνεται μεταξύ 20 – 40%, ενώ η διάγνωση είναι δύσκολη, καθώς τα συμπτώματα μοιάζουν με κοινές λοιμώξεις.
Η ανάγκη για κινητοποίηση
Ο καθηγητής Παθολογίας – Λοιμωξιολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Σωτήρης Τσιόδρας, είχε αναφερθεί κι εκείνος στις απειλές που προέρχονται από τους μύκητες, υπογραμμίζοντας πως πρόκειται για έναν τομέα με αυξανόμενο επιστημονικό ενδιαφέρον και σοβαρές προεκτάσεις για τη Δημόσια Υγεία. «Η επόμενη απειλή ίσως προκύψει από μύκητα και για αυτό απασχολούν πολύ τους επιστήμονες. Είναι γνωστό ότι υπάρχει μύκητας στην Αριζόνα που αν προσβάλλει τον οργανισμό, προκαλεί ασθένεια σαν τη φυματίωση», είχε σημειώσει.
Αναφερόμενος στο «The Last of Us» είχε δηλώσει ότι «το γεγονός ότι μια σειρά βασισμένη σε ηλεκτρονικό παιχνίδι ασχολείται με μύκητα, είναι χαρακτηριστικό. Η τεράστια απήχηση που είχε, αποδεικνύει πόσο απασχολεί η αλληλεπίδραση περιβάλλοντος και ανθρώπων». Ο καθηγητής είχε ξεκαθαρίσει ότι πρόκειται για μυθοπλασία, αφού «θα χρειάζονταν εκατομμύρια χρόνια για να δημιουργηθούν συνθήκες που -ενδεχομένως -θα μπορούσαν να προκαλέσουν τέτοια εξέλιξη στους μύκητες». Ωστόσο, είχε επιστήσει την προσοχή, καθώς «το σίγουρο είναι ότι όλα αυτά δείχνουν την ανάγκη να κινητοποιηθούμε όλοι και να δρομολογήσουμε μέτρα για να μειώσουμε την επίπτωση και των μυκήτων και όλων των παθογόνων».
Ο ρόλος της κλιματικής κρίσης
Η κλιματική αλλαγή δεν επηρεάζει μόνο την εξάπλωση των μυκήτων αλλά αυξάνει και την ικανότητά τους να επιβιώνουν σε υψηλότερες θερμοκρασίες, συμπεριλαμβανομένων των 37°C του ανθρώπινου σώματος. Παράλληλα, ακραία καιρικά φαινόμενα -όπως καύσωνες, πλημμύρες ή ανεμοστρόβιλοι -συμβάλλουν στη μαζική διασπορά σπορίων και στην εμφάνιση τοπικών επιδημιών.
Η Δρ. Elaine Bignell, καθηγήτρια και συνδιευθύντρια του MRC Centre for Medical Mycology στο University of Exeter, σχολίασε ότι η νέα μελέτη «ορθώς ρίχνει φως στον κίνδυνο που προέρχεται από περιβαλλοντικούς μύκητες και το πόσο απροετοίμαστοι είμαστε για την αυξανόμενη παρουσία τους».
Ανάλογη προειδοποίηση απευθύνει και ο Δρ. Justin Remais, καθηγητής περιβαλλοντικής υγείας στο UC Berkeley, ο οποίος μελετά δεδομένα ιατρικών φακέλων στις ΗΠΑ. Σε μελέτη που ανέλυσε πάνω από 100 εκατομμύρια ασθενείς, καταγράφηκαν περισσότερα από 20.000 περιστατικά ασπεργίλλωσης την περίοδο 2013–2023, με την ετήσια αύξηση να φτάνει το 5%.
Διαβάστε επίσης
Ο δυνητικά θανατηφόρος μύκητας που εξαπλώνεται στην Ευρώπη – Απειλεί εκατομμύρια ανθρώπους
Τα 8 πιο επικίνδυνα βακτήρια στον κόσμο: Ποια είναι και πού βρίσκονται
Μούχλα: Πόσο επικίνδυνη είναι η εμφάνισή της στο σπίτι; Τι μπορεί να προκαλέσει στην υγεία
