Οκτώ κρούσματα της νέας υποπαραλλαγής ΧΒΒ ανιχνεύθηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα την εβδομάδα 28 Σεπτεμβρίου έως 25 Οκτωβρίου 2022, σύμφωνα με τη νέα επιδημιολογική έκθεση του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ). Τα 7 κρούματα ΧΒΒ εντοπίστηκαν στην Αττική και το 1 στην Κρήτη.
Ενώ παρατηρείται αξιοσημείωτη αύξηση στα δείγματα που εντοπίστηκαν να φέρουν την υποπαραλλαγή BQ.1 – από 1,2% σε 4,9%.
Επιβεβαιώνεται λοιπόν η εκτίμηση τόσο του Ευρωπαϊκου όσο και των Αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, πως το επόμενο διάστημα οι υποπαραλλαγές BQ.1.1, BQ.1 και ΧΒΒ θα είναι αυτές που θα μας απασχολήσουν και προκαλέσουν πολλές επαναλοιμώξεις.
Ειδικότερα, στα θετικά δείγματα για τη λοίμωξη Covid-19 της εβδομάδας 28 Σεπτεμβρίου έως 25 Οκτωβρίου 2022 απομονώθηκε το στέλεχος Omicron που είναι κυρίαρχο στη χώρα μας πια και ειδικότερα, από αυτά, 28 ταυτοποιήθηκαν ως ΒΑ.2, 8 ως ΒΑ.4 και 302 ως ΒΑ.5. Εκ των στελεχών ΒΑ.2, 17 ταυτοποιήθηκαν ως υπο-παραλλαγή BA.2.75 και 8 ως XBB, ενώ εκ των στελεχών ΒΑ.5, 12 ως υπο-παραλλαγή BQ.1 και 1 ως ΒQ.1.1.
Όπως είναι ήδη γνωστό, παγκοσμίως έχουν καταγραφεί περισσότερες από 300 υποπαραλλαγές της μετάλλαξης Omicron, πολλές εκ των οποίων είναι ικανές να διαφύγουν της ανοσίας ή μπορούν και προσδένονται πιο αποτελεσματικά στους υποδοχείς ACE2 από την ΒΑ.5. Μεταξύ αυτών είναι οι υποπαραλλαγές BQ.1.1, BQ.1, BQ.1.3, BA.2.3.20, BA.4.6, XBB, BA.2.75.2 και BF.7.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μια μεμονωμένη υποπαραλλαγή ή ένας συνδυασμό αυτών έχει τη δυναμική να προκαλέσει ένα νέο επιδημικό κύμα. Αλλά παραμένει άγνωστο προς το παρόν πόσο δύσκολο ή εύκολο θα είναι να αντιμετωπιστεί ένα τέτοιο κύμα.
Τι γνωρίζουμε για τις νέες υποπαραλλαγές
Όπως προαναφέρθηκε περίπου το 75% των υποπαραλλαγών του κορωνοϊού είναι «απόγονοι» του στελέχους BA.5 της μετάλλαξης Omicron.
Τα πιο αξιοσημείωτα νέα στελέχη (περίπου 6) έχουν δείξει κάποιου βαθμού πλεονέκτημα έναντι του BA.5 και άλλων προκατόχων, πράγμα που σημαίνει ότι πιθανότατα έχουν εξελιχθεί σε πιο μεταδοτικά και διαφεύγουν της ανοσίας σε διάφορους βαθμούς. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι κάποιο από αυτά είναι πιο λοιμογόνο από τα προηγούμενα στελέχη.
Αυτό που είναι επίσης αξιοσημείωτο για αυτά τα στελέχη είναι ότι δείχνουν να έχουν αυτό που ονομάζεται «συγκλίνουσα εξέλιξη», δηλαδή μοιράζονται παρόμοιες μεταλλάξεις – παρά το γεγονός ότι είναι διαφορετικά στελέχη – ως αποτέλεσμα της αντιμετώπισης του ίδιου τείχους ανοσίας στους ανθρώπους.
Για παράδειγμα, τέσσερα από τα πιο σημαντικά νέα στελέχη (BA.4.6, BF.7, BQ.1.1 και BA.2.75.2) μοιράζονται την ίδια μετάλλαξη R346T στην πρωτεΐνη ακίδα S, η οποία έχει συνδεθεί με μεγαλύτερη ανοσολογική διαφυγή.
Αλλά η μεγαλύτερη ανησυχία για αυτή τη νέα ομάδα υποπαραλλαγών είναι ότι πολλές από αυτές φαίνονται ανθεκτικές στα υπάρχοντα μονοκλωνικά αντισώματα. Πέντε – BA.2.75.2, BA.4.6, BF.7, BQ.1.1. και XBB – έχουν αποδειχθεί σε μελέτες ότι είναι ανθεκτικά στο Evusheld (συνδυασμός tixagevimab και cilgavimab), το οποίο υπήρξε μία από τις πιο σημαντικές γραμμές άμυνας κατά της COVID-19 για άτομα που είναι ανοσοκατεσταλμένα. Δύο – το XBB και το BQ.1.1 – έχουν αποδειχθεί επίσης ανθεκτικά στο μονοκλωνικό αντίσωμα Bebtelovimab.
Ποια νέα υποπαραλλαγή είναι η πιο ανησυχητική
Δεν είναι ακόμη δυνατόν να προσδιοριστεί ποια από νέες υποπαραλλαγές είναι συγκριτικά η πιο μεταδοτική ή αυτή που διαφεύγει περισσότερο της ανοσίας, ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία για την επίπτωσή τους στη νοσηρότητα. Αλλά με βάσει όσα είναι γνωστά μέχρι τώρα, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι αυτές που χρειάζονται μεγαλύτερη προσοχή αυτή τη στιγμή είναι οι BQ.1 και XBB.
Πόσο αποτελεσματικά είναι τα εμβόλια έναντι των νέων υποπαραλλαγών
Αν και μπορεί να υπάρξει κάποια μείωση της αποτελεσματικότητα του εμβολίου κατά οποιουδήποτε νέου στελέχους του κορωνοϊού που μεταλλάσσεται διαρκώς για να διαφύγει του τείχους ανοσίας, ανακύπτει το ερώτημα αν τα νέα επικαιροποιημένα εμβόλια είναι αποτελεσματικά έναντι των νέων υποπαραλλαγών.
Οι ειδικοί θεωρούν πως είναι πιθανόν να είναι αποτελεσματικά, δεδομένου ότι οι νέες υποπαραλλαγές πηγάζουν από τα στελέχη BA.4 και BA.5. που καλύπτουν τα επικαιροποιημένα εμβόλια. Το πόσο αποτελεσματικά, μένει να ειδωθεί στην πράξη.
